‹.Ü. Cerrahpafla T›p Fakültesi Sürekli T›p E¤itimi Etkinlikleri
Allerjiler Sempozyumu
15-16 Mart 2001, ‹stanbul, s. 45-51
S
ü
re
k
li
T›
p E
itimi E
tk
in
lik
le
ri
‹.Ü. Cerrahpafla
T›p Fakültesi
Sürekli T›p E itimi
Komisyonu
Allerji ve Allerjik Çocu¤a Yaklafl›m
Prof. Dr. Necla Akçakaya
Allergy kelimesi Yunanca’da di¤er anlam›na gelen allos’dan üretilmifltir.
Allerji veya hipersensitivite normalde iyi tolere edilen bir maddeyle olu-
flan de¤iflmifl (anormal) bir reaksiyon olarak tan›mlanmaktad›r. Clemens von
Pirquet 1906’da allerjiyi de¤iflmifl reaksiyon olarak tarif etmifl, 1923’de de Co-
ca ve Coke Atopi de¤imini kullanm›flt›r.
Bugün allerji (hipersensitivite) afl›r› duyarl›l›k Tip I hipersensitivite olarak
da adland›r›lmaktad›r.
Allerjik reaksiyona yol açan maddeye allerjen denmektedir.
Allerjik yap›n›n genetik bir dayana¤› mevcuttur. Genetik geçifl için kesin
bilgiler mevcut de¤ilse de poligenik geçifl kabul edilmektedir. Bugün allerjik
olup olmamak genetik ve çevresel faktörlere ba¤lanmaktad›r. Ailesel allerji =
45
‹mmünizasyon
‹nfeksiyondan korunma
Sensitizasyon
Allerji
Allerjik hastal›k
Tolerans
‹mmün cevap oluflmaz
Primer antijenle karfl›laflma
• Necla Akçakaya
46
atopi öyküsü olan bir çocu¤un allerjik olma ihtimali atopi öyküsü olmayana
oranla daha fazlad›r.
Bir allerjik evebeyni olan çocu¤un allerji gelifltirme flans› %30-50 iken eve-
beynlerin her ikisi de allerjikse bu oran %60-80’e ulaflmaktad›r. Çevresel fak-
törler de allerjide önemlidir. Allerjenle temasla allerjene karfl› yüksek düzeyde
duyarl›l›k kazanma olas›l›¤› da artmaktad›r. Duyarl›l›k erken yafllarda baflla-
yabildi¤i gibi eriflkin dönemine kadar duyarlanma oluflmayabilmektedir. fiah-
s›n bir allerjene karfl› duyarlaflt›¤›nda art›k her karfl›laflmada allerjik reaksiyon
gösterme riski tafl›maktad›r. Düflük düzeyde allerjenle temas hafif hastal›k ya-
Antijenle temas
Genetik yap›
Normal
Defektif
Tolerans
Atopi
Düflük konsantrasyon
ya da antijenle temas
Düflük konsantrasyonda
antijenle temas
Hastal›k yok
Anne sütü
Ev hayvanlar›
Di¤er etkenler
Çok düflük konsantrasyonda
temas (endüstriyel maddeler)
Hastal›k
Yafl
Enfeksiyon
Do¤um ay›
Suni beslenme
HLA
Haplotip
Yafl, sex
Di¤er genler
Ast›m
Saman nezlesi
Di¤er allerjik hastal›klar
parken yüksek düzeyde karfl›laflma daha a¤›r tablolara yol açabilir. Sürekli al-
lerjik uyaranla karfl›laflan hastada (primed) allerjene duyarl›l›k artmakta gide-
rek düflük düzeydeki allerjenede a¤›r cevaplar oluflabilmektedir.
Çevresel etkenler olarak;
1. Do¤um ay›
2. Anne sütü ile beslenme
3. Sigara duman›
4. Bebeklikte geçirilen enfeksiyonlar
5. Hava kirlili¤i allerjinin gelifliminde etkili olmaktad›r.
Allerjik hastal›klar› iki ana grupta toplamak mümkündür:
1. Atopik allerjik hastal›klar (genetik yap› önemli)
• Ast›m
• Saman nezlesi
• Göz allerjisi
• Süt allerjisi
• Gastrointestinal allerji
Allerji ve Allerjik Çocu¤a Yaklafl›m •
47
O
O
IL2
T cell
proliferasyonu
GM CSF
IL3
‹mmün cevap
IIF Ng
Makrofaj
aktivasyonu
TH1
uyar›r
uyar›r
IL4
Mast hücresi
üzerinde IgE
reseptörlerinin
geliflimini sa¤lar
IL10
Mast hücre
büyümesi
Allerjik cevap
IL5
Eozinofil
matürasyonu
TH2
uyar›r
IgE
yap›m›
uyar›r
önler
Antijen sunan hücre
O
• Necla Akçakaya
48
2. Non atopik allerjik hastal›klar (genetik yap› olmaks›z›n da toplumun
bir k›sm›nda görülen tablolar)
• Ürtiker - Angioödem
• Anafilaksi
• G›daya intolerans
• ‹laç allerjileri
Allerji ne zaman düflünülmelidir. Atopik allerjik hastal›klar için yani as-
t›m, saman nezlesi, Atopik dermatit, süt allerjisi gibi tablolar için en önemli
bulgu ailesel allerji yani atopi varl›¤›d›r; ailesel atopi yükü veya hastan›n ken-
disinde geçmiflte veya halen bir atopik allerjik tablo mevcutsa ve hastada tipik
klinik bulgular varsa tan› koymak ve allerjiyi düflünmek mümkündür.
