Ózbekstan respublikasi joqari hám orta arnawli bilimlendiriw ministrligi

Izertlewdiń metodologiyalıq klassifikaciyası. Insan denesi biologiyalıq sistema retinde úyrenildi hám fizikalıq shınıǵıwlardıń denege tasiri baqlandı. P. Pavlov jáne onıń xızmetkerleri tárepinen anıqlaǵan oraylıq nerv sistemasınıń joqarı bólimlerinde bolatuǵın tiykarǵı nerv processleri olardıń qabıǵındaǵı dinamikasınıń basqarılıw deregi háreket ekenligi baqlawlar menen sınaldı.
Fizikalıq shınıǵıwlar insan denesine tásiri, organizmniń ósiwi hám rawajlanıwında dene tárbiyası hám sporttıń ornı salıstırılıwlar menen analizlendi.
Izertlewdiń tiykarǵı nátiyjeleri hám jańalıǵı. Zamanagóy qala xalqında bulshıq etlerdiń sozılmalı jetispewshiligi nerv oraylarında qozǵalıw jetispewshiligin keltirip shıǵarıwı tiykarlap berildi; Insan denesinde bulshıq etlerdiń aktivligine tuwma mútajlik bar ekenligi tastıyıqlandı hám bunı óz-ózin qorǵaw zárúrligi menen teńlestiriliwi múmkin ekenligi dálillendi;. Fizikalıq iskerlik penen baylanıslı bolǵan skelet bulshıq etleri tábiyaat tárepinen fizikalıq miynet hám qural ushın programmalastırıwdan insan iskerligi organizmdegi metabolik processler dárejesin, suyek, bulshıq et, júrek-qan tamır hám basqa sistemalardıń jaǵdayın belgileytuǵın tiykarǵı faktorlardan biri ekenligi tiykarlandi; " Skelet bulshıq etleriniń energiya qaǵıydası" boyınsha insan denesiniń barlıq aǵzaları hám sistemalarınıń energiya potencialı hám funktsional jaǵdayı skelet bulshıq etleri iskerliginiń tábiyatına baylanıslı ekenligi úyrenildi; Eger bulshıq etler jumısı bolmaǵanında, energiya potentsialları toplanbaydı, protoplazma jaratılmaydı -kletkanıń tiri bόlekshesi, bul ósiw hám rawajlanıw procesiniń ózi bolıwın ańlatadı. Optimal ishinde qural aktivligi qanshelli kúshli bolsa zonalar, insan genetikalıq programması qanshellilik tolıq ámelge asırılsa, deneniń energiya potencialı, funkcional resursları kóbeyiwi dálillendi.
Izertlewdiń teoriyalıq hám ámeliy ahimiyeti. Izertlew boyınsha tóplanǵan barlıq maǵlıwmatlar, sınalǵan usıllar hám alınǵan natiyjeler keleshekte dene tárbiyası baǵdarında hám mektep oqıtıwshıları ushın teoriyalıq hám ámeliy áhmiyetke iye.
Fizikalıq shınıǵıwlar hám dene tárbiyası menen shuǵıllanıw vegetativ organlardıń ósiwi hám rawajlanıwına unamlı tásir etedi. Júrek qan tamır sisteması iskerliginiń jaqsılanıwı organizmindegi basqa funskcional sistemalar iskerligin de jaqsılaydı hám organizmdegi elementlar almasıwı proccesi de aktivlestiredi.
Organizmdi fizikalıq shınıǵıwlar menen úzliksiz shuǵıllanıwı nátiyjesinde dene muskullerınıń kúshi kóbeyip paydalı jumısı artadı. Bir tárepden muskuller jumısın artpaqtası, ekinshi tárepden júrek qan tamırlar sistemasında júzege keletuǵın fiziologiyalıq ózgerisler organizmdi jumıs iskerligi ózgeriwin júzege keltiredi.