1-bob. Yangi sanoatlashgan mamlakatlar iqtisodiyotining umumiy tavsifi

2-bob. Yangi sanoatlashgan mamlakatlar rivojlanishining tahlili
2.1 Yangi sanoatlashgan mamlakatlar iqtisodiyotini tahlil qilish
O‘tgan o‘n yilliklardagi yangi sanoatlashgan mamlakatlar iqtisodiyoti tahlili shuni ko‘rsatadiki, ular olib borayotgan siyosat juda samarali. YaIM, aholi jon boshiga to'g'ri keladigan YaIM va eksport hajmi kabi ko'rsatkichlar bo'yicha birinchi to'lqindagi NIS dunyoning ba'zi rivojlangan postindustrial mamlakatlaridan oldinda. NISning ikkinchi to'lqini siyosati ko'pincha qo'lga olish xususiyatiga ega, ammo sanoat rivojlangan alohida mamlakatlarga yaqinlashish tendentsiyasi sezilarli. NIS iqtisodiyoti katta zaxira valyuta fondlarining mavjudligi bilan tavsiflanadi. (1-ilovaga qarang) Jahon valyuta fondi [Elektron. resurs]: dunyo mamlakatlari valyuta statistikasi. S.: http: //www.theworldeconomy.org/, 2010. Kirish rejimi: Jahon Keng Veb . Bilimni ko'p talab qiladigan tovarlar (masalan: mikrochiplar) va umumiy iste'mol tovarlari ishlab chiqarishda NIS dunyoda etakchiga aylandi (2-ilovaga qarang). Janubiy Koreyaning Samsung korporatsiyasi 2009 yil oxiri - 2010 yil boshidagi statistik ma'lumotlarga ko'ra, elektronika yillik aylanmasi 17,89 milliard AQSH dollariga teng mikrochip ishlab chiqaruvchilar uchligiga kiradi." Biznes 2007. Islohotlarni qanday olib borish kerak" statistik to'plami. - M .: Birlik - Ma'lumotlar, 2008 - 165 b. . 80-yillarning oxirlarida NIS erishgan sezilarli iqtisodiy muvaffaqiyatlar tufayli. ularning xalqaro savdoning tuzilishi va yo‘nalishiga ta’siri ancha oshdi. NISning asosiy savdo sheriklarining ichki umumiy iqtisodiy ahvoliga ta'sir qilish tendentsiyalari ham yaqqol namoyon bo'lmoqda. Masalan, Rossiya Federatsiyasining rivojlanayotgan davlat sifatida Singapur bilan savdo-iqtisodiy hamkorligi, uning darajasi 2009 yilda 22 foizga, 2010 yilning birinchi yetti oyida esa yana 43 foizga oshdi . Qo'shma Shtatlar rivojlangan postindustrial iqtisodiyot sifatida Singapur bilan ikkala mamlakat uchun ham eng muhim hisoblanadi: eksport bo'yicha: Qo'shma Shtatlar Singapurda ishlab chiqarilgan mahsulotlarni import qiluvchi mamlakatlar reytingida (13,3%) ikkinchi o'rinni egallaydi. import shartlari: o'z mahsulotlarini Singapurga eksport qiluvchilar reytingida ikkinchi o'rinda (13,9%). Dragon mamlakatlari jahon eksportining o'sishida katta rol o'ynaydi (3-ilovaga qarang).
