3
Məmməd Süleymanov
Azərbaycanda Sol hərəkatın
tarixi (II yazı)
(əvvəli ötən sayda)
1904-cü il. “Mazut Konstitusiyası”
İndiki nəsillər üçün az məlum faktdır, ancaq
bütün çar Rusiyasında ilk dəfə olaraq məhz Bakıda
fəhlələrlə sahibkarlar arasında Kollektiv əmək
müqaviləsi imzalanıb. Tarixə “Mazut Konstitusiyası” adı ilə düşən o sənəddə
fəhlələrin hətta indikindən də mütərəqqi statusu və hüquqları təsbit olunmuşdu.
Təqvimin vərəqi isə 1904-cü ilin 30 dekabrını göstərirdi.
O sənəd Bakı fəhlələrinin 1 ay davam edən mütəşəkkil və radikal iqtisadi
tələbli mübarizəsinin nəticəsi idi. Mübarizəyə isə 3 qardaş başçılıq edirdi.
Şendrikov qardaşları - İlya, Lev və Dmitri - Bakıya 1903-cü ildə Daşkənddən
gəlmişdi. Dərhal da Sosial-demokrat partiyasının (RSDRP) Bakı komitəsində
fəaliyyətə başlamışdı. “Şendrikovların təşkilatı”nın yaranması 1904-cü ilin avqustuna
təsadüf edir. Bu təşkilat “Balaxanı və Bibiheybət fəhlələrinin təşkilatı” (1905-ci ildən
isə - “Bakı fəhlələrinin İttifaqı”) adını daşıyırdı.
İlk vaxtlar RSDRP-nin menşevik rəhbərliyi və onların “İskra” qəzeti
Şendrikovçuları Bakı bolşevik təşkilatına qarşı qoyurdu, bolşeviklər isə fəhlə
hərəkatında “dağıdıcı, ziyanlı qrup” sayırdı.
Bir müddət sonra Şendrikovçuların təkcə bolşeviklərlə yox, həm də
menşeviklərlə ziddiyyətləri başlayır. Fikir ayrılıqları həm siyasi, həm də iqtisadi
TARİX