1. Jon Levis Xolland taklifi bo‘yicha odamlar va ko‘pchilik kasblarni shartli guruhlash ( realistik, ijtimoiy,konvensial

Metodikani o‘tkazish tartibi:

Metodika savolnomasini o‘quvchilarga berishdan oldin, ularga quyidagi ko‘rsatma beriladi: «Quyidagi juft-juft taklif etilgan - kasblardan o‘zingiz uchun har bir juftdan bittasini tanlang va «a» yoki «b» grafalar yonida «+» yoki «— » belgisini qo‘ying.

Ikkala kasbdan bittasini tanlashi shart

11.	a) notarius	b) ta’minotchi
12.	a) parmalovchi	b) hajviy sur’at soluvchi rassom
13.	a) siyosiy arbob	b) yozuvchi
14.	a) bog‘bon	b) meteorolog
15.	a) avtobus haydovchi	b) feldsher
16.	a) elektron uskunalar muhandisi	b) kotiba
17.	a) bo‘yoqchi	b) yog‘och yoki metal bo‘yicha rassom
18.	a) biolog	b) ko‘z shifokori
19.	a) teleoperator	b) rejissyor
20.	a) gidrolog	b) taftishchi
21.	a) zoolog	b) bosh zootexnik
22.	a) matematik	b) me’mor
23.	a) bolalar xonasi noziri	b) hisobchi
24.	a) o‘qituvchi	b) kasaba uyushmasi lideri
25.	a) tarbiyachi	b) kulol
26.	a) iqtisodchi	b) bo‘lim mudiri
27.	a) korrektor	b) tanqidchi
28.	a) xo‘jalik ishlari mudiri	b) dirijer
29.	a) radiooperator	b) fizik yadrochi
30.	a) sozlovchi	b) montajchi
31.	a) agronom	b) menejer
32.	a) bichuvchi	b) dekarator
33.	a) arxeolog	b) ekspert
34.	a) muzey xodimi	b) maslahatchi

35.	a) olim	b) akter
36.	a) logoped	b) stenografist
37.	a) shifokor	b) diplomat
38.	a) bosh hisobchi	b) direktor
39.	a) shoir	b) ruhshunos

Metodika natijalarini tahlil qilish uchun har bir o‘quvchining javob varaqasi alohida ishlab chiqiladi. Buning uchun 6 yo‘nalish bo‘yicha berilgan maxsus kalitdan foydalaniladi. Har bip savolning javobi kalitda berilgan natija bilan to‘g‘ri kelsa 1 ball qo‘shiladi va oxirida har bir yo‘nalish bo‘yicha umumiy ballar yig‘indisi hisoblab chiqiladi. Eng ko‘p bal to‘plagan yo‘nalish etakchi hisoblanadi, bunda shu yo‘nalish ballar yig‘indisi 5 balldan kam bo‘lmasligi kerak.

