Zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

Rol yaratishda imtiyozlarni belgilash

Endi siz o'zgartirilgan ruxsatnomalar bilan demo_rolni qayta yaratishga tayyorsiz . Buni quyidagi kabi asosiy yaratish bandidan keyin kerakli ruxsatlarni belgilash orqali qilishingiz mumkin:


Odatiy bo'lib, agar tizim foydalanuvchi nomi PostgreSQL foydalanuvchi nomiga mos kelsa, foydalanuvchilarga mahalliy tizimga kirishga ruxsat beriladi. Buni login turini oʻzgartirish yoki PostgreSQL teskari tarmoq interfeysidan foydalanishi kerakligini belgilash orqali oʻzgartirishingiz mumkin . Bu, aslida mahalliy ulanish bo'lsa ham, ulanish turini masofaviyga o'zgartiradi.
Birinchidan, ulanishni xohlagan foydalanuvchi uchun parol yarating, shunda u autentifikatsiya qilishi mumkin. Buni avval yaratgan test_user bilan parol berish orqali sinab ko'rishingiz mumkin :
Sizdan parolni kiritish va tasdiqlash so'raladi. Endi PostgreSQL interfeysidan chiqing va ushbu buyruq bilan oddiy foydalanuvchiga qayting: PostgreSQL, tizimga kirganingizda, siz operatsion tizimingiz foydalanuvchi nomiga mos keladigan foydalanuvchi nomidan foydalanasiz va xuddi shu nomdagi ma'lumotlar bazasiga ulanasiz deb taxmin qiladi.
Foydalanmoqchi bo'lgan variantlarni aniq belgilash uchun parametrlaringiz bilan quyidagi sintaksisdan foydalaning:

Buyruqdagi har bir elementning qisqacha tavsifi:

• 
  user_nameSiz ulanmoqchi bo'lgan foydalanuvchi nomi bilan almashtirilishi kerak .
  
• 
  database_nameSiz kirishingiz mumkin bo'lgan mavjud ma'lumotlar bazasi nomi bo'lishi kerak .
  
• 
  Bo'lim -h 127.0.0.1sizning tizimingiz foydalanuvchi nomi mos kelmasa ham, autentifikatsiya qilish imkonini beruvchi tarmoq interfeysi orqali mahalliy mashinaga ulanishingizni ko'rsatadigan qismdir.
  
• 
  Bayroq -WPostgreSQL-ga parol kiritishingizni bildiradi.
  

test_user bilan tizimga kirish uchun quyidagi buyruqni bering:



Ushbu buyruqdan keyin parolni kiritishingiz kerak bo'ladi.
Ushbu misolda siz postgres ma'lumotlar bazasidan foydalanasiz . Bu o'rnatish vaqtida o'rnatilgan standart ma'lumotlar bazasi. Agar siz ushbu sessiyada ba'zi amallarni bajarishga harakat qilsangiz, siz ko'p narsalarni qilish qobiliyatiga ega emasligingizni ko'rasiz. Buning sababi, test_userga ma'muriy ruxsatnomalar berilmagan.
Joriy seansdan chiqish: Ma'lumotlar bazasi yoki jadval yaratilganda, odatda faqat uni yaratgan rol, superfoydalanuvchi maqomiga ega bo'lgan rollarni o'z ichiga olmaydi, uni o'zgartirishga ruxsat beradi. Ushbu xatti-harakat boshqa rollarga ruxsat berish orqali o'zgartirilishi mumkin.
GRANTUshbu umumiy sintaksis bilan buyruq yordamida ruxsat berishingiz mumkin :

