130
olduğunu tahmin ettiğimiz Elvan Bey, hamamını Menteşe’de bulunduğu sıralarda
muhtemelen İbrahim Beyin yaptırdığı Ulu Cami’yi tamir ettirdiği bir zamanda XV.
asrın ilk çeyreğinde yaptırmış olabilir. Zayıf bir ihtimal olsa da İbrahim Bey’in Ulu
Camii ile birlikte bu hamamı yaptırdığı ve Elvan Bey’in bu iki yapıyı tamir ettirdiği
düşünülebilir.
699
Ahmed Gazi hamamının ise aydınlık ve gayet güzel havasının olduğunu ifade
eder.
700
Ahmed Gazi Bey kardeşleriyle beraber beylik yaptığı dönem 1355-1391
yılları arasıdır.
701
Dolayısıyla bu hamam Ahmet Gazi Bey’in Milas, Peçin
yönetiminde olduğu 1375’lerden sonra yaptırmış olması gerekir.
702
Bu yapıları
günümüz Muğla’sında göremiyoruz hamamların suya ihtiyacı olduğuna göre,
dolayısıyla iki hamamında şehrin içinden geçen derenin pek uzağında
bulunmayacakları düşünülebilir
703
. Ula’da iki hamam vardır, biri Şuca’ Hamamı
diğeri ise Yeni hamamdır.
704
Evliya Dümrük Karyesi’nde de bir hamam olduğunu
belirtir.
705
Ayrıca Evliya Çelebi’ye göre Muğla’da yetmiş çeşme vardır.
706
XVI. asırdaki
kayıtlarda ise çarşı ve Pazar içinde, Hacı Muslihiddin Mahallesi önünde çeşmelere
rastlamak mümkündür.
707
II. Ula Kazası
Karabağlar’dan kıble tarafına doğru yola çıktığını söyleyen Evliya Çelebi,
bağ ve bahçeler içinde yaptığı iki saatlik bir yolculuğun ardından yüksekçe bir dağı
da geride bırakarak Ula’ya ulaştıktan sonra buranın üç tarafının dağlarla çevrili
699
Mete, a.g.e, s.43
700
Seyahatname, s.106
701
Wittek, a.g.e, s.71-75
702
Wittek, a.g.e, s.75
703
Mete. a.g.e. s.42-43
704
Seyahatname, s.107
705
Seyahatname, s.105
706
Seyahatname, s.106
707
Mete, a.g.e, s.44
131
olduğunu belirtir.
708
Evliya ilk olarak Ula’nın tarihçesi hakkında şu bilgileri
vermektedir. “ Ula Kalesi 751 (1349) senesinde Menteşeoğlu Beylerinden Ulama Beğ
tarafından fethedildiği için buraya Ula adı verilmiştir”
709
. Seyyahımız yine şehir ismi
ile ilgili olarak muhtemelen halk arasında anlatılan söylentileri dile getirmiş olabilir.
Menteşe Beğ Karya’yı Bizans’ın elinden alıp Türk fethini Fethiye’ye değin
götürürken, Muğla’nın pek yakında stratejik öneme sahip Ula’yı fethetmemesi
imkansızdır. Evliya’nın verdiği tarihte Menteşe tahtında İbrahim Bey bulunuyordu.
Dolayısıyla Ula Menteşe Bey’in son zamanlarında ya da oğlu Mesut Bey’in ilk
zamanlarında fethedilmiş olmalıdır.
710
1. İdari Yapı
Ula bazı kaynaklarda ise Gökabad şeklinde adlandırılır çünkü bir zamanlar
bucak merkezi Gökabad’tı.
711
XVI. yüzyıla ait tahrir defterlerinde Menteşe Sancağı
dahilinde, kaza merkezi olarak kaydedilenlerin haricinde kasaba statüsünde kayıtlı
olan tek yerleşim merkezi Ula’dır. Sosyal ve demografik yapı bakımından Ula daha
çok bir köy görünümündedir. Fakat bu duruma rağmen Ula diğer köylerden farklı
olarak yoğun bir Pazar faaliyetine sahiptir.
712
Ula daha 1583’ten sonra yapılan bir
mühime hükmünde kaza olarak gösterilmiştir.
