Mundarija. I. Kirish II. Asosiy qism

MAVZU: O‘QUVCHILARNI AQLIY RIVOJLANTIRISHNING PEDAGOGIK- PSIXOLOGIK XUSUSIYATLARI.
MUNDARIJA.
I.Kirish ………………………………………………………………………….1-5
II.Asosiy qism………………………………………………………………….6-21
1.Aqliy rivojlanish haqida tushuncha……………………………………….…..6-10
2.O‘quvchilarni aqliy rivojlantirishning pedagogik-psixologik xususiyatlari…………………………………………………………………...10-18
3.O‘quvchilarni aqliy rivojlantirishda uchraydigan muammolar va ularni hal etish…………………………………………………………………………....18-21
III.Xulosa……………………………………………………………………..22-23
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati……………………………………………24
Kirish.
Mavzuning dolzarbligi.Zamonaviy ta'lim tizimi uchun aqliy tarbiya muammosi juda muhimdir. Olimlarning fikricha, hozirgi ming yillik axborot inqilobi bilan nishonlanadi, bilimli va bilimli insonlar haqiqiy milliy boylik sifatida qadrlanadi. Hozirgi vaqtda faol aqliy faoliyat qobiliyatini shakllantirish vazifasi birinchi o'ringa chiqadi. Maktabgacha yoshdagi bolalarning aqliy tarbiyasi sohasidagi etakchi mutaxassislardan biri N.N. Poddyakov to'g'ri ta'kidlaydiki, hozirgi bosqichda bolalarga an'anaviy aqliy ta'lim tizimida bo'lgani kabi, to'liq bilimga intilmasdan, haqiqatni bilish kalitini berish kerak. Bola shaxsining har tomonlama rivojlanishi axloqiy, aqliy, estetik va jismoniy tarbiyaning birligi bilan ta'minlanadi. Aqliy ta'lim nafaqat bilim va aqliy faoliyat usullarini o'zlashtirish, balki bola shaxsining ma'lum fazilatlarini shakllantirish vazifasini ham bajaradi. Aqliy rivojlanish - bu fikrlash jarayonlarida yoshga qarab va atrof-muhit ta'sirida, shuningdek, maxsus tashkil etilgan ta'lim va tarbiya ta'sirida va bolaning o'z tajribasida sodir bo'ladigan sifat va miqdor o'zgarishlar majmuidir. Bolaning aqliy rivojlanishiga biologik omillar ham ta'sir qiladi: miya tuzilishi, analizatorlar holati, asabiy faoliyatning o'zgarishi, shartli aloqalarning shakllanishi va moyilliklarning irsiy fondi. Aqliy tarbiya - bu kattalarning bolalarning faol aqliy faoliyatini rivojlantirishga maqsadli ta'siri. Bilimlar zaxirasini o'zlashtirish, aqliy faoliyat va mustaqillikni rivojlantirish.
Bugunga kunda mamalakatimizning rivojlanishi va ravnaqi uchun xizmat qiladigan, aqliy rivojlangan, iste`dodli yoshlarni tarbiyalash talab etilmoqda. Shunday ekan ta`lim jarayonini mukammallashtirmay jamiyat talab etayotgan yoshlarni shakllantirib bo`lmaydi.