2. Ma'lumotlar bazasi adminitratori dasturlaridan foydalanish.
MBBT haqida ma’lumot. Ma’lumotlar bazasi – ma’lum sohaga oid o’zaro boglangan ma’lumotlar yig’indisining disk tashuvchidagi tashkiliy jamlanmasi. Informatsion texnologiyalarning rivojlanishi va axborot oqimlarining tobora ortib borishi, ma’lumotlarning tez o’zgarishi kabi holatlar insoniyatni bu ma’lumotlarni o’z vaqtida qayta ishlash choralarini qidirib topishga undaydi. Ma’lumotlarni saqlash, uzatish va qayta ishlash uchun ma’lumotlar bazasi (MB) ni yaratish, so’ngra undan keng foydalanish bugungi kunda dolzarb bo’lib qolmoqda. Ma’lumotlar bazasi – bu o’zaro bog’langan va tartiblangan ma’lumotlar majmuasi bo’lib, u ko’rilayotgan ob’ektlarning xususiyatini, holatini va ob’ektlar o’rtasidagi munosabatni ma’lum sohada tavsiflaydi. MBdagi kerakli ma’lumotni bilish yoki izlash uchun biror programma tuzishga hojat qolmasin. Shuning uchun ham MBni tashkil etishda ma’lum qonun va qoidalarga amal qilish lozim. Bundan buyon axborot so’zini ma’lumot so’zidan farqlaymiz, ya’ni axborot so’zini umumiy tushuncha sifatida qabul qilib, ma’lumot deganda aniq bir belgilangan narsa yoki hodisa sifatlarini nazarda tutamiz. Bugungi kunda ma’lumotlarni eng ishonchli saqlaydigan vositalardan biri hozirgi zamon kompyuterlaridir. Kompyuterlarda saqlanadigan MB maxsus formatga ega bo’lgan muayyan tuzilmali fayl demakdir. Kompyuter xotirasida har bir fayl yozuv deb ataladigan bir xil turdagi qismlardan iborat bo’ladi. Yozuv o’zaro bog’langan ma’lumotlarning bir qismidir. Fayldagi yozuvlar soni qaralayotgan ma’lumotning o’lchoviga bog’liq. Har bir yozuv esa maydon deb ataladigan bo’laklardan tashkil topadi. Maydon ma’lumotlarning qisqa to’plamidan iborat bo’lishi lozim. Har bir maydon, o’zi ifodalaydigan ma’lumotlariga ko’ra, biror nomga ega bo’ladi. MB tashkil qilish, ularga qo’shimcha ma’lumotlarni kiritish va mavjud MBdan foydalanish uchun maxsus MBlar bilan ishlaydigan programmalar zarur bo’ladi. Bunday programmalar majmui ma’lumotlar bazasini boshqarish
sistemalari (MBBT) deb yuritiladi. Aniqroq qilib aytganda, MBBT–bu ko’plab foydalanuvchilar tomonidan MBni yaratish, unga qo’shimcha ma’lumotlarni kiritish va MBni birgalikda ishlatish uchun zarur bo’lgan programmalar majmuidir. MBBSning asosiy tarkibiy qismi–ma’lumotlar bo’lsa, boshqa tarkibiy qismi– foydalanuvchilardir. Bulardan tashqari Hardware - texnik va Software - dasturiy ta’minoti ham MBBSning samarali ishlashini ta’minlovchi tarkibiy qismlar hisoblanadi. Hardware tashqi qo’shimcha qurilma iborat bo’lsa, programma qismi esa MB bilan foydalanuvchi o’rtasidagi muloqotni tashkil qilishni amalga oshiradi. MBning tuzilishi o’rganilayotgan ob’ektning ma’lumotlari ko’rinishi, ma’nosi, tuzilishi va hajmiga bog’liq bo’ladi. Odatda, foydalanuvchilar quyidagi kategoriyalarga bo’linadilar:  foydalanuvchi-programma tuzuvchi;  sistemali programma tuzuvchi;  ma’lumotlar bazasi administratori. Bunda programma tuzgan foydalanuvchi MBBT uchun yozgan programmasiga javob beradi, sistemali programma tuzuvchi esa butun sistemaning ishlashi uchun javobgar hisoblanadi. U holda MB