1. Kompyuter tarmoqlari turli XIL shakllarda tasniflanishi mumkin. Bir yondashuv tarmoqning turini geografik hududga qarab belgilaydi

1. OSI modeli aloqa protokollari uchun standartdan boshqa narsa emas ¹. Bu protokollar ikki yoki undan ortiq kompyuterlarni ulash uchun foydalaniladigan aloqa qoidalaridir ¹. OSI modeli nima qiladi, bu protokollarni ma’lum guruhlar yoki qatlamlarga guruhlaydi ¹.
OSI modelining har bir qatlami o’ziga xos funktsiyaga ega va yuqoridagi va pastdagi qatlamlar bilan aloqa qiladi ¹. Protokollar jamoalar o’rtasidagi aloqa uchun javobgar bo’ladi, shuning uchun a mezbon boshqasi bilan qatlamma-qavat o’zaro ta’sir qilishi mumkin ¹.
OSI stackning dasturini, taqdimotini va sessiya bosqichlarini yuqori qatlamlar sifatida ifodalaydi. Umuman olganda, ushbu qatlamlarda dasturiy ta’minot ma’lumotlarni formatlash, shifrlash va aloqa boshqaruvi kabi ilovaga xos vazifalarni bajaradi OSI modeli 7 qatlamdan iborat bo’lib, har bir qatlami o’ziga xos vazifalarni bajaradi . OSI modelining yuqori qatlamlari dasturiy ta’minot ma’lumotlarni formatlash, shifrlash va aloqa boshqaruvi kabi ilovaga xos vazifalarni bajaradi .
27 OSI modelining har bir qatlami o’ziga xos vazifalarni bajaradi:

1. 
   Fizik qatlam (1-daraja): Bu OSI modelining eng past qatlami va tarmoq topologiyasi va uskunaning tarmoqqa global ulanishlari haqida g’amxo’rlik qiladi. Bu jismoniy vositaga ham, axborot va tarmoqlarni uzatish usullariga ham tegishli. Ushbu qatlam rəqəmsal bitləri elektrik, radio və ya optik siqnallara çevirir.
   
2. 
   Ma’lumotlar bog’lanishi qatlami (2-qavat): Bu qatlam fizik təbəqə ilə birlashgan ikki qovshak orasida ma’lumot chеrçivеlаrinin uzatilishini ta’minlaydi. Ushbu qatlam ma’lumotlarning to’g’riligini tekshirish va yangilanishini ta’minlash uchun kerakli bo’lgan protokollar bilan ishlaydi.
   
3. 
   Tarmoq qatlami (3-daraja): Bu qatlam manzillashuv, marshrutlash va trafikka nazoratni o’z ichiga olgan holda, ko’p qovshakli tarmoqning strukturlashuvi va boshqaruvi uchun javobgar. Ushbu qatlam IP manzillarini ishlatadi va paketlarni manzillarga yo’naltiradi.
   
4. 
   Transport qatlam (4-daraja): Bu qatlam segmentlashuv, tasdiqlash va multiplekslashuvni o’z ichiga olgan holda, tarmoqdagi nuqtalar orasida ma’lumot segmentlarining ishonchli uzatilishini ta’minlaydi. Ushbu qatlam TCP va UDP kabi protokollar bilan ishlaydi.
   
5. 
   Sessiya qatlami (5-daraja): Bu qatlam aloqa sessiyalarini boshqaruvi uchun javobgar, ya’ni ikki qovshak orasida ko’p marta kelib-kechuvlar shaklida doimiy ma’lumot almashuvi ta’minlaydi. Ushbu qatlam sessiyalarni boshqarish, sinxronlashtirish va transport qatlami bilan aloqa qilishni ta’minlaydi.
   
6. 
   Taqdimot qatlami (6-daraja): Bu qatlam shabaka xizmati va dastur orasidagi ma’lumotlarning tarjimasi; simvol kodlashuvi, ma’lumotlarning siqilishi va shifrlanishi/yo’llanishi daxil olmaqla. Ushbu qatlam ma’lumotlarni formatlash, kodlash va shifrlashni ta’minlaydi.
   
7. 
   Ilova qatlam (7-daraja): Bu OSI modelining eng yuqori darajasi va yuqori darajadagi protokollar kabi resurs almashishi va yoki uzaqdan fayl kirish kabi vazifalarni bajaradi. Ushbu qatlam foydalanuvchilar uchun ko’rinadigan bo’lib, ularning dasturlari bilan ishlaydi.
   

Har bir qatlaming o’ziga xos vazifalari bor va ular birgalikda yakuniy maqsadga erisha oladilar.

28 Protokol - bu kompyuter tarmog’i orqali ma’lumotlar almashish usulini aniqlash uchun ishlatiladigan standart bo’lib, har bir protokol quyidagi holatlarda ma’lumotlarni qanday ishlashni o’z uslubiga ega ¹. Protokollar ma’lumotlarni yuborilganda qanday formatlanadi, qabul qilinganidan keyin ma’lumotlar bilan nima qilish kerak, ma’lumotlar qanday siqiladi va ma’lumotlardagi xatolarni qanday tekshirish mumkinligini aniqlaydi ¹.

Eng muhim protokol TCP / IP (uzatishni boshqarish protokoli / Internet protokoli) bo’lib, u Internetga ulangan har bir kompyuterning aloqasini boshqarish uchun ishlatiladi. TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol) - bu Internetga ulangan har bir kompyuterning aloqasini boshqarish uchun ishlatiladigan protokol bo’lib, u Internet tarmog’ining asosini tashkil etadi. TCP/IP ikki ta asosiy protokoldan iborat: TCP va IP.
TCP (Transmission Control Protocol) - bu transport qatlami protokoli bo’lib, u ma’lumotlarning to’g’riligini tekshirish va yangilanishini ta’minlash uchun kerakli bo’lgan protokol. TCP ma’lumotlarni segmentlarga bo’lib, ularni yuboradi va qabul qiladi. Har bir segmentning to’g’riligini tekshiradi va agar zarur bo’lsa, yangilanishini so’raydi.
IP (Internet Protocol) - bu tarmoq qatlami protokoli bo’lib, u paketlarni manzillarga yo’naltiradi. IP ma’lumotlarni paketlarga bo’lib, ularni yuboradi va qabul qiladi. Har bir paketda manzil ma’lumotlari mavjud bo’ladi va IP ushbu ma’lumotlardan foydalanib, paketlarni manzillarga yo’naltiradi.
TCP/IP protokollar to’plami shuningdek ko’plab boshqa protokollarni ham o’z ichiga oladi.
29.
Protokollar turli xil bo’lishi mumkin. Ular turli dasturlar o’rtasida ma’lumotlar almashinuvini aniqlaydigan, mantiqiy darajadagi interfeysning muayyan qoidalari yoki kelishuvlari to’plamidur