BAKI UNİVERSİTETİNİN XƏBƏRLƏRİ
№2
Humanitar elml
ər seriyası
2015
KLASSİK ÜSLUBDA YAZAN ŞAİRLƏRİMİZİN ŞEİRLƏRİNDƏ
NİKBİNLİK ƏNƏNƏSİ, FƏLSƏFİ FİKİRLƏR
Ə.Y.QASIMOV
Bakı Dövlət Universiteti
eles@box.az
M
əqalədə Mustafa ağa Arifin, Kazım ağa Salikin, Padarlı Abdullanın, Məlikbanlı
Qurbanın və Baba bəy Şakirin həm klassik poeziyanın, həm də aşıq poeziyasındakı fəlsəfi
fikirl
ərindən bıhs edilir.
Açar sözl
ər: klassik poeziya, aşıq poeziyası, ictimai-fəlsəfi fikirlər, nikbinlik, qoşma,
t
əcnis, bayatı
Özünün nikbin
şeirləri ilə Aşıq şeirinin abu-həvasını klassik şeirə
g
ətirənlərdən biri də Mustafa ağa Arifdir.
Qeyd etm
ək lazımdır ki, Əbdürrəhman ağa səpkində həmin dövrdə Qazax
ədəbi mühitində yazıb yaradan şairlərimizdən biri idi. Onun da “Ağlaram”
r
ədifli qoşması var. Ancaq Arif ağanı dərdə salan elindən uzaq düşməsidir:
Dad ed
ərəm, yetən yoxdur fəryada,
D
ərdim olur gündən-günə ziyada,
Ağlaram hər zaman düşəndə yada,
Bizim Qazax-
Qaramanlar, ağlaram!
Bülbülümü qaçırmışam əlimdən,
Ayrılmışam gülşənimdən, gülümdən,
Cüda düşüb ulusumdan, elimdən,
İtirmişəm dudmanlar, ağlaram! (1, 61)
Şair bu qoşmasını sürgündə olarkən yazmışdır. Əgər Əbdürrəhman ağa
şeirini gözləri çıxarıldığı üçün yazmışsa, Arif ağanı “ağladan” elindən, əqrə-
basından uzaq düşməsi olmuşdur. Bu mənada hər iki şeirin mövzusu bir olsa
da, ruhu müxt
əlifdir. Ağlayan gözlər zamanın keşməkeşliyindən yaranmışdır.
Bir v
ətənpərvər şair vətənin azadlığı üçün gözlərindən məhrum olub ağlayır,
başqası elindən didərgin edilərək qərib ellərdə əzab-əziyyət çəkməkdən ağlayır.
Şeirlərin ruhu müxtəlif olsa da, mahiyyətində eyniliklər var. Həmin eyniliyin
birinci
əlaməti hər iki şeirin aşıq üslubunda yazılması, ikincisi vətən, el həsrəti,
35
v
ətən sevgisi, torpağa bağlılıq və s.
Onun aşıq üslubunda yazdığı şeirlərində həm də doğma vətəni Qazağın
t
əbii gözəllikləri vəsf olunur. Şair əsərlərində aşıq ədəbiyyatına məxsus
t
əşbehlərdən, istiarələrdən geniş istifadə etmişdir.
Arif ağanın qardaşı Kazım ağa Salik (1781-1842) də dövrünün istedadlı
şairlərindən idi. Onun barəsində mənbələrdən oxuyuruq: “XVIII əsrin sonları,
XIX
əsrin birinci yarısında yaşayan Kazım ağa Salik istedadlı şairlərdən
biridir. O, Az
ərbaycan şeirində klassik poeziya üslubunu, Füzuli ənənələrini,
h
əm də Vaqif ədəbi məktəbini davam və inkişaf etdirmişdir” (25, 57).
H
əqiqətən də, şairin qoşmalarında Vaqif şeirinin təsiri aydın görünür:
Ey Leyli, m
ən səni görəndən bəri,
M
əcnun olub biyabana düşmüşəm.
