1. Eritpeler haqqında ulıwma túsinikler. Eritpelerdiń konsentrasiyasi

3. Komponenlari suyıq jaǵdayda sheksiz eriytuǵın hám qattı jaǵdayda óz-ara erimeytuǵın sistemalar.
Bunday sistemalarǵa suw-ammoniy xlorid, aspirin-amidopirin qospaları mısal boladı. P=konst bolǵandaǵı bunday sistemalardıń úlgisi 17- suwretde keltirilgen. hám noqatlar taza A hám v komponenlarning suyıqlanıw (kristallanish) temperaturalarına muwapıq keledi. Bul temperaturalarda sistema invariantli (S=1-2+1=0) boladı. hám temperaturalardan joqarı temperaturada taza komponentler suyıqlanba jaǵdayında bolıp S=1-1+1=1 ge teń boladı. hám temperaturalardan tómen temperaturada da S=1-1+1=1 bolıp, komponentler qattı jaǵdayında boladı. Eger A komponentke v komponent qosılsa, suyıqlanmadan A komponent kristallana baslaw temperaturası pasayadi.
Tap sonday, v komponentke A komponent qosılǵanda suyıqlanmadan v komponenttiń kristallanish temperaturası pasayadi. hám iymek sızıqlarındaǵı noqatlar eki fazalı sistemalar (A yamasa v komponentlerdiń taza kristallari hám to'yingan suyıqlanba ) ga muwapıq keledi. Bul sistemalar monovariantli (S=2-2+1=1) bolıp, hár qaysı temperaturada arnawlı bir quramlı to'yingan suyıqlanba muwapıq keledi. sızıǵına likvidus (latınshadan ligur- suyıqlıq ) sızıǵı dep ataladı. Likvidus sızıǵınan joqarıda sistema (S=2-1+1=2) to'yinmagan suyıqlıq kóriniste boladı. Sistema bivariantli bolıp, temperatura hám quramdı ózgertiw múmkin. Arnawlı bir quram (M hám K noqatlar ) dagi sistemanı sawıpǵanda t′ temperaturada A komponent, t″ temperaturada v komponent kristallanadi. Nátiyjede ekinshi komponenttiń konsentraciyası asadı. Sol sebepli M hám K noqatlar hám sızıqlar boylap Ye noqatqasha jıljıydı. Kristallanish temperaturası tE ga (E) noqat jetkennen keyin suyıqlanba hár eki komponentke salıstırǵanda to'yinadi hám teń salmaqlılıqtaǵı fazalar sanı ush (s, qA, qv) ga jetedi. Sistema erkinlik dárejesi bolsa nolǵa teńlesedi (S=2-3+1=0). Nátiyjede hár eki komponent birgelikte kristallanadi. Bir waqtıniń ózinde hár eki komponent birgelikte kristallanadigan eń tómengi temperatura evtektik temperatura dep ataladı. Erkinlik dárejesi bolmaǵan, turaqlı quramǵa iye bolǵan hám hár eki komponent kristallari menen teń salmaqlılıqta turǵan suyıqlanmaga suyıq evtektik qospa dep ataladı. Turaqlı quramǵa iye bolıp, bir erkinlik dárejesi (temperatura ) bolǵan kristallar qospasına qattı evtektik qospa dep ataladı. tE temperaturadan tómende sistema suyıq jaǵdayda ámeldegi bola almaydı. KD sızıǵı solidus (latınshadan solid-qattı ) dep ataladı. Likvidus hám solidus sızıqları diagrammanı bir neshe maydanǵa bolıp taslaydı : 1-A hám B komponentlerdiń to'yinmagan suyıqlanmasi (K=2-1+1=2); 2-A hám B komponentler suyıqlanmasi hám A komponent kristallari (K=2-2+1=1); 3-A hám B komponentler suyıqlanmasi hám B komponent kristallari (S=2-2+1=1); 4 hám 5-A hám B komponentler kristallari (S=2-2+1=1). Erkinlik dárejesi sanı bir bolǵanda hár bir temperaturaǵa sistemanıń arnawlı bir quramı muwapıq keledi; 2- hám 3-maydanlardaǵı suyıqlanba konsentraciyasın tabıw ushın temperatura sızıǵı menen likvidus sızıǵı kesilisken noqat tabıladı. 4- maydanda sistemanı aste sawıpǵanda túsken A elementtıń iri kristallari menen birge sistemanı tez sawıpishdan túsken A hám B elementtıń mayda kristallari bar. 5 maydanda bolsa B elementtıń iri kristallari menen birge A hám B komponenttiń mayda kristallari boladı. Sistema jaǵdayın belgileytuǵın parametrler ózgergende sistemada qanday ózgerisler gúzetiliwin qaray shıǵayıq. K noqattıń jılısıwına itibar beremiz. Bul noqat 1- maydanda bolǵanlıǵı ushın sistema X quram daǵı (70% B) to'yinmagan suyıqlanba boladı. Onı t′″ temperaturaǵa shekem keskin sawıpǵanda sistema jaǵdayı a noqat menen belgilenedi jáne bul noqat sistemanıń ulıwma quramın kórsetedi. Sistema teń salmaqlılıqǵa keliwi ushın odan arnawlı bir muǵdarda B komponent kristallǵa túsiwi kerek. Sistema quramın anıqlaw ushın a noqattan Áyne maydan shegaralaytuǵın sızılargacha. Sistema quramı 60% B komponentten ibarat boladı. Sistemanı izotermik ózgertirilgende (a hám v noqatlar ) fazalar quramı ózgermeydi. Tek suyıq hám qattı fazalar massası ózgeredi. Olardıń massasın jelke qaǵıydasınan paydalanıp tabıw múmkin: Teń salmaqlılıqtaǵı fazalar koefficientler sistema ulıwma quramı ordinatasın kesetuǵın bólekler qatnasına teris boladı. a noqat daǵı sistema. Biziń úlginde ; Sonday etip, ulıwma quramdı izotermik ózgertirgende B komponent kristallarining massası asıp, suyıqlanmaning massası azayadı.