1 “Tarbiya” tushunchasi qanday ma'nonianglatadi? Tarbiya

qonuniyatlargatayanadi?
Tarbiya jarayonini ilmiy asoslangan tarzda olib borish uning qonuniyatlarini chuqur urganishni talab qiladi. Bu qonuniyatlar voqieadlarning muayyan rivojlanishi uchun sharoit yaratuvchi sabab va oqibat urtasidagi muhim, zarur ichki aloqalarning ifodasi sifatida namoen buladi. 

Tarbiya jarayonining asosini ijtimoiy xaetining ob`ektiv talabalarini, insonning 

ijtimoiy mohiyatini va tabiatni aks ettiruvchi qonuniyatlar tashkil etadi. 
Tarbiyaning birinchi va eng muhim qonuniyati uning ijtimoiy muhitning ob`ektiv va sub`ektiv omillariga bog`liqligidir. Ijtimoiy tarbiya mazmuni moddity ishlab chiqarish usuli, jamiyatning ijtimoiy tuzilishi, siesiy tuzum hamda milliy mafkura g`oyalari asosida qaror topadi. Ijtimoiy jamiyatining ijtimoi-iqtisodiy hamda siyosiyg`oyaviy 
asoslarini tashkil qiladigan hamda tarbiyaning mazmuni va uning olib 
borilishiga kuchli ta`sir kursatiladigan ijtimoiy jarayonlar tarbiyaningsub`ektiv omillari sirasiga tarbiya muassasalari, jamoat tashkilotlari, 
O`qituvchilar, tarbiyachilar, oila muhiti, jamotchilik duneqarshi, mafkura g`oyalari, shaxsni har tomonlama rivojlantirishga oid faoliyat kabilar kiradi.


7 Tarbiyajarayoniningo'zigaxos
xususiyatlarinimalardaiborat?
Tarbiyao'zigaxos - xususiyatlargaegabo'lgano'tamurakkabjarayon . Bu quyidagixususiyatlardaniborat :
a) Tarbiyaningmaqsadgayo'nalganjarayonekanligi . Maqsadqaydarajadaaniqvatarbiyalanuvchigayaqinbo'lsa , bujarayonshunchasamaralikechadi .
b) tarbiyaningkompleksamalgaoshirilishi . Bu jarayonningvazifasi , maqsadi ,mazmuni , shaklvametodlarningbirligishaxsniyaxlitholdatarbiyalashg'oyasigabo'ysunganliginianglatadi .Shaxssifatidanavbatma - navbatemas, birpaytningo'zidakompleksshakllanadi .
c) tarbiyajarayoniningikkitomonlamajarayonekanligi . Bu jarayondatarbiyalanuvchiningo'zi ham faqatobyektbo'lmasdan , subyektsifatida ham ishtiroketishinibildiradi . Bolaningxohish- istagi , qiziqishvaimkoniyatlari ham hisobgaolinadi .
d) Tarbiyaniningko'pqirralijarayonekanligi . Uni amalgaoshirishdaoila, maktab , davlatvanodavlattashkilotlari , san'at ,sport , axborotkommunikatsiyatexnologiyalari , adabiyotvatelevideniya ham ishtiroketishinianglatadi.
e) tarbiyajarayonininguzoqmuddatliligi . Bu dunyogakelishdan to umriningoxirigaqadardavometishinibildiradi .
f) tarbiyanatijasinitezdaaniqlabbo'lmasligi . Ta'limnatijasiniuyishiningbajarilishsifatigaqarabkeyingidarsdatezdaaniqlashmumkinbo'lganiholda , tarbiyaningbolagaqandayta'sirko'rsatishiniyokiqachono'ziningnatijasiniberishinioldindanaytibbo'lmaydi . Chunki ,kishihayotidavomidaungaturliomillarning ta 'sitikuchayibyokisusayibturishimumkin . Shuningdektarbiyanatijasitarbiyalanuvchiningxarakteritempramentiga ham bog'liqekanliginiunutmasliklozim .