Kalit 2. Kasbiy qiziqishlari va qobiliyatlarini aniqlash.
Qiziqishlar xaritasi
Qiziqishlaringiz sohasi va yo‘nalishi aniqlashga qaratilgan quyidagi savollarning har birini diqqat bilan o‘qing va mumkin qadar aniq javob berishga harakat qiling. Agar savolda so‘ralgan mazmun, sizga, har tomonlama ma’qul tushsa va juda yoqsa, unda javob varaqasining tegishli katakchasiga ikkita plyus (++) belgisini qo‘yasiz.Agar savol mazmuni shunchaki yoqsa, unda bitta plyus (+), agar yoqish-yoqmasligini bilmasangiz yoki ikkilansangiz unda, nol (0) qo‘yasiz. Agar savol mazmuni sizga ma’qul bo‘lmasa, minus ( — ), agar juda yoqmasa, ya’ni bu faoliyatni yomon ko‘rsangiz, unda ikkita minus ( — — ) belgisini qo‘yasiz. Vaqt chegaralanmagan, lekin diqqat bilan, savollarni tushirib qoldirmay, tez-tez o‘ylab javob bering.
Diqqat boshladik!
Quyidagi faoliyatlar bilan shug‘ullanishni yoqtirasizmi? Havas qilasizmi? Istaysizmi?
1. O‘simliklar va hayvonlarning hayoti bilan shug‘ullanish, tanishish.
2. Muhandislik darsligi, muhandislikga oid kitoblarni o‘qish.
3. Texnik ekspeditsiyalar haqidagi badiiy yoki ilmiy - ommabop adabiyotlar o‘qish.
4. Odam anatomiyasi va fiziologiyasi darslari va shu sohaga oid darsliklar, kitoblarni o‘qish.
5. Uy-ro‘zg‘or darslari yoki ro‘zg‘or ishlariga taalluqli vazifalar.
6. Fizikadagi yangi kashfiyotlar va buyuk fiziklarning hayoti, ijodi haqidagi ilmiy-ommabop adabiyotlar o‘qish.
7. Ximiya fanidagi yangi ixtirolar yoki buyuk ximiklarning hayoti va ijodi haqida o‘qish.
8. Texnika sohasiga tegishli jurnallar o‘qish.
9. Ilmiy-ommabop jurnallardagi elektronika va radiotexnika bo‘yicha yutuqlar va yangiliklar haqida maqolalar o‘qish.
10. Har xil metallar va ularning xususiyatlari bilan tanishish.
11. Yog‘ochlarning har xil turlari va ularni amalda qo‘llash haqida bilish.
12. Qurilish sohasidagi yutuqlarni bilish.
13. Har xil turdagi transport (avtomobil, temiryo‘l) haydovchilari haqida kitoblar o‘qish, filmlar ko‘rish).
14. Uchuvchi va kosmonavtlar haqida kitoblar o‘qish, filmlar ko‘rish.
15. Harbiy texnika bilan tanishish.
16. Tarixiy voqealar va tarixiy arboblar haqidagi kitoblar o‘qish.
17. O‘zbek va jahon adabiyoti klassiklarini o‘qish.
18. Gazeta va jurnallarning maqola va ocherklarini muhokama qilish.
19. Guruhda va OTMda bo‘layotgan ishlar va voqealarni muhokama qilish.
20. OTM hayoti (professor-o‘qituvchi, sardorlarning faoliyati) haqida kitoblar o‘qish.
21. Muhandislik faoliyati haqida filmlar ko‘rish, kitob o‘qish.
22. O‘qiyotgan, ishlayotgan yoki yashayottan joyingizni chiroyli qilib bezash,
narsalarni saranjomlash, tartibga keltirish.
23. "Qiziqarli matematika", "boshqotirmalar" haqidagi maqola va kitoblar o‘qish.
24. Iqtisodiy texnik va texnologik taraqqiyotni o‘rganish.
25. Chet tili mashg‘ulotlari.
26. Buyuk rassomlar hayoti, tasviriy san’atning rivojlanish tarixi bilan tanishish.
27. Mashhur sahna va kino artistlarining hayoti bilan tanishish, ular bilan uchrashish,fotosuratlarini yig‘ish.
28. Mashhur musiqachilarning hayoti va ijodi bilan, musiqa san’ati nazariyasiga doir masalalar bilan tanishish va o‘rganish.
29. Sport va buyuk sportchilar haqida jurnal, gazeta, kitoblar o‘qish
30. Biologiya, botanika, zoologiyani o‘rganish.
31. Geografik ixtirolar va ma’lumotlar orqali har xil mamlakatlar bilan tanishish.
33. Odamlar qanday qilib kasalliklar bilan kurashishlarini o‘rganganlari haqida,
tibbiyot sohasidagi yutuqlar haqida o‘qish.
34. Yengil sanoat korxonalariga ekskursiyaga borish.
35. "Fiziklar hazillashadilar", "Qiziqarli fizika sohasida kitoblar o‘qish.
36. Tabiatdagi ximiyaviy hodisalarni kuzatish, ximiyadan tajribalar o‘tkazish, ximik reaksiyalarning borishini kuzatish.
37. Mediatexnologiyaning hamda zamonaviy texnikaning eng so‘nggi yutuqlari bilan tanishish.
38. Radiotexnika to‘garaklariga qatnashish yoki elektriklarning ishi bilan tanishish.
