1-tema: Tálim processinde metodlardıń pedagogikalıq mánisi. Tálim processinde túrli metodlardan paydalanıw Joba: «Metod», «Tálim metodları»

Qadaǵalaw ushın sorawlar:
1. Metod túsiniginiń mazmun mánisi hám túrleri?
2. Kórgezbeli metodlardan paydalanıwdıń abzallıqları nede?
3. Awızeki metodlardıń áhmiyeti nede?
4.Innovacion texnologiyalardan paydalanıwdıń áhmiyeti.
5. «Innovasiya» sóziniń mánisin ashıp beriń?
6.Interaktiv termininiń mánisi neden ibarat?
7. 0qıtıw processinde qanday interaktiv metodlardan paydalanıladı?
8. Pedagogikalıq texnologiyalami túrlerin mazmunın anıqlama berb beriń?
9. «Intellektual hújim», «Klaster», «Bumerang» metodları ortasında qanday ayırmashılıqlar bar?
2-tema. Metodika pánlerin oqıtıwda pedagogikalıq texnologiyalardan paydalanıw. Pedagogikalıq texnologiyalardan paydalanıwdıń ilimiy tiykarları
Joba.
1. Xabar texnologiyaların tálim processinde qollanıwdıń pedagogikalıq-psixologiyalıq faktorları.
2. Pedagogika pánlerin oqıtıw processinde zamanagóy xabar texnologiyalarınan paydalanıw jolları.

Ózbekstan Respublikası Ministrler Keńesiniń 2002-jıl 6-iyundaģı qabıl etilgen «Kom’yuterlestiriwdi jáne de rawajlandırıw hám xabar kommunikaciya texnologiyaların en jaydırıw is-ilajları haqqında»ģı Qararı informaciyalastırıwdıń milliy sistemasın qáliplestiriw, barlıq tarawlarda zamanagóy xabar texnologiyaların en jaydırıw hám onnan paydalanıw, jáhan xabar resurslarınan paydalanıwdı keńeytiwge tiykar jaratadı. Ilim hám texnikanıń jedel rawajlanıwı jámiyet ómiriniń barlıq tarawların xabarlastırıwģa tiykar jaratadı. Mámlekettiń ekonomikadaģı, insanlar ómiri hám xalıqaralıq ornı, xabar texnologiyasınıń rawajlanıwına jaģdayına baylanıs bolıp qalmaqta.

Zamanagóy texnologiyalardıń rawajlanıwı jaģdayı birinshi gezekte jámiyettiń intellektual dárejesine, atap aytqanda, bilimlendiriw tarawınıń rawajlanıwına baylanıslı. Tálim mazmunı hám sapalılıģı máseleleri jámiyette eń aldınģı baģdar sıpatında qaralmaqta. Dún’yanıń rawajlanģan hám rawajlanıp atırģan mámleketlerindje tálimdi xabarlastırıwģa ayrıqsha itibar qaratılıp atır. Tálim rawajlandırıw, onıń nátiyjeliligin arttırıw jolları izlenbekte, tálimde jańadan xabar texnologiyaların en jaydırıw, bilimlendiriw tarawındaģı jumıslardıń dıqqat orayınan orın alģan. Dún’yada aralıqtan oqıtıw ashıq tálim sistemasınıń zárúr buwını sıpatında keń qulash ashpaqta.
Planetamız civizilizaciyasınıń xabar maydanında, jámiyettiń hár bir aģzası, óziniń kúndelik xızmetinde, úzliksiz túrde xabar maģlıwmatlarınan paydalanadı. Birgelikli túrde arttırılıp atırģan maģlıwmatlardıń kólemi jámiyettegi intellektual dárejesiniń artıwına xızmet etedi. Jámiyettiń hár bir aģzası ómirdegi xızmetiniń barlıq tarawlarında xabarlardan paydalanıw, xabar ortalıģınıń qáliplesiwine tiykar boladı. Zamanagóy xabar texnologiyalarınıń ortalıģı, ózinde xabar ob’ektlerin, olardıń óz-ara baylanısın, maģlıwmattı jaratıw, tarqatıw, qayta islew, jıynaw texnologiyaları hám quralların, sonday-aq, xabar processleriniń shólkemlestiriliw hám huquqıy quramın ózinde jámlegen boladı.