Ast›m için tipik olan sürekli veya mevsimsel wheezing, epizodik öksürük,
nefes darl›¤› gibi bulgularla gelen hastada tan› koymak ve ast›m› düflünmek
oldukça kolayd›r.
Ancak s›k tekrarlayan akci¤er problemleri olanlarda atefl olsun olmas›n sü-
rekli antibiyotik uyguland›¤› bir gerçektir. E¤er ateflsiz tekrarlayan akci¤er
semptomlar› varsa immün yetmezlik, kistik fibroz gibi baz› hastal›klar yan›n-
da ast›m da mutlaka aranmal›d›r.
Sadece öksürükle gelen ast›m›n olabilece¤i mutlaka ak›lda tutulmal›d›r.
Her h›fl›ldayan hastaya da ast›m diye yaklafl›lmamal›d›r. Do¤umdan itibaren
h›fl›lt› varsa malformasyonlar, di¤er yafllarda da yabanc› cisim, tüberküloz
aranmal›d›r.
Allerjik rinit için sürekli veya mevsimsel burun ak›nt›s› (su gibi), öksürük,
burun t›kan›kl›¤› buna ba¤l› a¤›z aç›kl›¤›, burun kafl›nt›s› gibi klinik belirtiler
varsa bunlar sürekli veya mevsimsel oluyorsa gene tan›s›n› koymak oldukça
kolayd›r. Ancak burunda geniflleme, burun köprüsünün genifllemesi, infraor-
bital bölgede ödem varsa a¤›z aç›k, kubbe damak gece horlamalar› varsa iflit-
me bozuklu¤u, kulakta dolgunluk hissi ve tekrarlayan otitis media, KBB uz-
manlar› CSOM diyerek ara ara tüp takt›klar› bir hasta karfl›s›nda iseler bunun
tedavi görmemifl kronik bir allerjik rinit olabilece¤ini ve mutlaka adenoidit
vs’den ay›rtedilmesi gerekti¤inin ak›lda tutulmas› gerekir. Sürekli veya mev-
simsel k›rm›z› bir göz, gözde yanma, batma, çapaklanma fotofobi, ak›nt› gibi
akut allerjik konjunktivit tablosunun bilinmemesi veya atlanmas› mümkün
de¤ildir. Ancak kronik allerjik konjunktivitin, palpebral konjunktiva ve lim-
bustaki de¤ifliklikler nedeniyle di¤er konjunktivitlerden ay›rt edilmesi zordur.
Allerji ve Allerjik Çocu¤a Yaklafl›m •
Atopik dermatitin tipik bulgular› nedeniyle tan›s›n›n zor olmad›¤› ancak süt
allerjisinin di¤er baz› gastrointestinal hastal›klara kar›flabilece¤i ak›lda tutul-
mal›d›r. Görüldü¤ü gibi tipik belirtiler d›fl›nda olan allerjik atopik tablolar di-
¤er baz› hastal›klarla kar›flabilmekte tan› konulamad›¤›nda kronik tablolara
yol açarak daha da karmafl›k bir görünümde ortaya ç›kmaktad›r.
Ailesel atopi, yükü, kendisinde halen mevcut veya geçmiflte olan bir aller-
jik tablo ve tipik klinik bulgular örne¤in allerjik nezlesi olan birinde burun
mukozas›n›n flifl ve soluk oluflu, berrak burun ak›nt›s›n›n mevcudiyeti, ast›m
için gö¤üste wheezing h›fl›lt› ast›m tan›s›n›, k›pk›rm›z› berrak ak›nt›l› bir göz
allerjik konjuktiviti, derideki lezyonlar allerjik dermatiti düflündürür. Allerjik
hastada zaman zaman tamamen normal bulgularla da karfl›laflabildi¤imizi bil-
mek gerekir. Yani allerjik hastal›klar›n semptomatik hastal›klar fleklinde görü-
lebilece¤ini bu nedenle tekrarlayan bulgular›n mevcudiyetinde allerjiyi arafl-
t›rmam›z gerekti¤ini bilmeliyiz. Allerji tan›s›n› koymada öykü, aile anamnezi
ve klinik bulgular yan›nda laboratuar testleri de mevcuttur. Bunlar tarama ve
özel testlerdir. Allerji tarama testi olarak uygulanan bir test total IgE’dir. IgE
allerjenlere karfl› oluflan bir antikordur. Normal insanlar›n serumunda çok dü-
flük olan bu antikor genellikle allerjik flah›slarda yükselir. Ancak %20 vakada
yalanc› pozitif yalanc› negatiflikleride mevcuttur.