L
əbi-ləlin rəngi getməz fikrimdən,
Müxt
əsər ki, əcəb qanə düşmüşəm.
M
ən müştağam onun nazü cəncinə,
Tab eyl
ərəm cəfasına, rəncinə,
Əl yetirdim yaxasının gəncinə,
Gör n
ə bağə, nə bostanə düşmüşəm.
Salikdir l
əqəbim, Kazımdır adım,
Bilirs
ən ki, səndən sənsən muradım.
Dem
ə nədir bunca ahü fəryadım,
Bir bülbül
əm gülüstanə düşmüşəm. (2, 62)
Şairin qoşmalarında nikbin əhval-ruhiyyə var. Nikbinlik isə aşıq poe-
ziyasının başlıca məziyyətlərindəndir. Sadə dillə, lakonik ifadələrlə, təbii bo-
yalar yaratmaq h
ər şairə nəsib olmur. Klassik şeirin təsirinə düşən şairlər adə-
t
ən türk dilinə yad ərəb-fars tərkiblərindən istifadə edirlər. Salikin poeziyasında
bu meyli görmürük.
Salik bir klassik idi v
ə onun fəlsəfi fikri divan ədəbiyyatından qay-
naqlanırdı. Ancaq divan ədəbiyyatından qaynaqlanan fikirlər aşıq şeirinin
üslubu il
ə cilalanırdı:
Ay ağalar, məni neyçün qınarsız,
N
ə müddətdir mən o yarı görmənəm.
M
ən ha qınayardım eşqə düşəni,
D
əxi eşq əhlini karı görmənəm.
M
ən kəzmədim o bir şirin candadır,
O da m
ənim kimi natəvandır,
İtirmişəm heç bilmənəm handadır.
Şirin dilli xoşgöftarı görmənəm.
36
Bin
əva Salikəm bağrımda zədə,
H
əq bilir ki, gözüm yoxdur kimsədə,
Sözü biziml
ədir, qəlbi özgədir
Ol s
əbəbdən biiqrarı görmədim. (2, 63)
Şairin bu şeirində fikir divan ədəbiyyatından qaynaqlansa da fikrin ifa-
d
əsi, eşqin tərənnümü aşıq şeiri üslubunda təqdim edilir. Sanki Füzuli şeirin-
d
əki “məni candan usandırdı, cəfadan yar usanmazmı” fikri Salikin qoşmasın-
da yeni formada s
əslənir.
Şairin qoşmaları barədə danışan F.Qasımzadə yazır: “Qoşmalarında Salik
şifahi aşıq şeirinin qanunlarına ciddi riayət etmiş, nikbin Vaqif ruhunu saxla-
mağa çalışmış və nəticədə xalq şairi kimi, mövzu təkrarından da bacardıqca
qaçmış və hər şeirini müəyyən bir hadisə ilə əlaqələndirmişdir. Qoşmalarında
t
əsvir etdiyi gözəllər şairin şəxsən gördüyü və tanıdığı qadınlardır; burada
göz
əlin aydın və konkret təsviri ilə bərabər, özünün gözələ olan münasibəti,
h
əyat zövqü ilə çırpınan şad qəlbini ifadə etmişdir” (1, 62)
Ey Tuba, baxışın yıxdı aləmi,
Xumar gözün yen
ə qiyamət eylər.
K
əbeyi-kuyini görən kimsənə,
Haşa ki, qibləyə ziyarət eylər.
Qırğı başlı, topğun, tərlan cilvəli,
Görm
əmişəm sən tək nazü qəmzəli,
S
ərasər yaxası qızıl düyməli,
Baxdıqca üzünə fəxarət eylər. (3, 273)
Bu qoşmasında adını çəkdiyi Tuba şairin öz zövcəsi olmuşdur. Bütöv bir
ömrü onunla bir yerd
ə yaşayan şairin Tuba xanımın dilindən qocalarkən başqa
m
əzmunda şeir demişdir:
M
ən Tubayam, dövran mənə zülm etmiş,
İşvəm əksilibdir, nazım gedibdir.