39. Metallarga ishlov berishda ishlatiladigan har xil o‘lchov asboblari bilan tanishish.
40. Yog‘ochdan uy jihozlari tayyorlash jarayonini kuzatish, mebellarning yangi namunalarini o‘rganish.
41. Quruvchilar bilan uchrashish, ularning faoliyatini kuzatish.
42. Yo‘l xarakati vositalari haqida ommabop adabiyotlapni o‘qish.
43. Dengizchilar haqida kitoblar o‘qish, filmlar ko‘rish.
44. Harbiy mazmundagi filmlarni ko‘rish, kitob o‘qish, katta to‘qnashuvlar va jangler tarixi bilan tanishish.
45. O‘zimizda va chet el miqyosida bo‘layottan, siyosiy voqealarni muhokama etish.
46. Adabiy-tanqidiy maqolalarni o‘qish.
47. Radio va televizordan har hil yangiliklar va axborot ko‘rsatuvlarini eshitish va
ko‘rish.
48. Tuman, shahar, respublikada bo‘layotgan kundalik voqealardan xabardor bo‘lish.
49. O‘rtoqlaringizga dars mashg‘ulotlarini bajarishda yordam berish va tushuntirish ishlarini olib borish (agar o‘zlari qila olmasalar).
50. Do‘stlarning, tanishlarning yoki adabiy qahramonlarning qilmishlarini to‘g‘ri va haqqoniy tahlil etish va baholash.
51. Oilaning oziq-ovqat bilan ta’minlanishiga ahamiyat berish, sayohatlar chog‘ida hamma uchun ovqatlanishni tashkil etish.
52. Matematika sohasidagi kashfiyotlar, buyuk matematiklar hayoti va faoliyati haqida ilmiy ommabop adabiyotlarni o‘qish.
53. Xalq xo‘jaligi rejalarining bajarilishi bilan qiziqish.
54. Xorijiy tilda badiiy adabiyotlarni o‘qish.
55. Xorijiy tilda gazetalarni o‘qish.
56. Drama teatri va yosh tomoshabinlar teatriga borish.
57. Opera yoki simfonik musiqalarni eshitish.
58. Sport musobaqalarini tomosha qilish, sportga doir radio va teleko‘rsatuvlarni
eshitish, ko‘rish.
59. Yosh muhandislar to‘garagiga qatnashish.
60. Kasbim-faxrim to‘garagida shug‘ullanish.
61. Yerdagi minerallarning geografik tarqalishi haqida tasvirlar, ma’lumotlar yig‘ish va xaritalar tuzish.
62. Odam organizmi xislatlarini, kasallikning paydo bo‘lish sabablari va da’volash
usullarini o‘rgatish.
63. Pazandalik to‘garagiga qatnashish, uyda ovqat tayyorlash.
64. Fizikadan tajribalar o‘tkazish.
65. Eritmalarni tayyorlash reaktivlarning og‘irligini o‘lchash.
66. Hap xil mexanizm (soat, dazmol)larni yig‘ish, tuzatish.
67. Aniq o‘lchov asboblari (ossillograf, ampermetr, voltmetr)ni ishlatish, ular
yordamida har xil hisoblarni olib borish.
68. Metaldan har xil detallar va buyumlar yasash.
69. Yog‘ochdan har xil qismlar va ashyolar yasash yoki yog‘ochni badiiy bezash (o‘ymakorlik, kuydirish, naqsh berish).
70. Har xil imoratlarning eskizlarini, qurilishlarning chizmalarini bajarish.
71. Yosh temiryo‘lchilar yoki avtohavaskorlar to‘garagiga qatnashish.
72. Parashyutchilar seksiyasida, aviamodelchilar to‘garagida ishtirok etish yoki
aviaklub ishida qatnashish.
73. O‘q-yoy otish to‘gapagida shug‘ullanish.
74. Har xil xalqlar va mamlakatlarning kelib chiqish tarixini o‘rganish.
75. Matematika fanidan qiziqarli masalalar echish.
76. O‘zga odamlarning harakatlari, xylqi va hayotini kuzatish.
77. Jamoat topshiriqlarini, biron bir ishni bajarish, tashkil etish uchun o‘rtoqlarini
uyushtirish, birlashtirish.
78. Texnik konstrutorlarga ko‘maklashish.
79. OTMda o‘rnatilgan tartib va intizomga rioya etish.
80. Sotuvchi, oshpaz, ofitsiantlarning faoliyatini kuzatish
81. Matematika to‘garagida shug‘ullanish.
82. Ishlab chiqarishning rivojlanish masalalarini o‘rganish, ishlab chiqarish
korxonalarida hisob-kitob va rejalash borasidagi yutuqlar haqida bilish.
83. Xorijiy tilidagi lug‘atlar bilan ishlash, yaxshi tanish bo‘lmagan tilda o‘ziga xos
murakkab nutq xycyciyatlarini tahlil qilish.
84. Muzey va badiiy ko‘rgazmalarga borish.
85. Tomoshabinlar oldida, sahnada badiiy faoliyat ko‘rsatish.
86. Biron bir musiqiy asbobda o‘ynash.
87. Sport o‘yinlarini o‘ynash.
88. O‘simlik va hayvonlarning rivojlanishini kuzatib, yozib borish.
89. Mustaqil ravishda geografik xaritalarni tuzish, har xil geografik ma’lumotlarni
to‘plash.

