Ma’ruza 13 13-mavzu. Uch sharnirli arka zo‘riqishlarining ta’sir chiziqlar qurish

---

Ma’ruza 13 
 
13-mavzu. UCH SHARNIRLI ARKA ZO‘RIQISHLARINING 
TA’SIR CHIZIQLAR QURISH 
 
Reja: 
 
1. Uch sharnirli arka tayanch reaksiya kuchlarining ta’sir chiziqlarini 
qurish. 
2. Uch sharnirli arkalarni ixtiyoriy kesimidagi ichki zo‘riqish 
kuchlarining ta’sir chiziqlarini qurish. 
3. Uch sharnirli arkasimon fermalarni hisoblash. 
 
Tayanch iboralar:
 uch sharnirli arkaning tayanch reaksiyalari va 
ixtiyoriy ko‘ndalang kesimidagi zo‘riqishlar ta’sir chiziklari, uch 
sharnirli arkasimon fermalarni hisoblash.

---

1. Uch sharnirli arka tayanch reaksiya kuchlarining ta’sir 
chiziqlarini qurish. 
Birlik (R=1) yuk uch sharnirli arka bo‘ylab harakatlanadi (12.1-rasm, 
a) deb, uning tayanch reaksiyalarining ta’sir chiziqlarini quramiz. 
Harakatlanuvchi birlik yuk chap tayanchdan x masofada bo‘lganda 
muvozanat tenglamasini tuzamiz: 

M
A
= 0; V
V


- R

x
= 0, bundan
.

х
V
В

bu erda 0 ≤ 
x
≤ 

oraliqda o‘zgaradi.
SHunga o‘xshash

M
V
= 0; V
A


- R(

- 
x
) = 0,
tenglamadan
,


õ
V
À


bu erda ham 0 ≤ 
x
≤ 

oraliqda o‘zgaradi.

---


В 
С 
А 
f 
k 
у
k
х
k 
x
P=1 
H 
H 
12.1-расм 
а) 
б) 
в) 
г) 
д) 
е) 
ж) 
з) 
R
А
т.ч. 
R
В
т.ч. 
Н т.ч. 
М
k
0
т.ч. 
Н

у
k 
т.ч.
М
k
0
-
Н

у
k 
т.ч. 
М
k
т.ч. 
1 
1 

/2f

/2f
X
k 


У
k
/2f


У
k
/2f


У
к
/4f
х
k 
V
А
V
В
х
k 

---

Bu ifodalardan ko‘rinib turibdiki, arkaning V
A
va V
V
tayanch 
reaksiyalari ta’sir chiziqlari, shu arkaga mos kelgan oddiy balka 
tayanch reaksiyalarining ta’sir chiziqlari kabi quriladi (12.1-rasm, 
b, v). 
Arkaning hovon tayanch reaksiyasi H ta’sir chizig‘i







;
0
2
;
0
f
H
V
M
B
унг
C

yoki 
f
M
H
C
0

formulaga asosan quriladi. 
Demak, H ning ta’sir chizig‘i M
s
0
oddiy balkaning S kesimi 
eguvchi moment ta’sir chizig‘i ordinatalarining f marta 
kamaytirilganiga teng (12.1-rasm, g). 

---

a) Eguvchi moment M
k
 ning ta’sir chizig‘i 
 
Uch sharnirli arka uchun berilgan k kesim eguvchi momenti M
k
ning 
ta’sir chizig‘ini quramiz. M
k
ning ta’sir chizig‘i (11.1) formuladan 
foydalanib quriladi. 
M
k
= M
k
0
- N

u
k 
Demak, M
k
arkaning ta’sir chizig‘ini qurish uchun oddiy balkaning k 
kesimidagi eguvchi momenti M
k
0
ta’sir chizig‘ini qurib (12.1-rasm, d), 
uning har bir ordinatasidan hovon H ning ta’sir chizig‘i ordinatalarini u
k
marta orttirib (12.1-rasm, e) ayirish kerak (12.1-rasm, j). M
k
arkaning 
ta’sir chizig‘i 12.1-rasm, z da ko‘rsatilgan. 

---