Ma’lumki, har qanday insonning o’sish, rivojlanish va shakllanish davrlari ta’lim-tarbiya faoliyatisiz amalgam oshmaydi. Aqliy taraqqiyot va ta’lim-tarbiya, bir-biriga chambarchas bog’liq faoliyatdir. Ta`lim tizimini tubdan isloh qilish hozirgi davr talabi bo`lib, ta`lim tizimidagi o`zgarishlar, o`quv dasturini mukammallashtish, muammoli darslarni tashkil qilish ta`limni mukammallashtirishga qaratilgandir. Ta`lim jarayonida o`quvchi faollik ko`rsatmasa amalgam oshirilayotgan tadbirlar ko`zlangan natijani bermaydi. Ta`lim jarayonida o`quvchilarni mustaqil ishlashga o`rgatish ham muhimdir. Ta`lim jarayonida ular, maktab o`quvchilariga qo`yiladigan har – xil talablar bilan tanishadi. Fanlarni o`zlashtirish uchun psixologik jihatdan tayyorlanadi. Ular psixikasida bilim olish uchun ko`nikma, malakalar yeterli darajada rivojlanib boradi. Boshlang’ich sinf o’quvchilarining asosiy faoliyati o`qish hisoblanadi. O`quv faoliyati boladan nutq, tafakkur, qobiliyat rivojlnishi uchun yangi sharoit yaratadi. Maktabga kelgash bola o`z atrofidaglar bilan psixologik jahatdan yangi munosabat tizimiga o`tadi. U o`zining hayotini tubdan o`zgartirishni, unga yangi mjburiyatlar, o`quv faoliyati talablariga bo`y so`nish, har kun maktabga borishni his eta boshlaydi.oila a`zolarining bola o`quv faoliyati yutiqlari bilan qiziqayotganligi, shuningdek uni nazorat qilayotganligi, unga qilinayotgan yangicha shakldagi munosabat uning ijtimoiy mavqei o`zgarganligini to`la his etishga o`ziga nisbatan munosabatning o`zgarishiga asos bo`ladi. Ta`lim jarayonidagi barcha imkoniyatlar orqali ularning bilimlar egallsh ko`lami kengayadi, qiziqishlari ortadi, ijodiy izlanish qobilayati rivojlanadi, tafakkurning faolligi, mustaqilligi ortadi, aqliy imkoniyatni ishga solish vujudga keladi. Ular har bir narsaga berilib, sinchkovlik bilan ular o`rtasidagi farqni ajratish, umumlashtirish, xulosa chiqarish imkoniyatiga ega bo`ladilar. Bola maktabga qadam qo`yishi bilanoq unga bo`lgan munosabat va talablar orqali o`ziga xos bo`lgan aqliy rivojlanish xususiyatlari uchun imkoniyatlar va shart – sharoitlar yaratish oila, maktab ta`lim tizimiga ulkam ma`suliyat hissini yuklaydi. Yosh avlodni har tomonlama yetuk axloqiy odobli, kishilar bolib yetishishi hozigi kunning muhim vazifadir. Ma’lumki o’quvchilar shaxsini shakllantirish ishlarini namunali yo’lga qo’yish uchun avvallo ularning harakter xususiyatlarini qanchalik tarkib topganligini aniqlash maqsadga muvofiqdir. Har bir o’quvchi axloqiy tushunchalarni qanday o’zlashtirgani aniqlamay ular bilan yakkama yakka munosabatga kirishish mumkin emas.O‘zbekistonda esa bu masala yuzasidan M.G.Davletshin, E.G‘.G‘oziyev, B.R.Qodirov, G‘.B.Shoumarov, V.M.Karimova R.Toshimov, M.M.Mamatov, E.Z.Usmonova, Z.E.Nishonova, M.Vohidovlarning fikrlarini o‘rganish maqsadga muvofiqdir. E.G‘.G‘oziyev O‘zbekistonda tafakkur psixologiyasini keng yoritgan olimlardan biridir. Muallifning fikriga ko‘ra, inson tafakkuri o‘zining mustaqilligi jihatidan mustaqil va nomustaqil tafakkurga ajratiladi. «Tafakkurning mustaqilligi deganda, kishining shaxsiy tashabbusi bilan o‘z oldiga konkret maqsad, yangi vazifalar qo‘ya bilishi, ular yuzasidan amaliy va ilmiy xarakterdagi faraz qilishi, natijani ko‘z oldiga keltira olishi, qo‘yilgan vazifani hech kimning ko‘magisiz, ko‘rsatmasisiz o‘zining aqliy izlanishi tufayli, turli yo‘l, usul va vositalar topib, mustaqil ravishda hal qilishdan iborat aqliy qobiliyatni tushunish kerak»