90. Geologiya muzeylari uchun ko‘rgazma materiallar, minerallar to‘plami yig‘ish.

91. Vrach, hamshira, dorishunoslarning faoliyati bilan tanishish.
92. Bichish va tikish to‘garagiga qatnashish, o‘zingizga va oila a’zolaringizga tikish.
93. Fizika to‘garagida shug‘ullanish, yoki fizika bo‘yicha qo‘shimcha mashg‘ulotlarga qatnashish.
94. Ximiya to‘garagida shug‘ullanish yoki ximiya bo‘yicha qo‘shimcha
mashg‘ulotlarga borish.
95. Texnika to‘garaklaridan birida shug‘ullanish (samolyot, dengiz kemalari va boshqa inshootlarning modelini yasash).
96. Elektr asboblari, apparatlari va hap xil elektr mashinalarining tuzilishi bilan
tanishish, ishini kuzatish har xil radiouskuna va o‘lchov asboblari bilan shug‘ullanish.
97. Metallga ishlov berish ustaxonasida shug‘ullanish.
98. "Mohir qo‘llar" yoki yog‘ochga ishlov berish to‘garagida shug‘ullanish.
99. Qurilishda bo‘lish, qurilish jarayoni va bezash ishlarini kuzatish.
100. Transport va yo‘lovchilarning yo‘l harakati qoidalarini bajarishlarini kuzatish.
101. Eshkak eshuvchi, elkanli qayiqchi, akvalangchi (g‘avvoslar) to‘garaklarida va
suvda cho‘kayotganlarni qutqarish brigadasida qatnashish.
102. Harbiy (masalan, "shunqorlar") o‘yinlarida ishtirok etish.
103. Tarix muzeylariga borish, madaniy obidalar va yodgorliklar bilan tanishish.
104. Badiiy to‘garaklarida shug‘ullanish.
105. Shaxs iy kundalik tutish.
106. Xalqaro ahvol haqida guruhda axborot berish.
107. Guruh ishlarini bajapish.
108. 0damlarning xatti-harakatlari va odatda yashiradigan ba’zi bir xulqlarining
sabablarini ochish, aniqlash.
109. Do‘konda xaridorlarga kerakli buyumlarni tanlashda yordam berish.
110. Matematikadan qiyin masalalarni echish.
111. Pullik kirim-chiqimlarning aniq hisob-kitobini olib borish.
112. Xorijiy tili to‘garaklarida shug‘ullanish yoki xorijiy tilidan qo‘shimcha darslarga qatnashish.
113. Badiiy to‘garaklarda shug‘ullanish.
114. Badiiy-havaskorlik ko‘riklarida ishtirok etish.
115. Xorda ashula aytish yoki musiqa to‘garaklarida qatnashish.
116. Sport seksiyalarining birida shug‘ullanish.
117. Fan olimpiadalarida qatnashish yoki o‘simliklar va hayvonlar ko‘rgazmasini
tayyorlash.
118. Amaliy ekspeditsiyada qatnashish.
119. Amaliy geologik ekspeditsiyada qatnashish.
120. Kasallarning ahvolini kuzatish, g‘amxo‘rlik qilish, tegishli yordam berish,
ahvollarini engillashtirish choralarini ko‘rish.
121. Oshpazlik va qandolatchilik ko‘rgazmalariga qatnashish yoki borish.
122. Fizika olimpiadasida qatnashish.
123. Ximiyadan qiyin masalalar echish, olimpiadalarda qatnashish.
124. Texnik sxema va chizmalarni tahlil qilish, ularni mustaqil ravishda tuzish.
125. Murakkab radiosxemalarni tahlil qilish.
126. Ishlab chiqarish korxonalariga ekskursiyaga borish, uskunalar va dastgohlarning yangi turlari bilan tanishish, ularda ishlash yoki ta’mirlash ishlarini kuzatish.
127. O‘z qo‘li bilan yog‘ochdan biror narsa yasash.
128. Qurilish ishlarida imkon darajada yordamlashish.
129. Avtomobilda xizmat ko‘rsatish va ta’mirlash ishlarida baholi qudrat qatnashish. 130. Har qanday ob-havo sharoitida ham "tez yordam" samolyotda uchish yoki katta