Allerjisi kan›tlanm›fl olan vakalarda IgE normal olabildi¤i normal insanlar-
da da IgE yüksek olabilmektedir (parazit). Bir di¤er tarama testi kan ve nazal
smearda eozinofil say›m›d›r. Bunlar›n yüksek oluflu allerjiyi düflündürmektedir.
Ancak ay›r›c› tan›s›n›nda iyi yap›lmas› gerekmektedir. Phadiatope bir allerjen
grubuna karfl› oluflan IgE antikorlar›n› ölçer. ‹yi bir tarama testidir. Allerji ta-
n›s› için yap›lan di¤er özel testler ise deri testleridir.
Deri testleri; uygulama ve okunma aç›s›ndan özel e¤itim gerektirdi¤inden
bu konuda e¤itimli sa¤l›k teknisyeni ve allerjist taraf›ndan yap›lmal› ve okun-
mal›d›r. Bu test en çabuk, en ucuz ve en do¤ru sonucu veren testlerden biridir.
Çocukta sadece çizme (stratch) test uygulan›r. ID test daha hassas olmas›na
ra¤men çocukta riski nedeniyle uygulanmamaktad›r.
RAST: Radioallergosorbent test allerjiyi çok iyi gösteren testlerdendir. Sa-
k›ncas› pahal› olufludur. Bu nedenle hangi allerjenlerin istenece¤i allerjist tara-
f›ndan seçilmelidir. G›da allerjisi için besinlerle yap›lan provakasyon ve elimi-
nasyon testleri önemlidir. Ancak hastahane flartlar›nda uzman taraf›ndan ya-
p›lmal›d›r.
49
• Necla Akçakaya
50
ALLERJ‹K HASTANIN KORUNMASI
Ev tozu akarlar› en s›k görülen allerjnedir. Çocuklarda en s›k allerji etkeni-
dir. Bunlardan korunmak için;
• Hal› ve tüylü eflyalar›n kald›r›lmas›
• Yatak ve yast›klara akarlar›n geçemiyece¤i plastik vinil k›l›flar›n geçi-
rilmesi
• Akarlar›n temizlik materyali ile uzaklaflt›r›lmas›, eflyalar› 55 °C’nin
üzerinde y›kamak, hal›lar›n özel süpürge ile temizlenmesi
• Rutubeti %45’in alt›nda tutmak
• Akarasid kullan›lmas›
• Tüylü hayvanlardan kaç›nmak (allerjen tükürük, idrar ve deri sal-
g›lar›nda bulunur)
• Hamam böceklerinden korunma
• Ev içi mantar sporlar› için pencere pervazlar›, dufl duvarlar› perdeler,
saks›lar (su + çamafl›r suyu ile silinmeli)
• Ev d›fl› mantar sporlar› için pencereleri kapal› tutmak
• Pasif sigara içimini önlemek (solunum yolu irritan›, akci¤er geliflimini
olumsuz etkilemekte ve akci¤er fonksiyonlar›n›n bozulmas›na yol açmak-
tad›r).
ALLERJ‹N‹N ÖNLENMES‹
Riskli çocuklara;
1. Anne sütünün verilmesi
2. Anne sütü yoksa hipoallerjenik mamalar›n verilmesi
3. Kat› g›dalar›n 6 aydan önce verilmemesi inek sütü, yumurta, soya, yer
f›st›¤›, bal›k 1 yafl›ndan evvel verilmemesi (g›da k›s›tlamas›n›n besin allerjisi
ve atopik dermatit geliflimine etkisi fazla ast›m geliflimine etkisi az)
4. Do¤um zaman›n›n polen mevsimine rastlamamas›
5. Ev içinde akar temizli¤inin yap›lmas›
6. Ev de tüylü hayvan bulundurulmamas›
7. Ailenin yaflad›¤› ortamda sigara içilmemesi
Allerji ve Allerjik Çocu¤a Yaklafl›m •
KAYNAKLAR
1.
Sly RM. Allergic disorders. In: Textbook of Pediatrics. Nelson WE, Behrman RE, Kliegman RM, Aruin AM (eds).
Chapter 133, 1996.
2.
Warner JO, Jackson WF. A Colour Atlas of Pediatric Allergy 1. Mosby Year Book Europe Limited, 1994.
3.
Bierman CW, Pearlman DS, Shapiro GG, Busse WW. Allergy Asthma and Immunology from Infancy to Adult-
hood. WB Saunders Company, 1996.
51
Dostları ilə paylaş: |