t\r
|
Nomlari
|
Qachon yozilgan?
|
Kimga bag’ishlangan?
|
Janri
|
1
|
“Maxzan ul-asror”(Sirlar xazinasi)
|
1173-1179
|
Arzinjon hokimi Faxriddin Bahromshoh
|
doston
|
2
|
“Xusrav va Shirin”
|
1180-1181
|
Iroq hukmdori To’rg’ul II
|
doston
|
3
|
“Layli va Majnun”
|
1188
|
Axsatan I
|
doston
|
4
|
“Haft paykar” (“Yetti go‘zal”)
|
1196
|
hukmdor Alovuddin Ko‘rpa Arslonn
|
doston
|
5
|
“Iskandarnoma”
|
1196—1201
|
-----
|
doston
| MAVZU: ALISHER NAVOIY. “XAMSA” DOSTONI
NIZOMIY GANJAVIY “XAMSA”SI
Shu tariqa 1173-1201-yillar oralig’ida muallifning besh dostondan iborat asari vujudga keladi va shu asarlarni jamlab “Panj ganj” (Besh xazina) nomi bilan ataladi.
Shu tariqa birinchi “Xamsa” vujudga keladi.
Nizomiydan yuz yildan so‘ng asli shahrisabzlik turkiy qavmlar
avlodidan bo‘lgan Xusrav Dehlaviy (1253—1325) o‘zining “Xamsa”sini 1299—1301- yillarda yozib tugalladi.
t\r
|
Nomlari
|
Janri
|
1
|
“Matla ul-anvor” (“Nurlarning boshlanmasi”)
|
Doston
|
2
|
“Shirin va Xusrav”
|
Doston
|
3
|
“Majnun va Layli”
|
Doston
|
4
|
“Hasht behisht” (“Sakkiz jannat”)
|
Doston
|
5
|
“Oyinayi Iskandariy” (“Iskandar oynasi”)
|
Doston
|
Shunga ko‘ra har bir asar “Xamsa” deb atalmog‘i uchun:
besh dostondan tashkil topmog‘i;
birinchi doston, albatta, pand-nasihat ruhidagi ta’limiy-axloqiy, falsafiy bo‘lmog‘i;
ikkinchi- si, Xusrav va Shirin mojarolariga bag‘ishlanmog‘i;
uchinchi doston Layli va Majnun muhabbatini mavzu qilib olmog‘i;
to‘rtinchi doston shoh Bahrom va beshinchisi Iskandar haqida yozilmog‘i shart edi.
Dehlaviydan qariyb 200 yil keyin ikki buyuk xamsanavis — Jomiy va Navoiy maydonga chiqdi.
Abdurahmon Jomiy
T\r
|
NOMLARI
|
JANRI
|
1
|
“Tuhfat ul-ahror” (“Erkinlar tuhfasi”)
|
doston
|
2
|
“Sabhat ul-abror” (“Yaxshilar tasbihi”)
|
doston
|
3
|
“Yusuf va Zulayho”
|
doston
|
4
|
“Layli va Majnun”
|
doston
|
5
|
“Xiradnomayi Iskandariy”
|
doston
|
6
|
“Silsilat uz-zahab”
|
doston
|
7
|
“Salomon va Absol”
|
doston
|
“Xamsa”sini yetti dostonga yet kazdi va “Haft avrang” (“Yetti taxt”) deb atadi.
ALISHER NAVOIY
T|r
|
Nomlari
|
yılı
|
janrı
|
1
|
“Hayrat ul-abror”
|
1483- yil
|
falsafiy-ta’limiy doston
|
2
|
“Farhod va Shirin”
|
1484- yil
|
ishqiy-sarguzasht doston
|
3
|
“Layli va Majnun”
|
1484- yil
|
ishqiy-sarguzasht doston
|
4
|
“Sab’ayi sayyor”
|
1484- yil
|
ishqiy-sarguzasht doston
|
5
|
“Saddi Iskandariy”
|
1485- yil
|
qahramonlik doston
|
Dostları ilə paylaş: |