NIS uchun asosiy daromad tendentsiyasi ishlab chiqarish sanoati edi. NISning birinchi to'lqini ushbu sohada mehnat unumdorligining o'sish sur'atlarining odatda yuqoriligi bilan tavsiflanadi. 1970 yildan 2000 yilgacha NISda ishlab chiqarish eksportining ulushi 20% dan 70% gacha o'sdi. Braziliya NISning birinchi to'lqini mamlakati (alyuminiy eritish va mashinasozlikning turli sohalarini ishlab chiqarish bo'yicha etakchi), shuningdek Sharqiy Evropa mamlakatlari - ikkinchi to'lqinning NIS mamlakatlari bo'lib, ular tarixiy rivojlanish markazlariga ega. o'z hududida to'qimachilik sanoati. Chernikov G.P., Chernikova D.A. - "Jahon iqtisodiyoti" M: Magistr, 2007. - 355 b. Eksport darajasi bo'yicha keyingi o'rinlarda Lotin Amerikasi mamlakatlari - ikkinchi to'lqindagi MDH mamlakatlari va iqtisodiyoti o'ziga xos xususiyatga ega mamlakatlar. Lotin Amerikasidagi ishlab chiqarish mahsulotlari eksporti oʻsish surʼati boʻyicha Osiyodagi NISdan keyin ikkinchi oʻrinda turadi. 80-yillardan beri 2009 yilga qadar ishlab chiqarish mahsulotlarining jahon eksportidagi ulushi 1,5% dan 9,5% gacha ko'tarildi.90-yillar. NIS uchun iqtisodiyotning asosiy ustuvor yo'nalishlarini ilmiy-tadqiqot sohasini oshirishga yo'naltirish uchun o'zgartirish jarayoni boshlandi. Janubiy Koreya ilmiy-tadqiqot sohasida kuchli yutuqni namoyish etmoqda. Bu erda sanoat ustuvor hisoblanadi. Uning jadal rivojlanishi 80-yillarning o'rtalarida boshlangan va 1992 yildan boshlab yarimo'tkazgichlar eksportning asosini tashkil etib, 10% ni tashkil qiladi (2002 yil statistik ma'lumotlariga ko'ra). Hozirgacha Janubiy Koreya dunyodagi xotira chiplarining asosiy ishlab chiqaruvchisi bo'lib, Samsung kabi chaebollar kuchli ko'p millatli kompaniyalarga aylandi. Eksportning asosiy qismi postindustrial iqtisodiyotga ega rivojlangan mamlakatlarga: AQSh, Yaponiya, Yevropa Ittifoqi va Janubi-Sharqiy Osiyo mamlakatlariga to'g'ri keladi.
MDH va rivojlangan mamlakatlar oʻrtasidagi tashqi savdo aloqalarining jadal rivojlanishi MDHning jahon iqtisodiyotida taʼsirining kuchayishiga olib keldi. Globallashuv jarayonida sezilarli ishtirok etishi ushbu mamlakatlarning eksport va import kvotalari yuqoriligidan dalolat beradi, xususan, "ajdar" mamlakatlari orasida NIS umumiy qiymati bo'yicha etakchi kapitalistik davlatlardan (Germaniya va AQShdan tashqari) ortda qoldi. tovarlar eksporti. Rivojlanayotgan mamlakatlar eksportining deyarli barchasi yangi sanoati rivojlangan mamlakatlar ulushiga to'g'ri keladi. Masalan, Braziliya avtomobillar va transport vositalari uchun ehtiyot qismlar va butlovchi qismlarni ishlab chiqarish bozorida Kanada bilan muvaffaqiyatli raqobatlashadi, bunday raqobat teng sharoitlarda amalga oshiriladi. Iqtisodiy rivojlanishning raqobatbardoshlik ko'rsatkichlari bo'yicha NIS dunyoning barcha mamlakatlari orasida etakchi o'rinlarni egallaydi. Rivojlangan mamlakatlar bilan raqobatda MDHning muvaffaqiyati birinchi navbatda ishlab chiqarish xarajatlarining pastligi bilan bog'liq, chunki NIS ekologik vaziyatga etarlicha e'tibor bermaydi. Lomakin V.K. "Jahon iqtisodiyoti" - universitetlar uchun darslik - 2-nashr, qayta ishlangan . Va qo'shimcha - M .: Birlik - Ma'lumotlar, 2004 - 735 b. Bunga Janubiy Xitoy dengizidagi ko‘plab neft to‘kilishi , Xitoyning eng yirik kimyoviy zavodlarida sodir bo‘lgan avariyalar va Braziliya janubidagi Araukari shahridagi Petrobras neftni qayta ishlash zavodidagi avariya misol bo‘la oladi. Natijada, biz NISning raqobatda narx omilidan foydalanish qobiliyati haqida gapirishimiz mumkin . Eksport mahsulotlari sifatining doimiy o‘sib borishi, assortimentning ko‘payishi, bozorning joriy va uzoq muddatli sharoitlarini hisobga olgan holda marketing yutuqlarini qo‘llash NIS kompaniyalariga jahon bozorlarini muvaffaqiyatli zabt etish imkonini beradi.