Javoblar :

1. Tarbiyanazariyasipedagogikafaniningtarkibiyqismibo'lib , tarbiyajarayoniningmazmunini , o'zigaxosxususiyatlarinivaunitashkiletishningnazariymuammolarinio'rganadi . Tarbiyanazariyasiquuidagimuammolarnitadqiqqiladi :
a) shaxsningshakllanishjarayonidatarbiyaningmohiyatiniochibberish ;
b) tarbiyaviyishningmazmuninianiqlash ;
c) tarbiyametodlariniishlabchiqish ;
d) bolalarningshaxsiysifatlarinibajarishgaqaratilgantarbiyaviyishtiziminishakllantirish .
2 .Tarbiyashaxsonginimuayyanjamiyatningmaqsadvavazifalarigaberilgantartibdatarkibtoptirishvarivojlantirishjarayonikishilarningijtimoiy - iqtisodiyvamadaniyhayotdafaolishtiroketishgaqaratilganbarchata'sirlarmajmuasidir .
Tarbiyao'zigaxos - xususiyatlargaegabo'lgano'tamurakkabjarayon . Bu quyidagixususiyatlardaniborat :
a) Tarbiyaningmaqsadgayo'nalganjarayonekanligi . Maqsadqaydarajadaaniqvatarbiyalanuvchigayaqinbo'lsa , bujarayonshunchasamaralikechadi .
b) tarbiyaningkompleksamalgaoshirilishi . Bu jarayonningvazifasi , maqsadi ,mazmuni , shaklvametodlarningbirligishaxsniyaxlitholdatarbiyalashg'oyasigabo'ysunganliginianglatadi .Shaxssifatidanavbatma - navbatemas, birpaytningo'zidakompleksshakllanadi .
c) tarbiyajarayoniningikkitomonlamajarayonekanligi . Bu jarayondatarbiyalanuvchiningo'zi ham faqatobyektbo'lmasdan , subyektsifatida ham ishtiroketishinibildiradi. Bolaningxohish- istagi , qiziqishvaimkoniyatlari ham hisobgaolinadi .
d) Tarbiyaniningko'pqirralijarayonekanligi . Uni amalgaoshirishdaoila, maktab , davlatvanodavlattashkilotlari , san'at ,sport , axborotkommunikatsiyatexnologiyalari , adabiyotvatelevideniya ham ishtiroketishinianglatadi.
e) tarbiyajarayonininguzoqmuddatliligi . Bu dunyogakelishdan to umriningoxirigaqadardavometishinibildiradi .
f) tarbiyanatijasinitezdaaniqlabbo'lmasligi . Ta'limnatijasiniuyishiningbajarilishsifatigaqarabkeyingidarsdatezdaaniqlashmumkinbo'lganiholda , tarbiyaningbolagaqandayta'sirko'rsatishiniyokiqachono'ziningnatijasiniberishinioldindanaytibbo'lmaydi . Chunki ,kishihayotidavomidaungaturliomillarning ta 'sitikuchayibyokisusayibturishimumkin . Shuningdektarbiyanatijasitarbiyalanuvchiningxarakteritempramentiga ham bog'liqekanliginiunutmasliklozim .
3. Tarbiyajarayoniningtamoyillari - butarbiyajarsyoniningmazmuni ,metodlarivatashkiliyjihatlarigabo'lgantalablaraksetganasosiyboshlang'ichqoidalardir . Ulartarbiyajarsyoniningxususiyatlarinio'zidaaksettiradivapedagogikjarayonningumumiyjihatlaridanfarqliravishda , bupedagoklarningtarbiyaviymasalalarnihalqilishdarahbarlikuchunqo'llaniladiganumumiyqoidslardir . Tarbiyatamoillarigaqo'yiladigantalablar :
1. Majburiylik
2. Komplekslilik
3. Ahamiyatjihatidantenglik
Hozirgikundatarbiyatizimiquuidagitamoillargaasoslanadi :
1. Tarbiyaningijtimoiyyo'nalganligi
2. Tarbiyaninghayotvamehnatbilanbog'liqligi
3. Tarbiyada bolashaxsiningijobiytomonlarigatayanish
4. Tarbiyaninginsonparvarligi
5. Tarbiyadainduvidialyondashuv
6. Tarbiyaviyta'sirlarbirligi
Tarbiyaturlari :
Axloqiytarbiya ,aqliytarbiya , baynalminaltarbiya , vatanparvarliktarbiyasi , ijtimoiy ,
iqtisodiytarbiya , jismoniytarbiya , mehnattarbiyasi , ekologiktarbiya , huquqiytarbiya .

