“ SİMSİZ ŞƏBƏKƏLƏRDƏ MƏhsuldarliğin yüKSƏLDİLMƏSİ Üsullarinin təDQİQİ

OFDM 
Ortoqonal tezlik-
bölmə multiplexing 
DSSS 
Birbaşa ardıcıllıqla 
yayılmış spektr 
PAN 
Fərdi şəbəkə 
EAP 
Genişləndirilmiş 
identifikasiya 
protokolu
PHY 
Fiziki qat 
FDD 
Tezlik bölgüsü 
Dupleks 
RF 
Radio tezlik 
FHSS 
Tezlik atlama 
yayılması spektri 
RSSI 
Qəbul siqnal gücü 
göstərici 
IoT 
Əşyalar internet 
RTS/CTS 
Yoxlama siqnalı 
ISM 
Sənaye, elmi və 
tibbi 
SNR 
Səs-küy nisbəti
LAN 
Lokal şəbəkə 
SSID 
Xidmət dəsti 
identifikatoru 
Li-Fi 
İşıq sahəsi 
TCP/IP 
Transmissiya nəzarət 
protokolu / internet 
protokolu 
MAC 
Fiziki ünvan 
TDD 
Vaxt bölüşdürmə
MAN 
Regional şəbəkə 
TKIP 
müvəqqəti açar 
bütövlüyü 
protokolundan
MANET 
Mobil adhoc 
VoWLAN 
Səsli Simsiz lokal 
şəbəkə 
MIMO 
Çox giriş çox çıxış 
VPN 
Virtual özəl şəbəkə 
MRC 
Maksimum nisbətli 
birləşm 
Wi-Fi 
Simsiz sahə 
MU-MIMO 
Çox istifadəçili 
MİMO 
WiMAX 
Mikrodalğalı giriş 
üçün dünya 
miqyasında işləmə 
qabiliyyəti 
NIC 
Şəbəkə kartı 
WLAN 
Simsiz lokal şəbəkə 

---

4 
GİRİŞ 
Mövzunun aktuallığı.
Simsiz rabitə texnologiyası ənənəvi simli şəbəkələrə 
müasir alternativdir. Simli şəbəkələr rəqəmsal cihazları bir-birinə bağlamaq üçün 
kabellərə əsaslanırsa, simsiz şəbəkələr simsiz texnologiyalara əsaslanır. Simsiz 
texnologiyalar müxtəlif məqsədlər üçün həm evdə, həm də iş kompüter 
şəbəkələrində geniş istifadə olunur. Simsiz texnologiyaların mütləq faydaları çox 
olsa da, bəzi çatışmazlıqlar da var. 
Fərqli ssenarilərdə simsiz şəbəkəni dəstəkləmək üçün çox sayda texnologiya 
hazırlanmışdır. Əsas simsiz texnologiyalara aşağıdakılar daxildir: 

Xüsusilə ev şəbəkələrində və simsiz isti nöqtə texnologiyası olaraq məşhur 
Wi-Fi. 

Aşağı güc və quraşdırılmış tətbiqlər üçün.Bluetooth

5G, 4G və 3G mobil internet. 

ZigBee və Z-Wave kimi simsiz ev avtomatlaşdırma standartları. 

5G mobil internet və Li-Fi görünən işıq rabitəsi kimi inkişaf mərhələsində 
olan və lakin gələcəkdə simsiz şəbəkələrdə böyük rol oynaya biləcək digər 
texnologiyalar. 
Simsiz kompüter şəbəkələri simli şəbəkələrlə müqayisədə bir sıra fərqli 
üstünlüklər təklif edir. 
Simsiz texnologiyanın istifadəsinin əsas və ən açıq üstünlüyü təklif etdiyi nəhəng 
hərəkətlilikdir, simsiz bir cihazı divara bağlanmayan cihazlardan istifadə etməyə 
imkan vermir, həm də qaçılmaz şəkildə simli şəbəkələrdə işləməli olan zəif kabelləri 
də aradan qaldırır. 
Simsiz çatışmazlıqlar əlavə təhlükəsizlik problemlərini də ehtiva edir. Artıq 
cihazlarınıza yalnız əl ilə fiziki giriş əldə edilə bilməz, onlara haker otaqları və ya 
bəzən simsiz giriş nöqtəsindən uzaq olan binalar daxil ola bilər. Simsiz 
texnologiyalardan istifadənin digər bir mənfi cəhəti hava, digər simsiz qurğular və 
ya divar kimi maneələrə görə radio müdaxiləsi üçün artan potensialdır. 