XXI ásir xabarlastırıw ásirinde bilimlendiriw tarawın xabarlastırıw, hár bir tálim mekemesinde:
-oqıtıw hám oqıw processiniń;
-tálim mekemesi basqarılıwınıń;
-tálim mekemesi bólinmeleriniń;
-tálim mekemesi xızmeti ortalıģın xabarlastırıw talap etiledi.
Tálim sistemasında xabar texnologiyalarınıń jedel, tezlik penen en jaydırılıwı, zamanagóy texnologiyalardıń qollanıw tarawların keńeytiredi. Búgingi kúnde tálim zamanagóy xabar texnologiyaları rawajlanıp atırģan baģdarlardı ayrıqsha atap ótiw múmkin. Olar:
1. Oqıw maqsetlerindegi dástúriy qurallardıń imkaniyatlarınıń oqıtıw quralları, úyreniw ob’ekti hám maģlıwmattı qayta islew quralı sıpatında en jaydırıw.
2. Oqıw metodikalıq komplekslerdi jaratıwda, oqıw-kórsetiw ásbapları hám komp’yuter úskeneleriniń imkaniyatlarınıń integraciyası.
Bunday komplekslerden paydalanıw oqıwshıģa úyrenilip atırģan process haqqındaģı maģlıwmatlardı jámlew, saqlaw, processlerdiń nızamlılıqların, mánisin ashıp beriwge járdem beredi. Zamanagóy texnologiyalar negizindegi oqıw-kórsetiw kompleksleriniń qollanılıwı individual hám jámáát eksperiment xızmetin shólkemlestiriúwge tiykar jaratadı. Bul bolsa oqıwshıda intellektual hám dóretiwshilik qábiletin rawajlandırıw hám erkin bilim alıw imkaniyatın jaratadı.
3. Mul’timediya sistemaların jaratıwda, komp’yuterler hám audio-video maģlıwmatlardı tarqatıw quralları imkaniyatlarınıń integraciyasına erisiw.
Bunday sistemalar ózinde dástúriy apparat quralları hám usbaplarınıń jıyındısın jámlep, maģlıwmattıń túrli (tekst, grafika, dawıs, súwret) kórinislerin birlestiredi hám paydalanıwshı menen interaktiv baylanıstı shólkemlestiredi. Mul’timediya sistemalarınan paydalanıw, belsene oqıtıw metodları hám formaların en jaydırıwdı támiyinleydi, maģlıwmattıń qabıl etiliw dárejesin arttıradı.
Jasalma intellektual sistema imkaniyatlarınan intellektual oqıtıw sistemaların jaratıwda paydalanıw. Bunday oqıtıw sistemaları erkin bilim alıw processin shólkemlestiriw, óz betinshe bilimlerdi ózlestiriw, oqıw xızmetlerin intellektuallastırıwdı rawajlandırıwģa tiykar jaratadı. Bulardıń bárshesi oqıwshı shaxsın rawajlandırıw procesin jedellestiredi.
5. Global hám lokal komp’yuter tarmaqları arqalı maģlıwmat almasıwdı támiyinlewshi telekommunikaciya qurallarınan paydalanıw.
Telekommunikaciya baylanısı (sinxron, asinxron) qısqa waqıtta aldınģı pedagogikalıq texnologiyalardıń tarqalıwına, oqıwshınıń ulıwma rawajlanıwına járdem beredi.
6. Maģlıwmat almasıwdıń jańa texnologiyası-bul real waqıt rejiminde streoskpik kórinis sisteması, yaģnıy «virtual haqıqıylıq» bolıp esaplanadı.
