15-mavzu
Dalamber tamoili. Analitik mexanika elementlari.
Moddiy nuqta uchun Dalamber tamoili (nazariyasi).Inersiya kuchi. Mexanik tizim uchun Dalamber tamoili. Inersiya kuchlarining bosh vektori va bosh momenti. Qattiq jism inersiya kuchlarini bir markazga keltirish va uning xususiy hollari. Bog‘lanishdagi moddiy nuqta va mexanik tizim dinamik reaksiyalarini Dalamber tamoilidan foydalanib aniqlash.
Dinamika masalalarini yechishdagi ham ma usullar Nyuton qonunlaridan kelib chiqadigan tenglamalarga yoki dinamikaning umumiy teoremalariga asoslanadi.
Texnikada uchraydigan ko‘pgina masalalarni yechishda mexanikaning umumiy prinsiplaridan foydalanish juda qulay.
Bu prinsiplardan biri Dalamber prinsipidir. Dalamber prinsipida dinamika tenglamalariga statika tenglamalarining ko‘rinishi beriladi.
Erkin moddiy nuqta uchun Dalamber prinsipini keltirib chiqarishda dinamikaning asosiy tenglamasidan foydalanamiz:
(15.1.1)
Miqdori moddiy nuqta massasi bilan tezlanishining ко ‘paytmasiga teng bolib, yo‘nalishi tezlanish vektoriga teskari bo ‘Igan vektor inersiya kuchi deb ataladi va quyidagicha yoziladi:
(15.1.2)
(15.1.2) ni (15.1.1) ga qo‘yamiz:
(15.1.3)
(15.1.3) tenglama Dalamber prinsipini ifodalaydi: moddiy nuqtaga ta’sir qiluvchi kuch har onda inersiya kuchi bilan muvozanatlashadi (188-rasm). Agar moddiy nuqta egri chiziqli harakatda bo‘lsa, inersiya kuchi urinma va normal tuzuvchilarga ajratiladi: