ÇAĞDAŞ varlik göRÜŞleri Yeni Ontoloji

ÇAĞDAŞ VARLIK GÖRÜŞLERİ

Yeni Ontoloji

Yeni ontolojinin amacı, materyalizm ile idealizm arasındaki karşıtlığın üstesinden gelmektir. En önemli temsilcisi Hartmann’dır. Hartmann’a göre insan, varlık ilişkilerinin oluşturduğu geniş bir sistem içindedir. Kendisini bu ilişkilerden soyutlarsa içinde yaşadığı dünyayı kavrayamaz. Bu nedenle var olanı olduğu gibi inceleyen bir varlık bilimi gereklidir.

Hartmann’a göre varlık düzeninde dört katman vardır. Bunlar, maddi, örgensel, ruhsal ve tinsel kavramlardır. Felsefenin en büyük yanılgısı, temel ilkenin bunlardan yalnızca birinde aranmasıdır. Materyalizm maddi basamakta, metafizik ve idealizm tinsel basamakta aranmıştır. Oysa bu basamaklar birbirine indirgenemez ve birinin yasaları diğerine uygulanamaz. Hartmann, varlığın bütün basamaklarını kapsadığını varsaydığı temel varlık formlarının bilinemeyeceğini iddia eder. Böylece varlık felsefesinin temel sorununu devre dışı bırakır.

Yeni Pragmacılık

Pragmatizm, hakikatin değerini onun pratik yararlılığına bağlayan felsefi görüştür. Pragmatizmin yararcılılık anlayışının mantıkçı empirizm yönünde gelişmesi sonucu yeni pragmacılık adı verilen eğilim doğmuştur. Bu görüşün en önemli temsilcisi, Charles Sanders Pierce’tir. Bir düşüncenin değerinin, o düşüncenin pratik sonuçlarına bağlı oluşunu ortaya atan yasa Pierce Yasası olarak kabul edilir. Pierce, insan zihninin kesin doğruları açık ve seçik düşünceler olarak sezme kapasitesinin olmadığını kabul eder. Ona göre araştırma bireysel değil, sosyal bir etkinliktir. Düşünme, özünde göstergelerin karşılıklı etkileşimidir.

Varoluşçuluk

Varoluşçuluğun, varoluştan anladığı şey nesnelerin değil, insanın bireysel varoluşudur. En önemli temsilcisi Martin Heidegger’dir. Ona göre bir şeyin varlığından söz edebilmek için varlaşanın ne olduğu sorusunu sormak gerekir. Dünyada var olan biricik şey, insanın var oluşudur.

Varlık, olanlar arasında kendisini gösteren şeydir. O, insan için hem vardır, hem de yoktur. Heidegger’de varlık, bir bütünlük ortaya koyar. Olan, insanı da içine alacak biçimde tek tek şeylerdir. İnsan, varlığa uyduğu ve onunla diyaloğa girdiği için insandır. Heidegger insanı, var olanın ortasındaki özne olarak belirler.