Bunday sistemadan stereometriya, sızbashılıq, injenerlik grafikası sıyaqlı pánlerdi oqıtıwda paydalanıw, qániygelerdiń kásiplik tayarlıq dárejesin jáne de arttıradı.
Zamanagóy xabar texnologiyalarınıń tálim sistemasında en jaydırılıwınıń talqılanıwı, olardıń:
-Oqıwshıģa dún’yalıq bilimlerdi iyelewine;
-úyrenilip atırģan hádiyse hám processlerdi modellestiriw arqalı ilim tarawınıń tereń ózlestiriliwine;
-oqıw xızmetin shólkemlestiriwdiń hár túrli bolıwı esabınan oqıwshınıń erkin xızmeti tarawınıń keńeyiwine;
-interaktiv sóylesiw imkaniyatlarınıń en jaydırılıwı tiykarında oqıw processin individuallastırıw hám differenciyalastırıwģa;
-jasalma intellekt sisteması imkaniyatlarınan paydalanıw arqalı oqıwshıda oqıw materialların ózlestiriw strategiyasın iyelewge;
-jámiyettiń hár bir aģzasında xabar mádeniyatın qáliplestiriwge;
-úyrenilip atırģan process hám hádiyselerdi komp’yuter texnologiyaları quralların usınıs etiw, oqıwshılarda qızıģıwshılıqtı hám belsendilikti arttırıw quralı sıpatında zárúr áhmiyetin payda etedi.
Jańa pedagogika hám xabar texnologiyaların bir-birinen ajıratıw múmkin emes, sebebi, jańa pedagogikalıq texnologiyalardıń keń en jaydırılıwı tálim paradigmasın ózgertiredi hám tek ģana zamanagóy xabar texnologiyalarına ģana jańa pedagogikalıq texnologiyalardıń imkaniyatlarınan nátiyjeli paydalanıwdı támiyinley aladı.
Dástúriy hám zamanagóy xabar texnologiyaları ortalıģındaģı pedagogikalıq tálimlerdiń tiykarģı kórsetkishlerin salıstırıw, maģlıwmatģa tolı pedagogikalıq tálimniń keleshek erkinligin anıq kórsetedi. Bunı tómendegi pikirler arqalı da tastıyıqlaw múmkin. Dástúriy didaktika óz aldına oqıwshınıń aqlıy rawajlanıwınıń tezlestiwdi, oqıw xızmetiniń tájiriybe hám kónlikpelerin, bilimlerdi ózlestiriw processin optimallastırıwdı támiyinlewshi metodikalıq usıllardı jaratıwģa qaratılģan oqıtıw teoriyasın qáliplestiriwdi maqset etip qoyadı.
Xabar pedagogikalıq tálimde didaktika hám ģalabalıq jámiyet aģzasınıń intellektual jaqtan rawajlanıwın jedellestiriw zárúrligin anıqlawshı tálim maqsetlerine erisiwdi támiyinlewge baģdarlanģan pedagogikalıq tásirge iye bolıp, shaxstıń intellektual qábiletin kórsetiwdi hám rawajlanıwın óziniń jeke maqseti etip qoyadı. Bul maqsetke, zamanagóy xabar texnologiyalarınıń imkaniyatların en jaydırıw arqalı ģana tolıq erisiw múmkin.
Dástúriy didaktika, oqıwshınıń óz betinshe islewge itibarsız bolıwına, tiykarınan kórgizbeli-túsindiriw usınıs usınıs etedi. Oqıwshılardıń dóretiwshilik qábiletin rawajlandırıw hám erkin xızmetti aktuallastırıwdıń ayırım kórinisleri, mashqalalı oqıtıw, oqıtıwdı algoritmlestiriw teoriyalarında óz kórinisin tapqan. bul teoriyalarģa baylanıslı ideyalardıń nátiyjeli en jaydırılıwı, bilim dárejesiniń, ondaģı sapalılıqtıń artıwına, oqıw materialın ózlestiriwge sarıplanatuģın waqıttıń tejeliwine, aylıy xızmettiń qáliplesiwine alıp keledi. Biraq, bulardıń bárshesi, oqıtıwdıń metodları hám qurallarınan qalay paydalanıwģa hám onıń dárejesine baylanslı boladı.
