Ў збекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги

6-mavzu: Atmosfera havosi va suv manbalarning ifloslanishi va muxofaza qilish yo’llari


Reja:

1. Atmosferani havosini ifloslantiruvchi manbalar

2. Suv manbalarning ifloslanishi.
3. Atmosferaga va suv chiqadigan chiqindilarni tozalash muammolari


Tayanch iboralar: Atmosfera, troposfera, stratosfera, mezosfera, termosfera.

6.1. Atmosferani havosini ifloslantiruvchi manbalar

Atmosfera – Yerning gazsimon qatlami bo’lib, yerdagi tirik organizmlar hayotida katta rol o’ynaydi. Atmosfera yer po’stiga fizikaviy, kimyoviy va biologik ta’sir ko’rsatib,yer yuzasida issiqlik va namlikni tartibga solib turadi. Atmosfera Yerning himoya qobig’i hisoblanib,yerdagi tirik organizmlarni turli ultrabinafsha va infraqizil nurlar va kosmosdan tushadigan meteroitlarning zarralari ta’siridan himoya qiladi. Atmosfera qatlami yer yuzasini kunduzi +100 ºC qizib ketishdan, kechasi esa -100º C sovub ketishdan saqlaydi.
Yer yuzasining o’rtacha harorati +14ºC ga teng bo’lib,atmosfera quyosh issiqligini yerga o’tkazib,undagi issiqlikni saqlaydi. Atmosfera qatlami biosferada moddalar va issiqlik almashnuvida asosiy rol o’ynaydi.
O’zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi, “Tabiatni muhofaza qilish to’g’risida”gi hamda 1996- yil 27 dekabrda qabul qilingan “Atmosfera havosini muhofaza qilish to’g’risida”gi Qonunlari asosida atrof muhitning tabiiy holati va hududlar ekologik muvozanatining buzilishi ko’p jihatdan atmosfera havosining tarkibi buzilishiga hamda uning turli ishlab chiqarish ta’siridagi salbiy o’zgarishlarga bevosita bog’liq.
Respublikada havoni bulg’ayotgan 3500 doimiy manba bo’lib, ularning yarmiga yaqini chang va turli xil zararli gazlarni tutib qoluvchi va tozalovchi moslama ega. Bu moslamalarning 4,1 qismi samaradorligi juda past. Atrof- muhitning me’yoridan ortiqcha ifloslanishi, ayniqsa, yirik shaharlarga xos. O’zbekiston Respublikasida Olmaliq, Farg’ona, Bekobod, Andijon, Ohangaron, Angren, Toshkent, Samarqand, Navoiy shaharlari atmosferasi eng ko’p ifloslangan shaharlar jumlasiga kiradi.
Keyingi yillarda atmosfera havosining tozaligi ustidan nazoratining kuchaytirilishi, havo tozalagich moslamalardan ko’plab foydalanilishi, ekologik ongnimg oshishi, mutaxassislar mas’ulyatining oshishi, “Ekosan” Xalqaro ekologik va salomatlik jamg’armasining faol sa’y-harakati natijasida O’zbekiston Respublikasida bir qancha ijobiy siljishlar ro’y bermoqda.