---

5 
Əslində, simli və simsiz şəbəkələri müqayisə edərkən dəyər, performans və 
etibarlılıq kimi bir sıra digər amillər də var. 
İnternet xidmətinin ənənəvi formaları telefon xətlərinə, kabel televiziyası 
xətlərinə və fiber-optik kabellərə etibar edir. İnternetin əsas nüvəsi simli qalsa da, 
bir neçə alternativ internet texnologiyası evləri və müəssisələri birləşdirmək üçün 
simsiz istifadə edir. Məsələn, evdə olmadığınız zaman simsiz giriş üçün ictimai Wi-
Fi şəbəkələri, evdə simsiz internet üçün sabit simsiz geniş zolaq, peyk interneti və 
digərləri kimi simsiz internet xidmətləri var. 
IoT konsepsiyasının nəticəsi, simsizin əvvəllər istifadə edilmədiyi yerlərə 
getdikcə daha çox inteqrasiya olunduğunu görürük. Ev şəbəkəsindən başqa, saatlar, 
soyuducular, nəqliyyat vasitələri və bir çox cihaz - bəzən hətta geyim də tədricən 
simsiz rabitə imkanları ilə təchiz olunur. Simsiz texnologiyanın təbiətinə görə, bu 
cihazların hamısı bir-biri ilə sorunsuz inteqrasiya üçün birləşdirilə bilər. Məsələn, 
telefonu tərk edərkən evinizin istiliyini tənzimləmək üçün ağıllı termostatını işə sala 
bilər, evə çatdıqda ağıllı işıqlarınızı yandıra bilər və ağıllı tərəzi kilo vermə 
tərəqqinizə dair nişanları saxlaya bilər. 
Simsiz şəbəkə qurmaq üçün müəyyən növ kompüter avadanlığı tələb olunur. 
Telefonlar və tabletlər kimi portativ cihazlarda quraşdırılmış simsiz radiolar 
mövcuddur. Simsiz genişzolaqlı marşrutlaşdırıcılar bir çox ev şəbəkəsini 
gücləndirir. Digər avadanlıq növləri xarici adapterlər və sıra genişləndiriciləridir. 
Simsiz şəbəkə avadanlığı inkişaf etdirmək üçün mürəkkəb ola bilər. 
İstehlakçılar simsiz marşrutlaşdırıcıların və əlaqəli ev şəbəkəsi ötürücülərinin 
məşhur marka adlarını tanıyırlar, lakin əksəriyyəti daxili komponentlərin ölçüsü və 
istehsalın fərqliliyi barədə kifayət qədər məlumata malik deyil. 
Simsiz texnologiyalar, kompüterlər arasında simsiz rabitə kanallarını 
qorumaq üçün radio dalğaları və ya mikrodalğaları istifadə edir. Wi-Fi kimi simsiz 
protokollar arxasında olan bir çox texniki detalları tez-tez başa düşmək vacib 
olmadıqda, Wi-Fi haqqında əsasları bilmək bir şəbəkəni konfiqurasiya edərkən və 
problemlərin aradan qaldırılmasında çox kömək edə bilər. 

---

6 
Bu gün bildiyimiz simsiz texnologiya, elmi araşdırmalarda bir neçə onilliklərə 
gedib çıxdı. Nikola Tesla, məsələn, simsiz şarj kimi istifadə üçün bu gün aktiv bir 
təhsil sahəsi olmağa davam edən simsiz elektrik işıqlandırması və elektrik 
ötürülməsi sahəsini önə çəkdi.