1-mavzu. Iqtisodiyot nazariyasi fanining predmeti va vazifalari

Iqtisodiy kategoriyalar – bu iqtisodni o‗rganishda qo‗llaniladigan nazariy tuchunchalar bo‗lib, ular real iqtisodiy voqelikning ilmiy in‘ikosi, ifoda etilishidir.

Kategoriyalar – ilmiy fikrlash marsulidir. Ularni kundalik hayotda uchraydigan tuchunchalardan farqlash zarur.

Masalan, kundalik hayotda bozor deganda, ko‗pchilik yig‗ilib savdo qilinadigan joy tushuniladi.

Nazariyada esa bozor deganda joy emas, pul yordamida ayirboshlash, ya‘ni kishilar o‗rtasida oldi­sotdi munosabatlari anglanadi. Nazariyada kategoriyalar guruhlarga bo‗linib o‗rganiladi:

Iqtisodiyot nazariyasida iqtisodiy rodisalarning belgilari umumlashtirish asosida qonunlarda ta‘riflanadi.

Q o n u n l a r
Umumiqtisodiy qonunlar	Formatsion­maxsus qonunlar	Davriy­oraliq qonunlar
Jamiyat taraqqiyotining hamma bosqichlarida, iqtisodiyotning aniq ijtimoiy shaklidan qat‘i nazar amal qiluvchi qonunlar	Maxsus iqtisodiy qonunlar – faqat muayyan ijtimoiyiqtisodiy tizim doirasida amal qiluvchi, shu tizimning o‗ziga xos xususiyatlarini ifoda etuvchi qonunlar	Bu turli ijtimoiy­iqtisodiy tizimda, ammo ma‘lum davrda amal qiluvchi tizimlarning maxsus tuzumiga aloqasi bo‗lmagani holda, ularni birlashtirib bog‗lab turuvchi munosabatlarga xos qonunlar

Iqtisodiyot nazariyasida iqtisodiy rodisalarning belgilari umumlashtirish asosida qonunlarda ta‘riflanadi.

Iqtisodiy qonunlar – iqtisodiy jarayonlarning turli muhim tomonlari o‗rtasidagi muhim takrorlanib va yuzaga kelib turadigan uzviy iqtisodiy zaruratni taqozo etuvchi sabab­oqibat, aloqa bog‗lanishlaridir.

3.IQTISODIYOT NAZARIYASINING TAHLIL USULLARI

Nazariyada induktiv va deduktiv usullar ishlatiladi.

Induktiv usul deganda empirik bilimdan abstraksiyaga o‗tib, nazariy xulosalar chiqarish, so‗ngra ulardan iqtisodiy siyosatga o‗tishni tushunish kerak.