1. Dəmiryol nəqliyyatı və onun vahid nəqliyyat sistemində rolu

96.Avtomat bloklama zamanı qatarların hərəkəti (QHTMİT)
Avtomatik bloklamada mənzillər avtomatik işləyən keçid svetaforları olan blok sahələrə bölünürlər. Blok sahələrin uzunluğu qonşu işarəvermələr arasındakı məsafələrlə təyin olunur. Avtomatik bloklama tək xətli və iki xətli yollarda qatarların hərəkətini nizamlayan ən əsas sistemdir. Avtobloklama ilə təchiz olunmuş stansiyalar arası mənzillər 1 km-dən 2,6 km-ə qədər məsafədə blok sahələrə bölünür. Hər blok sahə bir-birindən svetaforlarla hüdudlanır. Svetaforların işarə göstəriciləri qatarların hərəkəti zamanı avtomatik dəyişir. Müstəsna hal kimi giriş və çıxış svetaforları stansiya növbətçisi tərəfindən idarə olunur. Avtobloklama iki, üç və dörd əhəmiyyətli olur. Magistral dəmir yollarında üç və dord əhəmiyyətli avtobloklamadan istifadə olunur.
Üç əhəmiyyətli avtobloklamada hərəkətdə olan qatarlar arasında 3-dən az olmayaraq blok sahə olmalıdır. Svetaforun sarı işığı onu bildirir ki, qarşıda dayanmış qatar qırmızı işıqda dayanıb. Yaşıl blok sahə boşdur və sürəti azaltmadan hərəkət etmək olar. Dörd əhəmiyyətli bloklama sistemi istifadə olunan sahələrdə eyni vaxtda yaşıl və sarı işıq yanır və minimal intervalla təyin olunmuş sürətlə hərəkətə icazə verilir. Avtobloklama sistemi bir-birinin ardınca qatarların hərəkətini 8 dəq. minimal vaxtla təşkil edir, şəhərətrafı yollarda isə 3-4 dəq intervalla hərəkəti tənzimləyir.

97.Dispetçer mərkəzləşdirilməsi ilə təchiz edilmiş sahələrdə qatarların hərəkəti (QHTMİT)
Dispetçer mərkəzləşdirilmə qurğuları aşağıda göstərilənləri tə'min etmelidir:
bir sıra stansiya və mənzillərin yoldəyişənlərinin və işarələrinin bir məntəqədən idarə olunmasını;
idarəetmə aparatında yoldəyişənlərin vəziyyətinə və tutulmasına,mənzillərin, stansiyaların və ona bitişik olan blok-sahələrin tutulmasina, eləcə də giriş, marşrut və çıxış svetoforlarının göstəricilərinintəkrarlanmasına nəzarəti;
qatarların qəbulu, göndərilməsi və manevr aparılması üçün stansiyanın yoldəyişənlərinin və işarəvericilərinin ehtiyat idarəetməyə keçirilməsi və ya manevr işinin aparılması üçün yoldəyişənlərin yerli idarəetməyə keçirilməsi imkanını;
qatarların hərəkətinin icra olunmuş qrafikinin avtomatik qeydiyyatını;
elektrik mərkəzləşdirilməsinə, avtomat bloklamaya və sərbəst işarəvermə və əlaqə vasitəsi kimi tətbiq edilən avtomat lokomotiv işarəvericisinə təqdim edilmiş tələblərin yerinə yetirilməsini.
Dispetçer mərkəzləşdirilməsinin yeni sistemləri blok-sahələrin yanlış tutulması halında qatar dispetçerinə hərəkətin istiqamətini dəyişmək imkanını tə'min etməlidir.