Ziyaos-salehin
az.ziaossalehin.ir
gəldim ki, Həsən ibn Vəşa Əla ibn Rəzinin və Aban ibn
Osmanın kitabını mənə versin. İbn Vəşa o kitabı mənə verdi,
mən dedim: - Hadisələrdən qorxuram. Dedi:- Əgər mən
bilsəydim ki hədis, olduğu miqdarından da çox bu qədər
qiymətli olacaq onu toplamaqda daha çox çalışardım. Çünki
mən, həmin Kufə məscidində şiə alimlərindən 900 nəfərinin
“İmam Cəfər (ə) buyurur” – “mənə belə buyurdu” – söylədiyini
gördüm. “Ricali Nəccaşi”, Həsən ibn Vəşa – tərcümə .
kəlamlara
)1(
çoxlu kitablar yazılmışdır. O zamanda yazılmış
kitabların və müəlliflərin sayının çoxluğuna görə onların dəqiq
sayını söyləmək mümkün deyildir. Lakin, bu kitablardan
əhkam və başqa məsələlərə aid olan hökmlər barədə yazılmış
yazıların sayı 400 cild kitab olmuşdur. Bu da İmamın (ə) 400
nəfər tələbələri tərəfindən yazılmışdır. Bu kitaba “Üsule ərbəə”
deyirdilər. Kitabda olan hədislər qarışıq və pərakəndə şəkildə
olduğuna görə bəzi hədislərin bir qismi bu hədis kitabında
yazılmış, bəzisi isə yazılmamışdır. İmam Əli ibn Musa Ər-
Rzanın (ə) zamanında (hicri-qəməri tarixi ilə 148-203-cü il)
onun səhabələrindən bir qrupu, hər biri də öz üslubu və xüsusi
tərtibi ilə “Üsul” kitabını toplamışlar .
)2(
Onlardan hər biri
Üsule ərbəə kitabını toplamaqla böyük bir kitab düzəldərək
adını “Came” qoydular. Əlbəttə bu came, imamların
səhabələrinin qeyb dövrünə kimi, müxtəlif mövzularda və
xüsusi mövzular əsasında yazdıqları kitablardan başqa qeyd
olunan yazılar idi.
Kutube ərbəə - 4 kitab
Bu Came kitabı şiə məzhəbinin müraciət yeri, Həzrət imam
Rzanın (ə) dövründən dini və şəri məsələlərdən ibarət olan
hökmlər idi. Mərhum Kuleyni (vəfatı -329-cu il) sonralar
Ziyaos-salehin
az.ziaossalehin.ir
“Kafi” kitabını təlif etdi. Yeni və xüsusi bir üslubda xəbərləri
came kitabında topladı. Onun ardınca mərhum ibn Babaveyh
səh:55
1
-
[
1
. ]
Ricali Nəccaşi səh. 1, Şafi səh. 1 və 30; Kafi 1-ci cild,səh.
51; Vəsiluş-Şiə 1-ci cild,8; Kitabuş-Şəhadat bölümü; - 8 a
)
َع مِهِتَیاَورِردَق یَلَع ِساَّنلاََِزاَنَماوُفِرْعَأ
.اَّن
b
.هباتکلا یلع لکتی بلقلا ) v
ْمُکَّنأَفاوُبُتْکَأ )
.اوُبُتْکَت یَّتَح َنوُظَفْحَتَلاq
.اَهْیَلِا َنوُجاَتْحَتَفْوَس ْمُکَّنِأَف ْمُکِبُتُکِباوَُُظَفْحِا )
2
-
[
2
. ]
Əhməd ibn Məhəmməd ibn Əbi Nəsr; Cəfər ibn Bəşir ;
Həsən ibn Əli ibn Fuzal və s ...
(vəfatı - hicri-qəməri tarixi ilə 381-ci il) “Mən la yəhzuruhul
fəqih” və sonralar isə mərhum Şeyx Tusi (vəfatı- hicri-qəməri
tarixi ilə 460-cı il) öz tanınmış kitabında “Təhzib və İstibsar”-
əsərini yazaraq müxtəlif hədisləri Üsule ərbəə miə (400
usuldan) və Came kitabından, həmçinin imamların başqa
səhabələrinin kitablarından toplayıb bir yerə yığdı
)1(
.Bu dörd
kitab “Ərbəə” adı ilə, yəni “mötəbər dördlük” kitab adı ilə
tanındı. Əlbəttə şiə məzhəbinin böyük alimləri bu dörd
kitabdan əlavə, mühüm və müxtəlif mövzularda – tarix, təfsir,
hədis və s. kitablar yazıb toplamışlar. Həmin kitablar hal-
hazırda bizim zamana qədər gəlib çıxmış, İslam
kitabxanalarının çoxunda qorunub istifadə olunur.
Lakin, bu dörd kitab, şiə məzhəbinin alimlərinin və
müctəhidlərin şəri hökmlərinin isbat olunmasında (dəlillə ələ
gətirilməsində) əsas böyük rol oynadığı üçün, alimlər
tərəfindən xüsusi diqqətlə nəzarət altında saxlanılır. O
cümlədən, bu kitabların qorunması və ona müraciət olunması
Ziyaos-salehin
az.ziaossalehin.ir
başqa kitablara nisbət daha çox əhəmiyyət tapmışdır. Kitablarla
tanışlıqdan sonra böyük elm sahibləri, hədis elmi ustaları
düyünlü və mənası başa düşülməyən hədisləri bu kitablar
vasitəsi ilə açıqlayır və dörd kitabdan başqa mötəbər üsullarla
qanunlar düzəltməklə böyük kitablar yazmışlar.
Bu, şiə məzhəbində ilk gündən bu günə kimi olan hədis
yazılışının çox kiçik tarixçəsi idi. İndi isə sünni məzhəbində
olan hədislərin yazılış tarixinə nəzər salaq.
Sünnü məzhəbində hədislərin yazılması
Qeyd etdiyimiz kimi, Həzrət Məhəmmədin (s) vəfatından sonra
onun səhabələrindən bir qrupu, o cümlədən Əbu Bəkr, Ömər
səh:56
1
-
[
1
. ]
Bu hissədə “Came-i əhadisuş-şiə” kitabının
müqəddiməsinə müraciət edə bilərsiniz .
ibn Xəttab hədis yazmaqla müxalifətçilik etmişdir. Nəinki
yazılmasında, hətta onun şifahi surətdə nəql olunmasının da
qarşısını almışlar. Hədis nəql edənlər Peyğəmbər (s) zamanında
o Həzrətin mübarək dilindən eşitdiklərini nəinki nəql edə bilir,
hətta o Həzrətin zamanında yazdıqları hədisləri su ilə yumuş və
ya oda ataraq yandırmışlar.
Əlbəttə sonralar bu düzgün olmayan əməlin üstünü ört-basdır
etmək üçün Həzrət Peyğəmbərin (s) özünə nisbət verilən
uydurma və elmin ziddinə olan hədislər nəql etmişlər. Məsələn:
هُحْمَیْلَف َناْرُقلارْیَغ یِّنَع َبَتَک ْنَمَو یِّنَعاوُبُتْکَت لا
Dostları ilə paylaş: |