713
2. Fiziki Görünüm
a. Kale
Kalenin yeri Evliya Çelebi’nin ifade ettiğine göre şehrin doğu tarafında Hisar
Yurdu adı verilen yerdedir. Ula’yı anlatmaya devam eden Evliya buradaki kalenin
751 (1349) yılında Ulama Bey tarafından fethedildiğini söyler. Evliya’ya göre kale
708
Seyahatname, s.107
709
Seyahatname, s.107
710
Uykucu, a.g.e, s.204
711
Uykucu, a.g.e, s.204; Uzunçarşılı, a.g.e, s.152
712
Mete, a.g.e, s.222-223
713
Mete, a.g.e, s.277
132
Rum yapısı keferesi binası olup fetihten sonra yıkılmıştır.
714
Evliya’nın Ula’yı ziyaret
ettiği dönemde kale kalıntıları hala görülebilse de günümüzde bunlara rastlamak
mümkün değildir.
b. Mahalleler
Ula on iki mahalle ve iki bin toprak ve tahta örtülü evlerdir. Bütün evleri bağ
ve bahçeyle çevrilidir
715
. Bu şehrin dört bir tarafı iki saatlik mesafede bağlar ve
bahçeler ile çevrilidir
716
. Ula’da on iki cami ve mescidin etrafında cemaat tabiri ile
tarif edilen mahalle teşkilatına benzer bir idari yapılanmanın olduğunu görüyoruz.
717
Diğer şehir merkezlerinde görüldüğü üzere, etnik, dini veya farklı bir bölgeden
gelmiş olanları ifade etmek için kullanılan cemaat tabirinin burada farklı bir
anlamda, mahalle anlamında kullanıldığını söyleyebiliriz.
718
Burada Ula’ya ait olan on iki mahalle=cemaat isimleri ise şöyledir:
Cema’at-i Cami’-i el-mezbur,
Cema’at-i Mescid-i Yukaru Dükkân,
Cema’at-i Mescid-i Sinan Bey,
Cema’at-i Mescid-i Can,
Cema’t-i Mescid-i Dalca Kavak,
Cema’at-i Mescid-i Hisar,
Cema’at-i Mescid-i Karaca Ağaç,
Cema’at-i Mescid-i Araban Arslan,
Cema’at-i Mescid-i Asıtane,
714
Seyahatname, s.107
715
Seyahatname, s.107
716
Seyahatname, s.107
717
BOA-TD-166, s.530
718
Mete, a.g.e, s.223
133
Cema’at-i Mescid-i Kazancı,
Cema’at-i Mescid-i Divane Halil,
Cema’at-i Mescid-i Veled Şu’ayb
719
c- Dini ve Sivil Yapılar
Evliya Çelebiye göre Ula şehrinde dini yapıların tamamı 19 mihrabdır
720
.
Evliya Çelebi burada çarşı içinde bulunan camiler hakkında şu bilgileri verir.
Hacı Mustafa Camii
Seyyahımız bu camiyi şöyle anlatır. “ En çok cemaati olan camii Acem Sultan
Türbesi önündeki Hacı Mustafa Camii eski tarzda yapılmıştır. Kıble kapısı üzerinde
şu tarih bulunur:”
“Sahibü’l-mescid el-Hacı Mustafa bin Şuca’ Emir et-Tarih ilahi ya
kadimtûkabbilü’l-ihsan, sene 793”
Bu caminin kitabesinden camiyi Hacı Mustafa bin Şuca’ Emin tarafın 1390
tarihinde yaptırıldığını anlamaktayız. Cami günümüzde Camii Atik Mahallesi’nde
bulunmaktadır.
721
İ. Hakkı Uzunçarşılı eserinde bu caminin tarihini 895 H.- 1489-90
M.
722
olarak okumuştur dolayısıyla Evliya’nın verdiği tarihle arasında yüz yıla yakın
bir sapma bulunmaktadır
Hüsam Reis Camii
Hüsam cami için ise Evliya şunları söyler. “ Çarşı içinde Hüsam Reis Camii
kapısı üzerinde tarihi şöyle yazılmıştır:
İlahi Kabul et bunun hacetin
Habibinle cennette kıl hem celis
719
BOA-TD-166, s.530
720
Seyahatname, s.107
721
Uykucu, a.g.e, s.205
722
Uzunçarşılı, a.g,e, s.152
Dostları ilə paylaş: |