Laboratoriya ishi elektr montaj sxemalarini tadqiq qilish



Yüklə 0,69 Mb.
səhifə1/2
tarix11.12.2023
ölçüsü0,69 Mb.
#144928
  1   2
LABORATORIYA ISHI №1-


LABORATORIYA ISHI
ELEKTR MONTAJ SXEMALARINI TADQIQ QILISH.
Ishdan maqsad: Normativ-texnik hujjatlar bilan tanishish, shartli grafik belgilar va elementlarning harf kodini o'rganish. Elektr montaj sxemalarini o’qishni va sxema elementlarini o’rganish.
Nazariy qism:
Sxema-bu mahsulotning tarkibiy qismlari va ular orasidagi aloqalarni shartli tasvirlar yoki belgilar shaklida ko'rsatadigan grafik dizayn hujjati.
Hozirgi vaqtda 23 mingdan ortiq amaldagi davlat standartlari mavjud bo'lib, ular texnik hujjatlarni rasmiylashtirish qoidalarini belgilaydigan 26 tizimga bo'lingan. Ularning asosiy qismi loyiha hujjatlarining yagona tizimi (LHYT) bo'lib, uning tarkibiy qismi sxemalardagi an'anaviy grafik belgilar uchun standartlar, elektr sxematik diagrammalarini bajarish qoidalarini (GOST 2.701-84 ... GOST 2.797-81) oʻz ichiga oladi. LHYT rasmlarni yaratishning yagona majburiy tizimini, chizmalarni bajarish va loyihalashning yagona qoidalarini belgilaydi. Ushbu topshiriq muhandislik grafikasi va maxsus fanlar bo'yicha kurs ishlarining va diplom ishlari grafik qismini bajarishga tayyorgarlikdir.
SXEMALARNING KOʻRINISHI VA TURLARI
Sxemalarni bajarish qoidalari, shartli grafik tasvirlar va ularning elementlarini belgilash ESKD ettinchi tasniflash guruhining standartlari bilan belgilanadi (GOST 2.701-84 va undan keyingi).
Barcha sanoat tarmoqlari mahsulotlarining sxemalarini tasniflash, GOST 2.701-84 "Sxemalar. Koʻrinishi va turlari, umumiy talablar"ga ko’ra 1-jadvalda keltirilgan.
1-jadval
Sxemalar tasnifi

Tasniflash belgisi

Sxemalar

Belgilash

Elementlar va bog'lanishlar turlariga qarab sxemalar turlari



Vakuum
Gidravlika
Bo'limlar
Kinematika
Optik
Pnevmatika
Birlashtirilgan
Energetika
Gaz
Elektr

V G Ye K L P S R
X E

Asosiy maqsadga qarab sxemalar turlari

Strukturaviy

1

Funktsional

2

Prinsipial

3

Ulanish (montaj)

4

Qo’shish

5

Umumiy

6

Joylar

7

Boshqa

8

Birlashgan

0

Sxemaning nomi uning ko’rinishi va turiga qarab belgilanadi.
Kodlarga misollar:
* Elektr prinsipial sxema-E3,
* Gidravlika ulanish(montaj) sxemasi-G4,

Strukturaviy sxema- mahsulotning asosiy funktsional qismlarini, ularning maqsadi va munosabatlarini belgilaydi. Funktsional qismlar diagrammada 1-ni to'rtburchaklar yoki boshqa tekis shakllar shaklida, ularga element turlarining yozuvlari yozilgan holda tasvirlaydi. Ish jarayonining borishi GOST 2.721-74 ga muvofiq o'qlar bilan o'zaro bog'liqlik chiziqlari bilan tushuntiriladi.


Funktsional sxema- mahsulotning alohida zanjirlarida yoki umuman mahsulotda sodir bo'ladigan ba'zi jarayonlarni tushuntiradi, mahsulotning ishlash printsipini o'rganish uchun, shuningdek mahsulotni sozlash, sozlash, boshqarish va ta'mirlashda ishlatiladi.
Prinsipial sxema (to'liq)- elementlarning to'liq tarkibini va ular orasidagi bog'lanishlarni aniqlaydi va mahsulotning ishlash tamoyillari to'g'risida tushuncha beradi. Boshqa dizayn hujjatlarini ishlab chiqish uchun xizmat qiladi, masalan, bosilgan elektron platalarning rasmlari, elektron sxemalar, shuningdek uni sozlash va ishlatish paytida mahsulotning ishlash tamoyillarini o'rganish.
Ulanish sxemasi(montaj) - mahsulotning tarkibiy qismlarini ulash tartibini, ulanish elementlarining tarkibini (simlar, jabduqlar, quvurlar),ulanish joylarini, kirish va chiqishni ko'rsatadi.
Qo’shish sxemasi- mahsulotning tashqi ulanishlarini ko'rsatadi. U boshqa dizayn hujjatlarini ishlab chiqishda, shuningdek mahsulotlarni ulashda va ulardan foydalanishda qo'llaniladi.
Umumiy sxema- kompleksning tarkibiy qismlarini va ularni ish joyida bir-biriga ulashni belgilaydi. U komplekslar bilan tanishishda, shuningdek ularni boshqarish va ishlatishda qo'llaniladi.
Joylashuv sxemasi- mahsulotning tarkibiy qismlarining nisbiy joylashishini, agar kerak bo'lsa, simlar, jabduqlar, kabellar, quvurlar va boshqalarni aniqlaydi.
Uslubiy ko'rsatmalarda asosiy e'tibor oqilona grafik tasvirlash va sxematik diagrammalarni loyihalash vositalariga qaratilgan, chunki ular bajarishda eng murakkab va kurs, diplom loyihalarida boshqa turlarga qaraganda tez-tez ishlatiladi.
Elektr sxema elementlarining grafikli va harfli ko‘rinishdagi shartli belgilari
1-Jadval