tezlik bilan uchuvchi samolyotlarni boshqarish.
131. Qat’iy o‘rnatilgan tartib bo‘yicha yashash, kun tartibiga qat’iy rioya qilish.
132. Tarix to‘garagida shug‘ullanish, tarixiy ma’lumotlarni to‘plash, ma’ruzalar qilish.
133. Adabiyot manbaalari bilan ishlash, o‘qiganlarim haqida taassurotlarimni
kundalikka yozib borish.
134. Munozaralarda va kitobxonlar konferensiyalarida qatnashish.
135. Guruh jamoatchiligi yig‘ilishi yoki majlislarini tayyorlash va o‘tkazish.
136. Guruh muammolarini guruh bilan muhokama qilish.
137. TTJ ishiga yordam berish, “TTJ” to‘garagiga a’zo bo‘lish.
138. Doim har xil odamlar bilan muloqotda, aloqada 6o‘lish.
139. Matematika olipiadalarida qatnashish.
140. Tovarlar va ular narxining kelib chiqishini bilish, oylik maosh, mehnatni
tashkillashtirishni tushunishga harakat qilish.
141. Do‘stlarim bilan xorijiy tilda gaplashish.
142. Tasviriy san’at ko‘rgazmalarida qatnashish.
143. Teatr to‘garagiga borish.
144. Teatr ko‘rik-tanlovlariga qatnashish.
145. Sport musobaqalarida qatnashish.
146. Bog‘da yoki tomorqada o‘simliklarni o‘stirish, hayvonlarni tarbiyalash va
parvarish qilish.
147. Joylarni xaritaviy (topografik) ko‘rinishda suratlarini chizish.
148. Berilgan dastur bo‘yicha murakkab va jiddiy topshiriqlarni bajarishga to‘g‘ri keladigan qiyin va uzoq muddatli sayohatlarga borish.
149. Shifoxona, poliklinika yoki dorixonada ishlash.
150. Oziq ovqat yoki engil sanoat korxonasida mutaxassis bo‘lib ishlash (tikuvchi,
bichuvchi, qandolatchi).
151. Fizikadan qiyin masalalar echish.
152. Ximiyaviy ishlab chiqarish korxonasida ishlash.
153. Texnik ijodiyot ko‘rgazmasida ishtirok etish.
154. Elektroenergetika yoki radioelektronika sohasida ishlash.
155. Dastgoh, (stanok)da ishlash, har xil detallar, buyumlar tayyorlash.
156. Chizmalar asosida modellar, yog‘ochsozlik ishlarini bajarish.
157. Qurilish brigadasida ishlash.
158. Yo‘lovchi yoki yuklarni tashish, yo‘l harakati qoidalariga qat’iy rioya qalish.
159. Bo‘ronli ob-havoda katta daryo yoki ochiq dengizda ishlash.
160. Xarbiy injener yoki qo‘mondon bo‘lish.
161. Ona diyorning tarixiy obidalariga sayohat qilish.
162. Hikoyalar yozish, she’r va masal tuzish.
163. Devoriy gazeta yoki davriy matbuot uchun maqola yoki ocherklar yozish.
164. Mehnat shanbaligida brigadaga boshchilik qilish.
165.Talabalar uchun bayramlar tashkil etish.
166.Yuridik tashkilotlarda ishlash (sud, prokuratura, advokatura huquqiy
maslahatxonalarda).
167. Odamlarga har xil katta va kichik xizmatlar ko‘rsatish.
168. Har doim matematik bilimlar talab qiladigan ishlarni bajarish.
169. Xalq xo‘jaligi korxonalarining iqtisodi, rejalashtirilishi va moliyaviy
ta’minlanishi sohasida ishlash.
170. Xorijiy tildan olimpiada, tanlov va konferensiyalarda qatnashish.
171. Tasviriy san’at ko‘rgazmalarida ishtirok etish.
172. Sahnada yoki kinoda o‘ynash.
173. Musiqachi, musiqiy rejissyor yoki musiqa darsidan o‘qituvchi bo‘lish.
174. Jismoniy tarbiya o‘qituvchisi yoki treneri bo‘lish.