D
əxi məndən kimsə şadlıq ummasın,
Gördüyün söhb
ətim, sazım gedibdir.
Günd
ən-günə artar nə ahü zarım,
Gülm
əz üzüm, heç açılmaz güzarım.
Nec
ə əyilməsin meyli-şikarım,
Əlimdən topğunum, bazım gedibdir. (3, 284)
Şairin bu qoşmasına qiymət verən Firudin bəy yazır: “Bu qafiyələrdə şair
göz
əl istiarat və təşbihlər ilə - ki, məhz türk lisanına məxsusdur – öz sevgilisi
Tubayi-dilf
əribi mədh edib, axiri-kəlamda ona güstaxlıq ilə deyir ki, sözlə-
37
rimd
ən incimə. Özgə təvəqqe və iltimasım yoxdur, ancaq xəstə Salik səninlə
zarafat eyl
əyir. Tubanı bu qisim istiarat ilə vəsf qılır: tərlan cilvəli, durna telli,
qırğı başlı, nazü qəmzəli. Söz yoxdur ki, bu sifətlər ilə mütəəssir olan dilbər
“
baxdıqca özünə fəxarət eylər” (3, 273)
Kazım ağa Salikin klassik üslubda yazdığı qəzəllərdə, müxəmməslərdə,
müst
əzadlarda da aşıq şeirinə məxsus xarakterik xüsusiyyətlər var. Xüsusilə
şairin müstəzadlarında aşıq şeirinin üslubu daha qabarıqdır:
G
əl ey Sədəfoğlu Süleyman koxa,
Meyl etm
əyək daxi meyi-gülguna,
G
ənci-Qaruna
Əl götürmək dünya ləhv-ləəbindən,
Çün etibar yoxdur ç
ərxi-gərdunə,
Bu d
əhri-dunə.
Bu bisukun
ə biz sakin olmayaq,
Çox da dünya üçün fikir qalmayaq,
Qan ağlayaq, sazü samtur çalmayaq,
Q
ərq edək aləmi əşki-pürxunə.
Abi-Ceyhun
ə (3, 281)
Şair yazdığı bu müstəzadda insanları həyatdan zövq almağa çağırır.
Ümumiyy
ətlə, şairin belə nikbin ruhlu şeirləri el ədəbiyyatının abu-həvasından
ir
əli gəlirdi. Şairin bayatıları da öz orijinallığı ilə diqqəti cəlb edir:
M
əclisin nə şamı var,
N
ə Bağdad, nə Şamı var.
Salik, d
əli Ceyranın,
N
ə sübhü, nə şamı var. (1, 48)
Bayatıdan məlum olur ki, şair onu Ceyran adlı bir xanıma həsr etmişdir.
Şair başqa bir bayatısında həmin xanıma xeyir-dua verir və onun bəd nəzərdən
uzaq olmasını söyləyir:
Ç
əkilsin mərdqüm azar,
M
ərd deyil, mərdümazar,
Bulud zülfünd
ə, Ceyran!
G
əzməsin mərdüm azar. (1, 48)
Xüsusi cinaslardan istifad
ə edən şair bayatını bədbin ruhdan çıxararaq
nikbin ruhda kökl
əmiş və poetik sözlərlə cilalamışdır.
Kazım ağa Salik dövrünün qabaqcıl ziyalısı idi. O fars və cığatay dilində
d
ə şeirlər yazırdı. Həmin dildə yazdığı şeirlərində də şifahi xalq ədəbiyyatı-
mızdan gəlmə motivlər güclüdür.
Salik klassik
şeirimizin əksər janrlarında əsərlər yazmışdır. Ancaq onun
“yaradıcılığı üçün səciyyəvi olan; qoşma, cinas qafiyəli bayatılar, ümumiyyətlə,
38
şifahi aşıq şeiri tərzində yazdığı şux və nikbin şeirlərdir” (1, 65).
XIX
əsrin birinci yarısında aşıq şeirinin yazılı ədəbiyyatda inkişafına təsir
göst
ərən şairlərimizdən biri də Padarlı Abdulladır. Onun “Qayıtdı” rədifli
qoşması yazılı ədəbiyyatımızda aşıq şeiri üslubunda yazılmış ən yaxşı qoş-
malardan biridir:
M
ən görmüşəm gözəllərin çoxunu,
Bel
ə olmaz amma boyu, buxunu,
Müjganından çəkdi xədəng oxunu,
Yaralı canıma çaldı, qayıtdı.
Gözl
ər ikən, gözlərimə yetişdi,
Mürd
ə cismim eşq oduna tutuşdu.
Şahrahdan qıya baxıb ötüşdü,
Yollarında gözüm qaldı, qayıtdı. (4, 167)
Dilimizd
ə elə sözlər var ki, onların kədərli notlarla səslənməsi insan
q
əlbində bir nisgil yaradır. Bu mənada, Padarlı Abdullanın “qayıtdı”, “getdi”,
“döndü” v
ə s. sözləri yerində işlətməsi və klassiklərə məxsus xüsusi məharətlə
q
əm-qubarı tərənnüm etməsi həm aşıq şeirindən doğan üslubdur, həm də
klassikl
ərdən gələn peşəkarlıqdır.
Padarlı Abdulla şeirlərinin birində Məliballı Qurbanın adını çəkir:
Molla Qurban törüyüb bir d
ə Məlikballıda,
Götürmüş dedilər o da qılınc-qalxanı. (4, 103)
Şairin poetik üslubunu dövründə davam etdirən şairlərimizdən biri
M
əlikbanlı Qurbandır. Şairin ədəbi irsindən 15 şeir bizə məlumdur. Şair klas-
sik üslubda,
əruz vəznində çoxlu şeirlər yazmışdır. Ancaq onların əksəriyyəti
əlimizdə yoxdur. Məlikbanlı Qurbanın aşıq poeziyası tərzində yazdığı qoşma
v
ə təcnislər ədəbi dəyərinə görə üstündür.
Onun qoşmalarında romantik aşiqin daxili aləmi, zahiri gözəlliyi məha-
r
ətlə təsvir edilmişdir. Xüsusilə Vaqif yaradıcılığı ona güclü təsir göstərmiş və
əksər şeirlərini nikbin ruhda yazmışdır:
Gen
ə saldı məni eşqi-cünunə,
Lal
ə üzarına qurban olduğum.
H
ərdəm baxıb, işvə verir naz ilə,
Çeşmi-xumarına qurban olduğum.
Zülfi-p
ərişanı töküb dalına,
Canım qurban ağ üzündə xalına.
Yaxşı həyasına, xoş məqalına,
Şirin göftarına qurban olduğum. (4, 237)
Bu üslubda yazılan qoşmalarında şair aşıq şeirinə məxsus detallardan
lazımınca bəhrələnmişdir. Qoşmada işlətdiyi aşıqlara məxsus bu sözlər: qurban
39
olduğum, hərdəm baxıb, zülfi-pərişan, yaxşı həya, xoş məqal, şirin göftar –
fikrin ifad
əsini asanlaşdırmaqla yanaşı, oxucuda da marağı artırır. Şairin ədəbi
irsi bar
ədə danışan F.Qasımzadə yazır: “Qoşmanın bütün gözəlliyi onda
(M
əlikballıda – N.X.) ifadə olunan hisslərin səmimiliyi və təbiiliyindədir. Şair
t
ərifə layiq gördüyü qıza dərin məhəbbət bəsləyir, onu özünün nəcib duyğuları,
mehriban n
əvazişləri ilə sevə-sevə təsvir edir. Şifahi aşıq şeirinin qanun-
qaydalarına riayət edən şair qoşmalarını sadə xalq dilində yazmışdır. Doğrudur,
klassik poeziyadan g
ələn... fars-ərəbcə sözlər vardır. Lakin bunlar üstünlük
t
əşkil etmir, klassik poeziyadan gələn belə sözləri aşıq şeiri tərzində yazdığı
əsərlərində çox cüzi yer tutur. Qoşma, təcnis və bayatılarında ... canlı danışıq
dilind
ən götürülmüş söz və ifadələrə rast gəlirik ki, bunlar şeirdə ifadəni can-
landırmışdır ” (7, 73)
Şairin 6 cinas qafiyəli bayatısında, 3 təcnis və bir dodaqdəyməzində aşıq
poeziyasına məxsus üslub özünü büruzə verir:
Bağrım başı əğyara,
Tiğ alıban əğyara.
