1-Mavzu: Rahbarlik sifatlari,liderlik va boshqaruv reja



Yüklə 309,5 Kb.
səhifə7/13
tarix03.04.2023
ölçüsü309,5 Kb.
#104098
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   13
1-Mavzu Rahbarlik sifatlari,liderlik va boshqaruv reja

Rahbarlik va liderlik
Guruhlardagi o’zaro munosabatlar yuqoridan pastga yoki aksincha bo’lib, guruh a’zolarining konkret mavqyelari, boshliq bilan bo’ysunuvchilar o’rtasidagi munosabatlarni o’zichiga oladi. Bu borada ''lider" va ''boshliq" tushunchalari o’rtasidagi farqlar hakida gapirish lozim. B.D. Parigin bu ikki tushunani farqlab shunday yozadi:
1) lider asosan guruhdagi shaxslararo munosabatlarni boshqarsa, rahbar — shu guruhdagi rasmiy munosabatlarni boshqaradi;
2) liderlik kichik guruhlargagina xos bo’lgan hodisa bo’lsa, rahbarlikning haq-xuquqlari katta guruhlar doirasida ham sodir bo’lishi, amalga oshirilishi mumkin;
3) agar liderlik stixiyali, betartib jarayon bo’lsa, rahbarlik maqsadga qaratilgan, jamiyatda ishlab chiqilgan normalar, tartiblar asosida saylovlar oqibatida sodir bo’ladigan hodisadir;
4) liderlik rahbarlikka nisbatan vaqtinchalik hodisa bo’lib, guruh a’zolarining kutishlari, ularning kayfiyatlari, faoliyat yunalishiga qarab, uzoqroq muddatda yoki qisqa muddatda ro’y beradi;
5) rahbarning liderdan farqi yana shundaki, u liderda yo’q bo’lgan jazolash va ragbatlantirish tizimiga ega bo’lib, shu asosda o’z xodimlariga ta’sirini o’tkazishi mumkin;
6) lider guruhda u yoki bu qarorlar, ko’rsatmalar, tashabbuslarni o’z ixtiyoricha, bevosita chiqarishi mumkin, rahbarda esa bu yo’nalishda ko’plab rasmiy ko’rsatmalar, rejalar, normalar, buyruqlar mavjudki, ular doirasidan chiqib ketishi kiyin;
7) liderning faoliyati faqat kichik guruhlar doirasida amalga oshirilsa, rahbar shu guruhdagi, kengroq ijtimoiy doiradagi, jamiyatdagi vakili bo’lganligi uchun, uning vakolatlari ham keng, faoliyat imkoniyatlari ham ortiqdir.
Lider hyech qachon yolg’iz bo’lmaydi, u doimo guruh a’zolari orasida bo’ladi, u shu guruh a’zolarini u yoki bu harakatlarga chorlaydi. Chunki lider guruh a’zolarining psixologiyasi, ularning kayfiyatlari, intilishlari, qiziqishlari va hokazolarni hammadan ham yaxshi biladi, ular ichida eng tashabbuskoridir. Agar sinf doirasida olib qaraladigan bo’lsa, turli xil lider borligini aniqlash mumkin. Masalan, guruh a’zolari ichida eng bilag’oni, aql o’rgatuvchisi, topqiri, intellektual lideri, bolalar ichida eng hazilkashi, dilkashi, xushchaqchag’i, ko’ngil so’rovchisi, o’zgalarni tushuna oladigan — emosional lider, guruhni ish faoliyatga chorlay oladigan, dadil, qatiyatli, irodali-irodaviy liderlar bo’lishi mumkin. Ular ayni vaziyatlarda vaziyat talabiga ko’ra paydo bo’ladilar hamda bolalar ongida o’z sifatlariga ko’ra obro’ qozonadilar. Lider sifatlari ichida yaxshi va yomonlari ham bo’lishi mumkin, lekin guruh liderga ergashganda, uni ibrat sifatida tanqidsiz qabul qiladi va shuning uchun hambarcha ishlariga ergashib, ko’rsatmalariga amal qiladi. Maktabda bolalar yoshida xulqi maktab normalariga to’g’ri kelmaydigan liderlarning borligi, ular ma’lum guruh ichida so’zsiz obro’ga ega ekanligi ham shu bilan tushuntiriladi. Masalan, lider ''ketdik" deb ko’rsatma bersa, unga ergashganlarning darsni ham tashlab keta olishi shu bilan tu­shuntiriladi.
Shuning uchun ham sinf rahbari o’z sinfidagi rasmiy liderlar bilan ishlash bilan cheklanmaydi, balki norismiy liderlarni ham aniqlay bilishi, ular bilan hamkorlikda ishlashi zarur. To’g’ri, ba’zi hollarda rasmiy va norasmiy lider bir shaxs bo’lishi ham mumkin. Bu juda qulay, lekin liderlik vaziyatga bog’liq bo’lgani uchun ham ularning o’zgarib turishini hisobga oladigan bo’lsak o’qituvchining boshqarish maxorati yoki san’ati uning norasmiy liderlar bilan samarali ishlash usulidir.
Shunday qilib, har qanday lider obro’ga ega. Obro’lilik shaxsning shunday xususiyatiki, u boshqa shaxslarga ham hissiy-emosional, ham irodaviy ta’sir ko’rsata olish qobiliyatiga egadir. Norasmiy obro’lilik ya’ni shaxslararo munosabatlar mahsuli sifatida orttirilgan obro’ juda samaralidir. Odamlar ko’ngliga yo’l topish, ularni turli vaziyatlarda tushuna olish, ishonch va shunga o’xshashlar obro’ orttirish mezonlaridandir.

Yüklə 309,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   13




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə