1-laboratoriya mashg‘uloti: Dori moddalarining umumiy farmakopeyaviy tahlil usullari. Dori moddalarni tasvirlanishi va eruvchanligini aniqlash. Dori moddalarini umumiy va xususiy sifat reaktsiyalari. Topshiriqlar va masalalar

1-LABORATORIYA MASHG‘ULOTI:
Dori moddalarining umumiy farmakopeyaviy tahlil usullari. Dori moddalarni tasvirlanishi va eruvchanligini aniqlash. Dori moddalarini umumiy va xususiy sifat reaktsiyalari.

Topshiriqlar va masalalar

1. 
   Dori moddalarining tashqi ko’rinishini vizual aniqlash.
   
2. 
   Dori moddalarining eruvchanligini aniqlash (farmakopeya bo’yica).
   
3. 
   Dori vositalar chinligini aniqlashda qo’llaniladigan fizik va kimyoviy usullar to’q’risida tushuncha
   
4. 
   Fizikaviy usullarning axamiyati
   
5. 
   Noorganik va organik tuzilishdagi dori moddalar chinligini aniqlashning umumiy va xususiy sifat rеaktsiyalari.
   
6. 
   DF X bo’yicha “Eruvchanlik” termini deganda nimani tushunasiz?
   
7. 
   DF X da keltirilgann shaartli terminlarning nomlarini va erituvchi – modda nisbatini tushuntirib bering.
   
8. 
   “Mo’tadil eriydi ” deganda nimani tushunasiz?
   

JAVOBLAR
1.Dori moddasini ko’rganimizda qanday shaklda va qanday rangda ekanligini bilamiz. Dori moddalarning tasvirlanishi deganda unug rangi, hidi, mazasi, hamda kukun kristallarining shaklini visual aniqlash tushiniladi.

2. Dori moddalarning eruvchanligi deganda ularning Davlat farmakopeyasi talabiga ko‘ra turli erituvchilarda erish hossasi tushuniladi.
Qaysi erituvchida moddaning qay tarzda erishi me’yoriy hujjatda keltiriladi. Odatda moddaning eruvchanligi ma’lum darajada uning tozaligini ham belgilaydi. Lekin eruvchanlik moddaning tozaligi ko‘rsatkichi hisoblansa, farmakopeya maqolasida bu haqda mahsus ko‘rsatiladi.
Farmakopeyada moddaning eruvchanligini belgilash uchun shartli atamalar qabul qilingan bo‘lib, ular jadvalda keltirilgan.

Dori moddalarining eruvchanligi	1 g moddaning erishi uchun kеrak bo’lgan erituvchining hajmi (ml hisobida)
Juda oson eriydi Oson eriydi Eriydi Mo'tadil eriydi Kam eriydi Juda kam eriydi Amalda erimaydi	1 ml gacha 1 ml dan 10 ml gacha 10 ml dan 30 ml gacha 30 ml dan 100 ml gacha 100 ml dan 1000 ml gacha 1000 ml dan 10000 ml gacha 10000 ml dan ko’p

3. Barcha dori moddalarining sifati ustidan me'yoriy-texnik qujjat (DF, FM, VFM va boshqalar) ko’rsatmasi asosida nazorat o’tkazishda avval preparatning tashqi ko’rinishi, eruvchanligi ko’riladi. So’ngra ularning chinligi, muqiti, tarkibidagi yot moddalar va miqdorii aniqlanadi. Fizikaviy usul dori moddalari chinligini isbotlashda va sifatini baxolashda asosiy omillardan biri bo’lib, u moddalarning fizikaviy konstantalarini aniqlashga asoslangan. Ularga moddalarning suyuqlanish, qaynash va qotish xaroratlari, suyuq moddalarning zichligi va . Kimyoviy usullar. Fizikaviy-kimyoviy usullar. Fizikaviy usullar. Biologik usullar. Dori moddalari chinligi miqdorini aniqlash 10 tortma hajmiy Element miqdoriy tahlil qovushqoqligi kiradi. Fizik usullarda taqlil aniqlanuvchi dori moddasining fizikaviy xossalariga asoslanib, uskunalar yordamida bajariladi. Masalan: refraktometrik, polyarografik, polyarimetrik, spektrofotometrik, fotoelektrokolorimetrik, alangali atom absorbtsion spektroskopik va x.z. Kimyoviy usullar yordamida aniqlashda Davlat farmakopeyasida preparatlarning xar qaysisiga tegishli xususiy va sezgir reaktsiyalar keltirilib, bu dori sifatini nazorat qilishda asosiy omil xisoblanadi. Bunda taqlil faqat kimyoviy reaktivlar, titrantlar va indikatorlar yordamida olib boriladi.

4. Fizikaviy usul dori moddalari chinligini isbotlashda va sifatini baxolashda asosiy omillardan biri bo’lib, u moddalarning fizikaviy konstantalarini aniqlashga asoslangan. Ularga moddalarning suyuqlanish, qaynash va qotish xaroratlari, suyuq moddalarning zichligi va . Kimyoviy usullar. Fizikaviy-kimyoviy usullar. Fizikaviy usullar. Biologik usullar. Dori moddalari chinligi miqdorini aniqlash 10 tortma hajmiy Element miqdoriy tahlil qovushqoqligi kiradi. Fizik usullarda taqlil aniqlanuvchi dori moddasining fizikaviy xossalariga asoslanib, uskunalar yordamida bajariladi. Masalan: refraktometrik, polyarografik, polyarimetrik, spektrofotometrik, fotoelektrokolorimetrik, alangali atom absorbtsion spektroskopik va x.z.