administratori sistemaning saqlanish holatiga va ishonchliligiga javob beradi. MBBT quyidagicha tavsiflanadi: Ispolnimost -Bajarilishlik, foydalanuvchi so’roviga hozirjavoblik bilan muloqotga kirishish; Minimalnaya povtoryaemost – Minimal takrorlanishlik, MBdagi ma’lumot iloji boricha kam takrorlanishi lozim, aks holda ma’lumotlarni izlash susayadi; Yaxlitlik –axborotni MBda saqlash iloji boricha ma’lumotlar orasidagi bog’liqlikni asragan holda bo’lgani, ayni muddao; Bezopasnost –Xavfsizlik, MB ruxsat berilmagan kirishdan ishonchli himoya qilingan bo’lishi lozim. Faqat foydalanuvchi va tegishli tashkilotgina ma’lumotlarga kira olish va foydalanish huquqiga egalik qilishi mumkin; Migratsiya –ba’zi bir ma’lumotlar foydalanuvchilar tomonidan tez ishlatilib turiladi, boshqalari esa faqat talab asosida ishlatiladi. SHuning uchun ma’lumotlar
tashqi xotiralarda joylashtiriladi va uni shunday tashkil qilish kerakki, eng ko’p ishlatiladigan ma’lumotlarga murojaat qilish qulay bo’lsin. Ma’lumotlar bazasini boshqarish sistemasida har bir MB modeli quyidagi xususiyatlari bo’yicha tavsiflanadi: Ma’lumotlar . Belgili shaklda ifodalangan ob’ekt yoki ob’ektlarning muomalasi haqidagi axborotlar ma’lumotni tashkil qiladi. Bu ma’lumotlar inson yoki qandaydir texnik qurilma tomonidan qabul qilinishi va tegishli tarzda interpretatsiya qilinishi mumkin. Ma’lumotlarning tavsifli xususiyati shu hisoblanadiki, ya’ni ularni bir belgili tizimdan boshqasiga qayta kodlash axborotni yuqotmagan holda o‘tkazish mumkin. Belgili ifodalanishning bunaqangi xususiyatining ahamiyati - mavjud predmetli holatning qabul qiluvchiga yo‘naltirilgan, belgilarning har xil tizimlarida ifodalanish imkonini beradi.Ma’lumotlar bazasini qurishda insonga yo‘naltirilgan mantiqiy ifodalanish haqida va uzoq muddatli xotira qurilmasiga yo‘naltirilgan jismoniy ifodalanish haqida gapirish an’anaga aylangan. MBni yaratishda predmet sohasini tahlil qilish . MB ni loyihalashtirishda asosan ikkita masala yechiladi: 1.Predmet sohasi ob’ektlarini qanday qilib ma’lumotlar modellarining abstrakt obektlari shaklida ifodalash. Ayrim hollarda bu masalaga ma’lumotlar bazasini mantiqiy loyihalash masalasi deyiladi. 2.Ma’lumotlar bazasiga so’rovlarning bajarilish effektivligini qanday ta’minlash. Bu masalaga ma’lumotlar bazasini fizik loyihalash masalasi deyiladi. Ixtiyoriy turdagi MBni loyihalashtirishning birinchi bosqichdagi predmet sohasini tahlil qilish bo’lib, u axborot tuzilmasini (kontseptual sxemalar) tuzish bilan yakunlanadi. Bu bosqichda foydalanuvchining so’rovlari tahlil qilinadi, axborot ob’ektlari va uning xarakteristikalari tanlanadi, hamda o’tkazilgan tahlil asosida predmet sohasi tuzilmalashtiriladi. Predmet sohasini tahlil qilishni uch bosqichga bo’lish maqsadga muvofiqdir:  kontseptual talablar va axborot ehtiyojlarini tahlil qilish;

1. DBMS Tanlash:

• 
  DBMS tanlashda platforma (PostgreSQL, MySQL, Oracle, SQL Server, MongoDB va boshqalar), xususiyatlar (SQL, NoSQL), to'g'ridan-to'g'ri qo'llanish mumkinligi (open source yoki kommersiya) kabi faktorlarni e'tibor qilish kerak.
  

2. DBMS O'rniga Kirish:

•