Xulosa
Men ushbu Psixografiyalarni kasbga yo‘naltirish uchun ishlab chiqayotganda kasbning umumiy professiografik va ijtimoiy-psixologik ta’siriga katta e’tibor berilishi va Hollandning metodlarini o’rgandim. Mehnat sharoitlaridan texnik, texnologik va ijtimoiy psixologik sharoitlari ancha chuqurroq o‘rganilar ekan. Tadqiqotlarning muhim yo‘nalishi bu Shaxs ning qobiliyatlari, psixofiziologik xususiyatlarini baholashdir. Holland metodining kasbga yo‘naltirish va kasbiy tanlov maqsadida ishlab chiqishda psixodiognostik tadqiqotlar juda muhim hisoblanadi.Qolgan tadqiqotlar o‘quv - kasb muassasalarida talabalar, o‘quvchilarni o‘qishga qabul qilinadigan shaxslar ishlashi lozim bo‘lgan sharoitlarni aniqlash uchun ahamiyatga ega. Ammo ular ham muhim hisoblanadi, chunki aniq majburiyatlarni va mehnat sharoitlarini bilmasdan, kasbga yo‘naltirish, kasbiy yo‘nalganligini tashkillashtirish va kasbga nisbatan layoqatini aniqlab bo‘lmaydi.Shuning uchun Jon Luis Xolland taklifi bo‘yicha odamlar va ko‘pchilik kasblarni shartli guruhlash ( realistik, ijtimoiy,konvensial (shartli), tadbirkor, artistik tiplar) kasbga yo’naltirishda eng maqbul yechimlardan biri bo’lib hisoblanadi.
Chindan ham Jon Luis Xolland taklifi bo‘yicha odamlar va ko‘pchilik kasblarni shartli guruhlash 6 burchak tamoyili bir biriga yaqin bo’lgan kasblar ro’yxatiga yaqindir.


Adabiyotlar.
1- B.R. Qodirov. Kasbiy tashxis metodikalar to’plami. - Toshkent, 2003.
2-I.M. Kondakov. Diagnostika professionalnix ustanovok podrostkov.-Moskva,1997 .
3-Myers.D.G.Psychology.Hoppe Collage.Holland-Michigan-2010


Elektronresurslar.
1. www.tdpu.uz
2. www.pedagog.uz
3. www.edu.uz
4. www.ziyonet.uz