Nomlanishi

Belgilanishi

Grafikli

Ҳarfli

1

2

3

Kuchlanishi yuklama ostida rostlanuvchi 3 fazali 2 cho‘lg‘amli kuch transformatori; cho‘lg‘am ulanishi yulduz-uchburchak



T

3 fazali 3 cho‘lg‘amli kuch transformatori; O‘K cho‘lg‘ami betaraf nuqtasiga ega.







T

3 cho‘lg‘amli avtotransformator



T

Tok transformatori





TA

Tok transformatori nol ketma-ketligi



TA

1 fazali 2 cho‘lg‘amli kuchlanish transformatori





TV

3 fazali kuchlanish transformatori





TV

Kabel






Ajraladigan kontaktli birlashma



X

Kommutatsion ulagich






Induktiv g‘altak



L

Tokni cheklovchi reaktor



LR

Ikkilangan reaktor





LR

Kondensator batareya



CB

Generator





G

Sinxron kompensator





GS

Elektr motor





M

O‘ta kuchlanishdan cheklagich





FV

Ventilli razryadnik



FV

Naychasimon razryadnik



FV

Eruvchan saqlagich



FU

Tez ta’sirli saqlagich




FU

Teshiluvchi saqlagich



FU

Saqlagichli o‘chirgich




QF


Doimiy qarshilik





R
X
Z

O‘zgaruvchan qarshilik





R
X
Z

Noavtomatik o‘chirgich, 1 qutbli past kuchlanishli o‘chirgich



QS yoki
SA ( Boshqaruv va signalizatsiya zanjirida)

Noavtomatik o‘chirgich, 3 qutbli past kuchlanishli o‘chirgich



QS yoki
SA ( Boshqaruv va signalizatsiya zanjirida)

Yuqori kuchlanishli o‘chirgich



Q

Aravali tortma o‘chirgich



Q

Ajratkich





QS


Yuklama o‘chirgichi





QW


Qisqa tutashtirgich





QN

Bir tomonlama xarakatlanuvchi bo‘lgich




QR


Yerga zaminlagich pichog‘i





QSG

Yerlagich





QSG

Avtomatik o‘chirgich




QF / SF



3 qutbli avtomatik o‘chirgich




QF/ SF



Kontaktorning yopiluvchi kontakti





KM


Kontaktorning ochiluvchi kontakti







KM


Kontaktorning yoy so‘ndiruvchi yopiluvchi kontakti





KM

Kontaktorning yoy so‘ndiruvchi ochiluvchi kontakti





KM

Magnitli ishga tushirgichning yoy so‘ndiruvchi yopiluvchi kontakti





KM

Magnitli ishga tushirgichning yoy so‘ndiruvchi ochiluvchi kontakti





KM

O‘chirgich oxirlaridagi yopiluvchi kontakti





SQ


O‘chirgich oxirlaridagi ochiluvchi kontakti





SQ

Issiqlikni sezuvchi yopiluvchi kontakt





SK


Issiqlikni sezuvchi ochiluvchi kontakt





SK

Ishlaganda sekin yopiluvchi kontakt







SK


Qaytganda sekin ochiluvchi kontakt



SK

Ishlaganda sekin ochilib-yopiluvchi
kontakt



SK

Ishlaganda sekin ochiluvchi kontakt



SK

Qaytganda sekin ochiluvchi kontakt



SK

Qaytganda va ishlaganda sekin
ochiluvchi kontakt



SK

Tugma bilan boshqariladigan yopiluvchi kontakt




SB


Tugma bilan boshqariladigan ochiluvchi kontakt









SB

Tugma bilan boshqariladigan ochiluvchi va yopiluvchi kontaktlar







SB

Releni qaytmaydigan kontakti;
a) Yopiluvchi, b) ochiluvchi








Ampermetr:
a – Ko‘rsatuvchi
b – Hisobga oluvchi





PA


Voltmetr:
a – Ko‘rsatuvchi
b – Hisobga oluvchi



PV


Vattmetr:
a – Ko‘rsatuvchi
b – Hisobga oluvchi



PW


Varmetr:
a – Ko‘rsatuvchi
b – Hisobga oluvchi



PVA


Aktiv energiya hisoblagichi





PI

Reaktiv energiya hisoblagichi



PK


Elektromexanik qurilmalar g‘altagi



K





Yüklə 0,69 Mb.

Dostları ilə paylaş:
  1   2




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə