Oʻzbekiston milliy universiteti jizzax filiali “Psixologiya” fakuteti Amaliy psixologiyasi yoʻnalishi 931-20-guruh talabasi Husniya Qo‘ziboyeva

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY TA’LIM, FAN VA INNOVATSIYALAR VAZIRLIGI
OʻZBEKISTON MILLIY UNIVERSITETI JIZZAX FILIALI

“Psixologiya” fakuteti
Amaliy psixologiyasi yoʻnalishi
931-20-guruh talabasi
Husniya Qo‘ziboyeva

Oila psixoterapiyasi nazariyalari fanidan
KURS ISHI
MAVZU: Muammoni tavsiflash va terapevtik farazni ilgari surishda tizimli ko‘p darajali modeli.





Jizzax-2023


MUNDARIJA
Kirish…………………………………………………………………………..…..3
I BOB PSIXOLOGIK TIZIMDA OILAVIY PSIXOTERAPIYANING MAQSADI VA VAZIFALARI…………………………………………………...5
1.1 Muammoni tavsiflash va terapevtik farazni ilgari surish…………………….….5
1.2 Oilaviy tizimning asosiy parametrlari metodlari………………………………..7
I bob bo‘yicha xulosa……………………………………………………………...21
II BOB TIZIMLI NAZARIYA OILAVIY PSIXOTERAPIYANING METODOLOGIK ASOSI SIFATIDA…………………………………….…...22
2.1 Oilaviy psixoterapiya zamonaviy oila uchun panatseya sifatida …………......22
2.2 Oiladagi umumiy tizimli nazariyaning asosiy tushunchalar………………...…31
II bob bo‘yicha xulosa……………………………………………………………..36
Xulosa………………………………………………………………………….....37
Foydalangan adbiyotlar ro‘yxati……………………………………………….39

KIRISH
Kurs ishining dolzarbligi. Tizimli oilaviy psixoterapiyaning bu yaqinda paydo bo‘lgan alohida maslahat turi. Ushbu yondashuv boshqa psixoterapiya turlaridan farq qiladi chunki mijoz davolanishga sabab bolgan shaxs emas balki butun oila.Agar oila a’zolaridan birida muammo paydo bo‘lsa unda ko‘pincha oiladagi buzilgan munosabatlarda sabablarini izlash kerak. Oilaviy tizimga maxsus texnika yordamida umuman ta’sir o‘tkazib psixoterapevt undagi emotsional buzilishlar to‘g‘rlashga intiladi bu esa barcha oila a’zolaini ayniqsa yordam so‘rab murojaat qilgan shaxsni keyinchalik oila tizimining paixoterapevtik tasiri natijasida birlashtiradi va qo‘llab –quvvatlaydi.
Oila va nikoh - bu qiziqish doimo barqaror va keng tarqalgan hodisa. Deyarli har bir jamiyatda, eng ibtidoiy qabiladan tortib zamonaviy rivojlangan davlatning murakkab ijtimoiy tuzilmasigacha oila aniq ifodalangan ijtimoiy birlik sifatida harakat qilgan va harakat qilmoqda.
Oila, bir tomondan, aholining jismoniy va ma’naviy takror ishlab chiqarishini ta’minlashga, ya’ni har qanday ijtimoiy institutning kuchiga ega bo‘lmagan ijtimoiy vazifani bajarishga chaqirilgan bo‘lsa, ikkinchi tomondan, oila uy xo‘jaligini amalga oshiradi va boshqa ijtimoiy funktsiyalar kattalar hayoti davomida uning qadriyatlari va munosabatlarini shakllantirish, qayta baholash omili bo‘lib xizmat qiladi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.Mirziyoyev “Eng katta baxt, men buni ming marta qaytarishdan charchamayman, oilamiz tinch bo‘lsin!. Oila kichik vatan, oila tinch bo‘lsa, baxtli bo‘lsa, vatan tinch bo‘ladi. O‘sha baxtli kunlarni, vatanimizning, yoshlarimizning kamolini hozir niyat qilayotganimiz kabi ko‘rish hammamizga nasib etsin!”, — deya ta’kidladilar.¹
Oilaviy psixoterapiya - bu butun oilani va uning har bir a’zosini alohida psixologik qo‘llab-quvvatlash usuli. Psixoterapevt bir necha turdagi maslahatlarni birlashtiradi: bir vaqtning o‘zida barcha oila a’zolari bilan muloqot, individual suhbatlar, shuningdek, uning alohida a’zolari o‘rtasidagi dialoglar. Ushbu manipulyatsiyalar oilalararo munosabatlarni, muammolarning sabablarini va ularni samarali hal qilishni eng to‘liq ifodalash uchun zarurdir. Bunday yondashuvda oila o‘ziga xos qonunlari, tartiblari va xulq-atvor me’yorlariga ega bo‘lgan yaxlit organizm sifatida qaraladi.
Tizimli oilaviy terapiya so‘nggi paytlarda rivojlanayotgan eng yosh psixoterapevtik maktablardan biridir. Ushbu yondashuv Ikkinchi jahon urushidan keyin paydo bo‘ldi, u kibernetika bilan yaqin hamkorlikda rivojlandi va bu uning boshqa psixoterapevtik yondashuvlardan muhim farqidir. Bunday yondashuvda shaxs ta’sir ob’ekti va mijoz emas. Mijoz - bu butun oila, butun oila tizimi, aynan u psixoterapevtik ta’sir ob’ekti hisoblanadi.
Oila terapiyasining asoschilari - Myurrey Bowen, Jey Haley, Virginia Satir, Karl Whitaker, Salvador Minuxin va boshqalar.
Ushbu yondashuvdagi shaxs ta’sir ob’ekti va mijoz emas. Mijoz - bu butun oila, butun oila tizimi, aynan u psixoterapevtik ta’sir ob’ekti hisoblanadi. Oila tizimi - umumiy yashash joyi, qo‘shma uy xo‘jaligi, eng muhimi, munosabatlar bilan bog‘langan odamlar guruhi. Oilada sodir bo‘layotgan voqealar ko‘pincha ushbu oila tizimini tashkil etuvchi odamlarning niyatlari va xohishlariga bog‘liq emas, chunki oiladagi hayot tizimning xususiyatlari bilan tartibga solinadi. Oila terapiyasi hech qanday tarzda oilani tashkil etuvchi odamlarni o‘zgartirishga qaratilgan emas. Hamma odamlar, ular qanday bo‘lishidan qat’i nazar, o‘z oilalarida baxtli yashashlari mumkin. Bunga to‘siq - atrofdagi odamlarning yomonligi emas, balki oila tizimining o‘zi to‘g‘ri ishlamayotganligidir. Aynan shu funktsiyani tizimli oilaviy terapiya yordamida o‘zgartirish mumkin.
Oila ichidagi munosabatlardan qoniqmaganlar uchun oilaviy terapiya. Oila terapiyasi butun oila bilan ishlaydi, shuning uchun ham kattalar, ham bolalar mijozlardir.
“Oila - bu jamiyatning hujayrasi (kichik ijtimoiy guruh), shaxsiy hayotni tashkil etishning eng muhim shakli, nikoh ittifoqi va oilaviy aloqalarga asoslangan, ya’ni, er va xotin, ota-onalar va bolalar, aka-uka va opa-singillar va boshqa qarindoshlar o‘rtasidagi munosabatlar va birgalikda yashovchi va umumiy uy xo‘jaligini yuritish” - oilaning bunday ta’rifi E.G. Eymiller
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning “Aholiga psixologik xizmat ko‘rsatish va psixologiya sohasida kadrlar tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi qarori loyihasi e’lon qilindi. Ushbu qaror loyihasida respublikada psixologik xizmat ko‘rsatish va psixologiya sohasida kadrlar tayyorlash tizimini tubdan takomillashtirishning ustuvor yo‘nalishlari etib belgilanishi nazarda tutildi.²
Oila, shuningdek, ijtimoiy institut deb ataladi, ya’ni, odamlar o‘rtasidagi munosabatlarning barqaror shakli bo‘lib, uning doirasida ularning kundalik hayotining asosiy qismi amalga oshiriladi: jinsiy aloqalar, bola tug‘ish, bolalarning birlamchi ijtimoiylashuvi, uy-ro‘zg‘or parvarishining muhim qismi, ta’lim va tibbiy yordam, ayniqsa bolalar va qariyalar. Bundan tashqari, oila hissiy reaktsiyalarning eng kuchli manbai bo‘lib, qulay holatda odamni qo‘llab-quvvatlash, qabul qilish va reaktsiya bilan ta’minlaydi.
Oila va oilaviy terapiyaga qiziqishning paydo bo‘lishining aniq sanasini ajratib bo‘lmaydi, ammo shuni ta’kidlash mumkinki, XX asrning 20-yillarida psixiatrlar, klinikalar va ijtimoiy psixologlar tomonidan oilani tizimli o‘rganish boshlandi.