Zamanagóy xabar texnologiyaları ortalıģında didaktika, zamanagóy xabar texnologiyalarınan turaqlı paydalanıw arqalı erkin ózlestiriwge baģdarlanģan oqıw xızmetiniń keń imkaniyat túrleri usınıs etiledi. Bul ortalıqtaģı didaktika pikirlewdi, shaxstıń qábilet hám imkaniyatların, estetikalıq tárbiyanı, ondaģı maģlıwmat mádeniyatın tárbiyalawdı, bilimlerdi erkin ózlestiriwdi, oqıw-xabar xızmetleri boyınsha tájiriybe hám kónlikpelerdi rawajlandıradı.
Joqarıdaģılardı esapqa alıp, zamanagóy xabar texnologiyalarınıń en jaydırılıwınıń pedagogikalıq maqsetleri bayan etiledi. Xabar texnologiyaları oqıwshı shaxsınıń:
-pikirlewin;
-estetikalıq tárbiyasın;
-kommunikativ tárbiyasın;
-optimal qarar qabıl etiw tájiriybesin;
-xabar mádeniyatınıń rawajlanıwın támiyinleydi.
Zamanagóy xabar texnologiyaları, oqıw tárbiya processleriniń barlıq basqıshların jedellestiredi. Bunda xabar texnologiyalarınan paydalanıw arqalı, oqıw processiniń sapalılıģı hám nátiyjeliligin arttırıwı, oqıwshılardıń biliw xızmetiniń iskerligine, pánler aralıq baylanıslardıń tereńlesiwine kúzetiw múmkin.
Didaktikalıq kóz-qarastan áhmiyetli bolıp sanalatuģın xabar texnologiyaların en jaydırıw arqalı nátiyjelilikke erisiletuģın metodikalıq maqsetlerge:
-oqıtıw processin individuallastırıw hám differenciyalaw:
-kerisinshe baylanıs penen oqıw xızmetin qadaģalap alıp barıw:
-ózi-ózi qadaģalaw;
-oqıw materialın ózlestiriw processinde shınıģıw hám óz betinshe tayarlıqlardı shólkemlestiriw;
Oqıw waqtın rejelestiriw;
-oqıw maģlıwmatların komp’yuter arqalı vizuallastırıw;
-úyrenilip atırģan waqıya hám hádiyselerdi modellestiriw;
-xabar, maģlıwmatlar bazasın jaratıw hám onnan paydalanıw;
--oqıwģa qızıģıwshılıģın arttırıw;
-oqıwshılardı oqıw materialın ózlestiriw strategiyası menen qurallandırıw;
-pikirlewdi rawajlandırıw;
-optipal qarar qabıl etiw kónlikpesin qáliplestiriw;
-oqıwshıda xabar mádeniyatın qáliplestiriw sıyaqlılardı kirgiziw múmkin.
Zamanagóy xabar texnologiyaları mikro hám makro álemdegi, qıyın qurılmalar hám biologiyalıq sistemalardaģı hádiyse hám processlerdi komp’yuter grafikası hám modellestiriwden paydalanıw arqalı úyretiw, júdá úlken yamasa júdá kishi tezlikte júz beretuģın fizikalıq, ximiyalıq hám biologiyalıq processlerdi qolay waqıt ólsheminde usınıs etiw sıyaqlı jańa didaktikalıq máselelerdi sheshiwge járdem beredi.
Tálimde zamanagóy xabar texnologiyaları ortalıģın qáliplestiriw:
-ilim tarawların maģlıwmatlastırıw;
-oqıw xızmetin intellektuallastırıw;
-integraciya processlerin tezlestiriw;
-tálim sisteması infrastrukturasın hám onı basqarıw mexanizmlerin jetilistiriwge alıp keledi.