NIS mamlakatlarida ishlab chiqarishni konsentratsiyalash va bank kapitalini shakllantirishning faol jarayoni davom etmoqda. Keng monopoliya tuzilmasi shakllanmoqda, milliy korporatsiyalar faoliyati xalqaro xarakter kasb etmoqda. MDHning eng rivojlanganlarida yetakchi kapitalistik mamlakatlarning TMKlaridan miqyosda qolishmaydigan TMKlar shakllandi. Tovar eksporti bilan bir qatorda tadbirkorlik kapitalining eksporti ham oshib, xorijda ishlab chiqarish xarakteridagi filial va sho‘ba korxonalar tarmog‘i shakllanmoqda. To'g'ridan-to'g'ri xorijiy investitsiyalar ssuda ko'rinishidagi kapital eksporti bilan to'ldirila boshlandi. Asta-sekin NIS tovarlar bozori, kapitalni investitsiyalash sohasi va dunyoni iqtisodiy qayta taqsimlash uchun kurashga jalb qilinadi.
Ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning yuqorida qayd etilgan xarakterli xususiyatlari va xususiyatlari Osiyo mintaqasining Janubiy Koreya, Tayvan, Gonkong, Singapur kabi davlatlari hamda Lotin Amerikasining Braziliya, Meksika kabi davlatlari Shin I.A.da yaqqol koʻzga tashlanadi. NIS fenomeni: iqtisodiyot va siyosat o'rtasidagi munosabatlar // Polis. 2006. No 1.S. 31.
Iqtisodiyotning bunday turiga ega bo'lgan mamlakatlarning paydo bo'lishi sanoatning progressiv model bo'yicha jadal rivojlanishining tabiiy natijasidir. NISni sanoatlashtirish jarayonini uch bosqichga bo‘lish mumkin: birinchisi, import o‘rnini bosuvchi ishlab chiqarishlarni rivojlantirish, ikkinchisi – eksport salohiyati va bazaviy tarmoqlarni yaratish, uchinchisi – bilim talab qiladigan tarmoqlarni rivojlantirish. Sanoatlashtirishning barcha bosqichlarida NISning iqtisodiy rivojlanishi xorijiy kapital va yetakchi kapitalistik mamlakatlar TMKlarining faol ishtirokida amalga oshirildi. NISning zamonaviy sanoat tuzilmasi asosan TMKlar ta'sirida shakllangan bo'lib, bu sanoat rivojlanishining sur'atlari, tabiati va nisbatlariga ta'sir ko'rsatdi.
Ko'pgina rivojlanayotgan mamlakatlardan farqli o'laroq, NIS xorijiy investitsiyalar va zamonaviy texnologiyalardan eng samarali foydalanishga muvaffaq bo'ldi. Aksariyat NISlar TMKlarning ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishini tezlashtirish uchun ega bo‘lgan afzalliklaridan foydalana oldilar. Endi iqtisodiy rivojlanish darajasi va xarakteriga ko'ra, ba'zi NISni, masalan, Janubiy Koreya va Tayvanni sanoati rivojlangan mamlakatlar qatoriga kiritish mumkin.