M
əhşəridir Qurbanın
Yar qalanda
əğyara. (1,74)
Bu bayatısında şair az sözlə dərin məna ifadə etmişdir. Başqa bir bayatı-
sında adi sözlərlə gözəlin tərifini elə ustalıqla verir ki, oxucu onun poetik
tapıntısına heyran qalır:
Qurban, m
ənzil o xalı,
Döşənibdir o xalı.
Zülfün
əcəb xaindir,
Gizl
əyibdir o xalı. (1, 74-75)
Göründüyü kimi, şair cinaslardan elə məharətlə istifadə edir ki, şeir həm
zahiri, h
əm də məna çalarları ilə oxucuya zövq verir. Bu mənada, Məlikballı
Qurbanın şeirləri həm forma, həm də məzmunca diqqəti cəlb edir. Eyni hərflə
misraların başlaması və eyni həriflə misraların bitməsi şeirdə zahiri bir
göz
əllik yaradır:
Göz
əl olan verir özünə bəzək,
Gözü n
ərgiz, şümaşad ayağı gərək.
Giribanı hər tərəfdən ola çak,
Görün
ə sinənin ayağı gərək. (4, 140)
Qeyd ed
ək ki, klassik Şərq ədəbiyyatında bu formada ilk şeiri XII əsrdə
Xaqani özünün “Q
əsideyi-şiniyyə”si ilə yaratmışdır. Ancaq onun qəsidəsində
yalnız misraların sonunda “sin” və “şin” hərfləri işlənirdisə, Məlikballı şeirində
h
əm misranın sonunda, həm də əvvəlində eyni hərflər işlənir. Bu mənada,
M
əlikballı Qurbanın yazdığı şeirlər forma baxımından klassik şeirlə aşıq şeirini
cilalayır.
40
Bir neç
ə bənddən ibarət olan bu qoşmanın bütün misraları beləcə bir
h
ərflə başlayıb, bir hərflə də bitir. Belə şeirlər yazmaq şairlərdən güclü istedad
t
ələb edir. Məlikballı Qurban belə istedadlı şairlərdəndir.
Şairin yaradıcılığında klassik ədəbiyyatımızda geniş yayılmış dastançılıq
ənənəsinin motivlərini də görürük. Onu qoşmalarında dastan qəhrəmanlarının
adları bənzətmə kimi istifadə olunmuşdur:
M
əcnun olub səhralara düşmüşəm,
Zeyds
ən Leylinin sorağını gör.
Dağdan-dağa səngi-xarə çəkmişəm,
Şikəstə əndamım sorağını gör. (4, 140)
Şair bu təcnisində “Leyli və Məcnun” əfsanəsinin obrazlarını məharətlə
b
ənzətmə kimi istifadə etmişdir. Aşıqların yaratdığı dastançılıq ənənəsini
klassik poeziyaya g
ətirən şairlərimiz, həm də həmin dastanların personajlarını
şeirlərində məharətlə bənzətmə, müqayisə kimi işlətmişlər.
Bu kimi xüsusiyy
ətlər göstərir ki, Məlikballı Qurban klassik ədəbiyya-
tımızı və aşıq poeziyamızı dərindən bilmişdir. Aşıq poeziyasını dərindən bilib,
onun nadir şəkillərində şeir yazmaq bir daha onun böyük sənətkar olduğunu
sübut edir. Misal
üçün şairin çətin şeir şəkli olan dodaqdəyməzinə nəzər salaq:
Şəkərsən, şəhdsən, şəkərxasən sən,
S
ənin yanağında laləzar gəzər.
