Urg'u va uning notiqlik sanatidagi ahamiyati. Pauza va pauza turlari, intonatsiya, temp va ritm

urg'u va uning notiqlik sanatidagi ahamiyati. Pauza va pauza turlari, intonatsiya, temp va ritm

So'z bo'g'inlaridan biri yoki gap tarkibidagi bo'laklardan birining boshqalariga qaraganda cho'ziq (kuchliroq) ovoz yoki ohang bilan talaffuz qilinishi urg'u deyiladi. Urg'u tushgan bo'g'in urg'uli bo'g'in hisoblanadi, urg'u odatda, unli tovushga tushadi. Masalan: daraxtlar kurtak chiqara boshladi. Urg'u o'z sifatiga ko'ra ikki turga bo'linadi: 1) so'z urg'usi; (yoki leksik urg'u), 2) gap urg'usi (yoki logik urg'u). So'z bo'g'inlaridan biriga tushadigan urg'u so'z (leksik) urg'u deyiladi. Masalan: bola, lola. kitob, ishchilar, talabalar, mulkdor. So'zlarga qo'shimchalar qo'shilishi bilan urg'u ham shunga mos holda ko'chadi. Masalan: g'alla -g'allakor, paxta-paxtakor.

• So'z bo'g'inlaridan biri yoki gap tarkibidagi bo'laklardan birining boshqalariga qaraganda cho'ziq (kuchliroq) ovoz yoki ohang bilan talaffuz qilinishi urg'u deyiladi. Urg'u tushgan bo'g'in urg'uli bo'g'in hisoblanadi, urg'u odatda, unli tovushga tushadi. Masalan: daraxtlar kurtak chiqara boshladi. Urg'u o'z sifatiga ko'ra ikki turga bo'linadi: 1) so'z urg'usi; (yoki leksik urg'u), 2) gap urg'usi (yoki logik urg'u). So'z bo'g'inlaridan biriga tushadigan urg'u so'z (leksik) urg'u deyiladi. Masalan: bola, lola. kitob, ishchilar, talabalar, mulkdor. So'zlarga qo'shimchalar qo'shilishi bilan urg'u ham shunga mos holda ko'chadi. Masalan: g'alla -g'allakor, paxta-paxtakor.

Ko'pgina so'zlarda urg'u oxirgi bo'g'inda bo'lgani uchun o'zbek tilining so'z urg'usi bog'liq urg'u sanaladi. Shuningdek, urg'usi birinchi yoki o'rtadagi bo'g'inga tushadigan so'zlar ham o'zbek tilida anchagina bor. Bunday so'zlar tubandagi turkumlarda kuzatiladi:
ravishlarda: yangi, hozir, doim, hamisha;
olmoshlarga: hamma, barcha, nimadir, biroq, bir narsa;
modal so'zlarda; albatta, ehtimol, aftidan;
ayrim yordamchi so'zlarda; ammo, lekin, hatto, balki.

Pauza (pausis) yunoncha so‘z bo‘lib, to‘xtash, tinish degan ma’noni bildiradi. Demak, nutq davomidagi to‘xtamlar pauza deyiladi. Nutqdagi o'rni va bajaradigan vazifasiga ko‘ra, pauza bir necha turlarga ajratiladi. Grammatik pauza So‘roq belgisi qo‘yilgan gaplarda pauza Undov belgisi qo‘yilgan gaplarda pauza Ko‘p nuqta qo‘yilgan o‘rinlarda pauza

• Pauza (pausis) yunoncha so‘z bo‘lib, to‘xtash, tinish degan ma’noni bildiradi. Demak, nutq davomidagi to‘xtamlar pauza deyiladi. Nutqdagi o'rni va bajaradigan vazifasiga ko‘ra, pauza bir necha turlarga ajratiladi. Grammatik pauza So‘roq belgisi qo‘yilgan gaplarda pauza Undov belgisi qo‘yilgan gaplarda pauza Ko‘p nuqta qo‘yilgan o‘rinlarda pauza