Ózbekstan respublikasi joqari hám orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

Izertlew jumısınıń aktualliǵı. Kóbinese quramalı hám dinamikalıq bolǵan zamanagóy adam social sharayatlar, tábiyiy turmıs tárizin joyttı. Zamanagóy sanaat penen tanıstırıw keń túrdegi avtomatlastırıwdı islep shıǵarıw, kompyuterlestiriw fizikalıq miynet u’lesining sezilerli azayıwına alıp keledi. Torafsizlik motorlı tarawdan aqılıaqılı, psixo-emocionalga pát beredi tábiyiy háreket aktivliginiń tómenlewine alıp keledi, bul bolsa qural iskerligi arqalı deneniń funkcional hám iykemlesiw múmkinshiliklerin rawajlandırıwdı aktuallastıradı. Bunnan tısqarı, social, xojalıq, ekologiyalıq hám basqa stress faktorlarına qosılǵan stressler túrli funkcional hám psixikalıq buzılıwlarǵa alıp keledi. Bul bolsa búgingi kúnde fizikalıq háreketti keń tarqatıw sıyaqlı úlken aktual máseleni payda qılıp atır.
Izertlewdiń temasına tiyisli ádebiyatlar analizi. Háreket ósiw, rawajlanıw, fiziologiyalıq funkciyalardı saqlaw hám jaqsılaw, sonıń menen birge, pútkil organizmdi qáliplestiriwdiń eń zárúrli tábiy biologiyalıq stimulyatori esaplanadı.
“Hesh nárse júdá sharshamaydı hám uzaq dawam etken háreketsizlik retinde adamdı joq etedi ",- dep kórsetpe bergen áyyemgi grek filosofi Aristotel. Gimnastika, fizikalıq shınıǵıwlar, júriw miynet qábiletin, densawlıǵın, tolıq hám kewilli turmıstı saqlaytuǵın hár bir kisiniń kúndelik turmısına qatań kiriwi kerek. (Gippokrat).
Mogendovich motor -visseral reflekslar haqqında qural apparatı, skeletning iskerligi ortasındaǵı qatnasıqtı kórsetedi. Insan denesinde motor aktivliginiń jeterli emesligi nátiyjesinde tábiyat tárepinen ornatılǵan hám fizikalıq miynet processinde bekkemlengen neyro-refleks baylanısları buzıladı, bul hár qıylı dene sistemalarınıń iskerligin tártipke salıwdıń aynıwına alıp keledi.
Jumistı u’yreniw dawamında kόplegen ádebiyatlar analiz etildi hám u’yrenildi. Abdullaev.A.A., Xankeldiev Sh.X. "Bolalar va oʻsmirlar jismoniy tayyorgarligining tuzilishi".(2005), Abdullaev A, Xonkeldiev SH. “Jismoniy tarbiya nazariyasi va usuliyati”. (2007 y), Abdumalikov R., Yunusov T.T. hám basqalar "Oʻzbekistonda jismoniy tarbiya ta’limining rivojlanishi", metodikalıq usınıs (1992y), Vasilbkov A.V. "Osnovm spesialnoy fizicheskoy podgotovki sportsmenov".M. (1988.), Verxoshanskiy Yu.V. "Programmirovanie i organizasiya trenirovochnogo prosessa". - M. (1985), Volkov V.M., Sivakov V.I. "Opredelennyu usloviya podgotovki sportsmenov k sorevnovaniyam " M( 2001),
“Jismoniy tarbiya” fanidan namunaviy dastur, T( 2005 y) G.Azimov “Sport fiziologiyasi”, T(1993y), A.Normuradov “Milliy va harakatli oʻyinlar”T (2005 y). Sıyaqlı hám basqada ádebiyatlar u’yrenildi hám u’yreniw dawamında tόmendegi juwmaqlar alındı.
Fizikalıq shınıǵıwlar tásirinde eń zárúrli fiziologiyalıq mexanizmlerden biri korteksda júzege keletuǵın dominant dep esaplanıwı kerek. Fizikalıq shınıǵıwlardı orınlawda yarım sharlar hám qaysı pútkil organizmdiń kórinetuǵın bolıwına hár qıylı tásir kórsetedi;
Fizikalıq mádeniyat dene salamatlıǵın saqlawǵa, deneni jaratılıwma múmkinshilik beredi gózzal, onı basqarıń hám eń áhmiyetlisi, deneniń kompensacion hám maslasıwshı mexanizmleri sheńberin sezilerli dárejede keńeytiredi, kόbeytiredi;
Immunitet, kóplegen unamsız faktorlar tásirine gipoksiya, stressli jaǵdaylar, joqarı hám tómen temperaturalar, hipotermiya, infekciya, penetracion nurlanıw, toksikalıq elementlar qarsılıq kórsetedi;
Quramalı, basqasha kúshli hám támiyinleytuǵın fizikalıq shınıǵıwlar organizmge hár qıylı tásir kórsetedi, deneniń arnawlı bir funkciyaların jaqsılawǵa járdem beredi, salamatlıqtı jaqsılawdıń eń isenimli faktorı bolıp tabıladı. Zamanagóy jaslardı tárbiyalaw hám oqıtıwdıń tiykarǵı maqseti - bárkámal shaxstı qáliplestiriw, shubhasız, ózgeriwsiz qalıp atırǵanlıǵı sebepli, sonıda tán alıwımız kerek, bul maqsetti ámelge asırıwda jas shaxstı óz turmısına sanalı qatnasıqta tárbiyalaw zárúrli áhmiyetke iye. Óz densawlıǵın qáliplestiriw, onıń áhmiyetin ulıwma insanıylıq qádiriyat retinde túsiniw kerek.
Jumıstıń dúzilisi. Tema úyreniliwi dawamında bir qansha ilimiy ádebiyatlardan paydalanıldı. Úyrenilgen maǵlıwmatlar tiykarında aktiv fizikalıq háreket natiyjesinde organizmdegi barlıq organlar iskerligin ózgeriwine alıp keliwi, salamat turmıs qáliplesiwi analiz etildi. Dissertaciya tiykarınan 3 baptan ibarat bolıp, kirisiw, tiykarǵı bólim hám juwmaqlar sonıń menen birge ámeliy usınıslardan ibarat.