4 .Tarbiyametodlari ---butarbiyaoldigaqo'yganmaqsadgaerishishyo'ldir . Metodlarbutarbiyalanuvchilardatarbiyamaqsadibilanberilganxudusiyatlarnishakllantirishmaqsadidaularningongigairodasiga , his-tuyg'ularigavaxulqigata'siretishyo'llaridir .

Tarbiyametodlari :
1. Shaxsningonginishakllantiruvchimetodlar -- hikoya , tushuntirish , ta'riflash ,maruza ,axloqqaoidsuhbat , ko'ndirish , ta'sirko'rsatish , ko'rsatmaberish , munozara , nutq , na'muna .
2. Faoliyatnitashkilqilishvaijtimoiyxulq-atvortajribasinishakllantirishmetodlari ---mashq , saboqberish , pedagogik talab , ijtimoiyfikr , topshiriqtarbiyalovchivaziyat ( baho berish ) .
3. Rag'batlantirishmetodlari --- musobaqa , rag'batlantirish ,maqtov , faxriyyorliq , jazolash ( ogohlantirish , ko'rsatibo'tish , xayfsane'lonqilish .

5. Ta'lim- tarbiyao'zarouzviybirjarayonning --- shaxsningrivojlanishivashakllanishijarayoniningikkitomonidir . Qushnibirqanotidauchishinitasavvurqilibbo'lmaganidek , tarbiyanita'limayroqilishni ham tasavvurqilibbo'lmaydi . Ayniqsa ,Sharqxalqlariuchunbuhayot-- mamotmasalasi . Bilimlibo'libyaxshitarbiyako'rmaganinsonbiliminiyaxshivasamaraliishlarqilishgasarflamaydi . Tarbiyao'sibkelayotganavlodnihayotgatayyorlashjarayonini ,,bilimolishni ham o'zichigaoladi . Bir butuntarbiyajarayonidauningo'zarobog'liqbo'lganikkiqismiajratiladi : hayotvaungamunosabatnishakllantirish . Hayotnibilishasosanta'limningvazifasibo'lsa , tarbiyaningvazifasiesaungabo'lganmunosabatnishakllantirishdaniborat . Shuniunutmasligimizkerakki , o'sibkelayotganyoshavlodmamlakatimizkelajaginingpoydevoriularyuqoridarajalibilimbilanyuksaktarbiyagaegabo'lishlari , yuksakma'naviyatlibo'lishlarikerak . Ta'limvatarbiyaniuzviyolibborishta'limda , hayotdajudamuhimdir .

6. Tarbiya biz uchun qadimdan muhim bo'lib kelgan shaxsning rivojlanish jarayoni hisoblanadi. Buyuk bobolamiz o'zasarlarda bunga alohida e'tibor berib turli asarlar yaratgan. Ularning asarlarining asosiy qahramonlari ham yaxshi tarbiya ko'rgan insonlar bo'lishgan . Ular buorq alijamiyatdagi kishilarni yaxshilikka undagan. Abdulla Avloniy bobomizning " tarbiya biz uchun hayot –mamot masalasi " degan hikmatli so'zlari hali hamon yodhlarga bilim va tarbiya berishda dasturil amal bo' lib kelmoqda va har doim tarbiyaning inson va jamiyat hayotidagi o'rni biz uchun naqadar muhim ahamiyatga ega ekanligini doimo eslatib turadi .