Saşın gərdişində səlasil təkin,
Reyhan tell
ərindən intizar gəzər. (4, 242)
Göründüyü kimi, şair elə məharətlə dodaqları bir-birinə yapışdırmayan
h
ərflərdən ibarət sözləri seçib şeirdə işlətmişdir ki, məzmuna heç bir xələl
g
əlməmişdir.
Şair klassik ədəbiyyatımızda ilk dəfə aşıq şeiri üslubunda vücudnamə
yaratmışdır. İnsanı anadan olduğu andan ölənədək təsvir edən vücudnamələr öz
poetik m
əziyyətləri ilə diqqəti cəlb edir. Məlikballı Qurban bu janrda əsər ya-
zark
ən istər-istəməz anadan olmaq, mənalı yaşamaq, ölmək kimi fəlsəfi anla-
yışları ön olana gətirir. Bunlar dərin fəlsəfi fikirdir. Məlikballı Qurban həmin
d
ərin fəlsəfəni aşıq şeiri üslubunda sadələşdirərək oxucusuna təqdim edir.
Əsərdə islam fəlsəfəsindən çıxış edərək şair cənnəti, cəhənnəmi təsvir edir. Bu
m
ənada, şairin ədəbi irsi həm də dünya ədəbiyyatında Aligyeri Dantenin “İlahi
komediya”, Şərq ədəbiyyatında Sənai Qəznəvinin Seyr əl-əbrar əlalməad”
(“B
əndələrin axirət səfəri”) poemaları ilə birləşir. Bütün bunlar göstərir ki, şair
h
əm istedadlı klassik və mahir aşıq-şairdir.
Şairin şəxsi həyatında da aşıqlara məxsus həyat tərzi var. Belə ki, o
Az
ərbaycanın dilbər guşələri olan Şəkini, Şirvanı, Ağdaşı, Qubanı, Bakını, Ma-
rağanı və s. gəzərək elin-obanın güzəranı ilə tanış olaraq aşıq üslubunda məd-
hiyy
ə və həcviyyələr yazmışdır. “Səyahətnamə” xarakterli həmin şeirlərini
“Şəbədeyi-sərapa” adlandırmışdır. Maraqlıdır ki, bu şeirlərində şair cığala-
41
rından da istifadə etmişdir. Hətta bəndlərinin birində aşıq-şair dostu Padarlı
Ab
dullanın da adını çəkir:
Cardarda tör
əyib tazə əfəndi,
Yoxdu onun kimi bir alic
ənab,
Puşidə niqab,
Göftgusu nab.
Göftgusu nab, üç Quvaq Padar. (4, 236)
M
əlikballı Qurbanın ədəbi irsi həm klassik poeziyamızın, həm də aşıq
ədəbiyyatımızın nadir nümunəsi hesab edilir.
Klassik poeziyamızda aşıq şeirinin poetik ənənələrini davam etdirən şair-
l
ərdən biri də Baba bəy Şakirdir (1780-1845) Onun poeziyası həm də aşıq
ədəbiyyatının nümunələri hesab edilir. Əslində Zakir ədəbi məktəbinin nüma-
y
əndəsi olan şair, həm də Zakirin qohumlarından olmuşdur. Zakir, hətta onun
ölümü il
ə əlaqədar “Maddeyi-tarix” yazmışdır. Şairin Zakirlə olan müaşirəsi da
m
əlumdur. Baba bəy Şakirin qoşmalarında ictimai motivlər güclüdür. Xüsusilə
Zakir
ədəbi məktəbinə məxsus satira onun poeziyasında da yüksək səviy-
y
ədədir:
Az qalıbdır çıxsın əflakə nalə,
R
əiyyətmi dözər bu alhaalə,
Ed
ənlər artırıb elə həvalə,
Çapar xana qızıl pulu təhmilat. (2, 30)
Onun Qasım bəy Zakirə və Gəncüm Ağaya yazdığı məktublarında XIX
əsrin əvvəllərində Azərbaycan siyasi həyatında baş verən hadisələr, xalqın
güz
əranı, əhalinin maddi ehtiyacları təsvir edilmişdir:
Özün divanb
əyi, tutduqca dilin,
G
ərəkdir deyəsən dərdini elin,
Tutalım padşaha çatmayır əlin,
Qubernata, ya s
ərdara ərz elə! (2, 31)
Baba b
əy Şakir aşıq deyildi, o klassik ədəbiyyatımızın istedadlı şair-
l
ərindən biridir. Şairin yazdığı müxəmməslərdə, məsnəvilərdə, qəsidələrdə də
aşıq şeirinin poetik ənənələri özünü büruzə verir. Belə ki, aşıq şeirinə məxsus
sad
ə danışıq dili, frazeoloji və idiomatik ifadələr onun klassik üslubda yazdığı
şeirlərində də var:
Eşşəyin gər axurun sim ilə təmir edəsən,
Qarnını kişmiş ilə şamü səhər sir edəsən,
Çulunu atlasü ya tirmeyi- K
əşmir edəsən,
Z
əri-xalisdən ona noxtavü zəncir edəsən,
Q
ədrü qiymətdə yenə atdan olur ərzani. (2, 42)
Şairin müxəmməsindən olan bu misralarda adı danışıq dili, xalq təfəkkü-
42
rü öz ifad
əsini tapmışdır. Xalq danışıq dilində olan “Eşşək nə qanır zəfəran nə-
dir” v
ə ya “Təzək, bəzək götürməz” kimi atalar sözlərini şair məharətlə divan
ədəbiyyatına gətirmişdir. Halbuki, divan ədəbiyyatında əsrlərdən bəri təsvir-
çilik
ənənəsi, yüksək pafos, təmtəraqlı bənzətmələr prioritet olmuşdur. Şairlər
ad
ətən şəhər və saray mühiti ilə bağlı əlamətləri şeirə gətirirdi.
A
şıq şeiri ilə bərabər divan ədəbiyyatının janrlarında şeir yazmaq Vaqif,
Zakir
ədəbi məktəbinin poetik ənənəsi idi. Baba bəy Şakir də həmin ənənəni
layiqinc
ə davam etdirmiş və klassik janrlarda da əsərlər yazmışdır.
ƏDƏBİYYAT
1. Qasımzadə F. XIX əsr Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi. Bakı, 1966, 487 s.
2. Az
ərbaycan klassik ədəbiyyatı kitabxanası. VIII cild. Bakı: Elm, 1988, 568 s.
3. Firudin b
əy Köçərli. Azərbaycan ədəbiyyatı. II c. Bakı: Elm, 1978, 598 s.
4. El şairləri. Toplayanı S.Mümtaz. Bakı: Azərnəşr, 1935, 291 s.
ФИЛОСОФСКИЕ МЫСЛИ, ОПТИМИСТИЧЕСКИЕ ТЕНДЕНЦИИ
В СТИХОТВОРЕНИЯХ КЛАССИЧЕСКИХ ПОЭТОВ
А.Ю.ГАСЫМОВ
РЕЗЮМЕ
В статье нашли отражение философские мысли в классической и ашукской по-
эзии М.Арифа, К.Салики, Падарлы Абдуллы, Меликбанлы Гурбана, Б.Шакира.
Ключевые слова: классическая поэзия, ашукская поэзия, общественно-философ-
ские мысли, оптимичность, гошма, теджнис, баяты
TRADITION OF OPTIMISM, PHILOSOPHICAL IDEAS
IN THE POEMS OF OUR POETS
A.Y.GASIMOV
SUMMARY
The paper deals with the philosophical ideas of Mustafa agha Arif’s, Kazim agha
Salik’s, Padarli Abdulla’s, Malikbanli Gurban’s and Baba bai Shakir’s philosophical ideas both
in classical and ashug poetry.
Key words: classical poetry, ashug poetry, social-philosophical ideas, optimism,
goshma, tajnis, bayati
43
Dostları ilə paylaş: |