Олигофрен психологияда билиш жараёнларини

PSIXOLOGIYA VA IJTIMOIY MUNOSABATLAR FAKULTETI 401 GURUH TALABASI

XOJIYEV SARDORBEKNING XULQI OG’ISHGANLAR PSIXOLOGIYA FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHI

MAVZU: Adektiv axloq

• 1. Adektiv ahloq haqida tushuncha.
• 2. Bilish jarayonlarining rivojlanmay qolishi.
• 3. Aqli zaiflikning sabablari va ko'rinishlari.
• 4. Aqli zaiflikning etiologiyasi.

AQLI ZAIFLIKNI KLINIK BELGILARI

• Aqli zaiflikning klinik-psixologik ko'rinishida yetakchi nuqson bilish faoliyatining rivojlanmay qolganligidir. Bilish faoliyatining pasayganligi fikrlash operatsiyalarning, psixik jarayonlarning sur'ati, xarakatchanligining buzilishi, diqqat, xotira va bir qator po’stloq funksiyalarning rivojlanmay qolganligida namoyon bo'ladi.
• Aqli zaiflikning etiologiyasi turlichadir. Aqli zaiflik xomilaning ona qornida tug'ilishda yoki ilk rivojlanish davrida markaziy nerv tiziminingsining genetik buzilishlari, travmalar, asfiksiya, infektsiyalar, intoksikatsiyalar oqibatida kelib chiqadi.
• Aqli zaiflikning asosiy formalarini klinik tavsifi jaroxatning patogenezi, salbiy ta'sirning vaqti bilan chambarchas bog'liqdir.
• Ontogenezning ilk bosqichlarida markaziy nerv tizimining sistemasining jaroxatlanishida (1,5-2 yoshgacha) birinchi navbatda po'stloq tizimining shakllanishiga zarar yetadi. Jaroxatlanishning morfologik ko'rinishda va psixik nuqsonning klinik namoyon bo'lishida rivojlanmay qolish ustun bo'ladi. Bunday xollarda oligofreniyalarning turli variantlari xaqida gapirish mumkin.

Oligofreniya terminining klinik ko'rinishi quyidagilar bilan xarakterlanadigan xolatlarni nazarda tutadi:

• 1. Psixik rivojlanmay qolganlikning turg'un xarakterdaligi;
• 2. Intellektual nuqson tuzilishda mavxum tafakkurning zaifligini ustunligi;
• 3. Progrediyentlikning yo'qligi.

Aqli zaif bolalar bosh miyasi chuqur zararlanganligi sababli barcha oliy asab faoliyatlari buzilgan bo’ladi . Patologik buzlishlar shartsiz reflekslarining hosil bulishida namoyon bo’ladi. Bu buzilishlar bosh miyaning qo’zgalish va tormozlanish jarayonlarida ham o’z aksini topadi. Haytto ikkinchi signal sistemsalarining o’zaro aloqalarida buzilishlar ko’zga tashlanadi.Rus defektologlari va psixologolari L.S.Vigotskiy, L.V.Zankov, T.A.Vlasova, G.M.Dunlev N.G.Morozova, M.S.Pevzner, G.I.Rollisimo,V.G.Petrova shuningdek, G’.B.Shoumarov, K.Q.Mamedov, P.M.Po’latova, V.S.Rahmonova va boshjqalarning tadqiqotlarida ko’rsatilishicha “aqli zaif” likda ruhiy nuqson murakkab tuzilishga ega ekan. Ularning ko’rsatishicha bir tomondan birlamcchi nuqson ta’sirida oddiy aqliy jarayonlar buzilsa, ikkilamchi nuqson sifatida ruhiyatning oliy shkllari,xotira xarakter belgilari buzilar ekan.

• Aqli zaif bolalar bosh miyasi chuqur zararlanganligi sababli barcha oliy asab faoliyatlari buzilgan bo’ladi . Patologik buzlishlar shartsiz reflekslarining hosil bulishida namoyon bo’ladi. Bu buzilishlar bosh miyaning qo’zgalish va tormozlanish jarayonlarida ham o’z aksini topadi. Haytto ikkinchi signal sistemsalarining o’zaro aloqalarida buzilishlar ko’zga tashlanadi.Rus defektologlari va psixologolari L.S.Vigotskiy, L.V.Zankov, T.A.Vlasova, G.M.Dunlev N.G.Morozova, M.S.Pevzner, G.I.Rollisimo,V.G.Petrova shuningdek, G’.B.Shoumarov, K.Q.Mamedov, P.M.Po’latova, V.S.Rahmonova va boshjqalarning tadqiqotlarida ko’rsatilishicha “aqli zaif” likda ruhiy nuqson murakkab tuzilishga ega ekan. Ularning ko’rsatishicha bir tomondan birlamcchi nuqson ta’sirida oddiy aqliy jarayonlar buzilsa, ikkilamchi nuqson sifatida ruhiyatning oliy shkllari,xotira xarakter belgilari buzilar ekan.
• Oligifreonopsixologiyaning maxsus markazida turadigan manba nuqsonning o’zi emas, balki u bilan bog’langan buzilgan ruhiy holatdir.