1-Tema: Yad apparatı strukturası. Islew principi hám tiykarģı parametrleri

1-Tema: Yad apparatı strukturası. Islew principi hám tiykarģı parametrleri.
Yad apparatı – elektron esaplaw mashinası (EEM), cifrlı esaplaw mashinası (CEM) hám kompyuterlerdiń informaciyalardı kiritiw, saqlaw hám operator izlengende «qaytarıp beriw» ushın mólsherlengen bólegi. Tiykarinan, integral mikrosxemalardan ibarat.
Integral mikrosxema. Yad apparatında informaciyalardı dizimnen ótkeriwde informaciyalardı uzatiwshi material (perfokarta, perfolentami mexanik tárzde jıljıtıw, magnit materiallar (magnit disk, magnit lenta hám basqalar ) dıń magnit ózgesheligin ózgertiw, dielektriklarda elektrostatik zaryadlardı toplaw, dawıs hám ultradawıs terbelislerinen paydalanıw, joqari ótkezgishlik hádiysesin qóllaw hám basqa ámeller atqarıladı.


Perfokarta.
Perfolenta.
Yad apparatı, tiykarinan, oǵada operativ, operativ hám sırtqı qurılmalardan ibarat boladı. Informaciyalardı izlew usılına kóre, adresli (hár bir yad uyasina zárúr nomer qóyıladı hám informaciya anıq bir adres boyınsha ızlenedi) hám de assotsiativ (informaciyalar belgiler jiyindisi boyınsha izlenedi). Yad apparatı parıq etedi. Yad apparatınıń informaciyalar óshpeytugin (diod matritsalar, perfolentalar hám basqa) hám óshetig’inn (magnit uzatiwshilar, ferromagnit ózekler hám basqa ) túrleri bar.

Yad apparatınıń tiykarǵı jumıs kórsetkishi birligi bit yamasa bayt (8 bit) de ólsheniwshi sıyımlılıq, yaǵnıy bir waqıtta yad apparatında jaylasıwı múmkin bolǵan belgilar sanı.

Qattı disk kompyuterdegi eń tiykarģı qurilmalardiń biri esaplanad. Tiykarı onıń mexanik duzilisi bólim onıń jaylasıwı (bólimler, sektorlar, klasterler) hám informaciyaniń duzilisi kiredı.


Sektor
Disk sektorı- bul diskti saqlaw qurılmalarda informaciya saqlawdıń minimal adres birligi. Bul trekdiń bir bólegi. Ayırım qurilmalardiń sektor kólemi 512 bayt ( máselen, qattı diskler hám floppi diskler yaki 2048 bayt. (máselen qattı)
Júklew sektorı
Bul bólimnıń birinshi sektori . Eger bólimi júklenetuģın bolsa onda birinshi sektori(júklew sektorısi bólimde orınlanatuģin operaciya sistema júklewge iye bolģan júklew jazıwın óz ishine aladı.
Trekler
Sektorģa jaylasqan hám maglıwmatlar diskda saqlanatuģın konsentrin dóńgelekli. Sırqtı trektlerden maģlıwmatlar tezrek oqıladı hám jazıladı. Hár bir trek ishshindegi bólimler sektorlar dep ataladı.
SSD ( solid state drive)
Solay etip SSD dıń tiykarģı elementleri
• PCB- basılģan elektron plata
• Nand flash- Nand flesh yadı.
• Nand kontroller - yad basqarıwshısı ģalabalıq informaciya elementlerı hám sistema arasındaģı vasiytası sıpatında isleydi hám SSD islew ushın juwapker protsessor esaplanadı.
• DRAM kesh - (bárshe SSD modellerinde joq) kishi kólemdegi maģliwmatlar ushın waqtınshalıq saqlaw waziypasın bejeredı hám yad eskiriwin barqararlastıradı, fayllarģa kiriwdi tezlestiriw imkanin beredı.
• Host Interface - jalģaw interfeysi SSD sizdiń sistemańız menen jalģas turi hám protokolı.
Form factorlar
• mSata- bul noutboklarda, planshetlerde hám portlı úskeneler ushın mólshellengen biraz eski profilli plata formatı SATA jalģawshısınan paydalanadı.
• 2.5 dyuym -bul is stolı sistemalarında da hám noutboklarda da qollanatuģın portlı qattı disklerden hámmege tanıs format.
• M.2 - bul M.2 arqalı jalģaniw imkanin beriwshi zamanaģoy plata . SATA PCI-Exspress jalģawshısınan paydalanadı.
• PCI- Express AIC - bul is stol kompyuterlerdı is stanciyaları hám serverler ushın mólshellengen PCI- Express stolları ushın keńeytiriw kartaları.
• U.2 -bul kishi formatlı jalģaģısh jardeminde PCI- Express interfeysi arqalı paydalanıw ushın mólshellengen 2.5 dyuymli disk fornatı.
•Burıngı kompyuterlerge qattı disk ham optik jıynawshılardı jalgaw ushın paydalanatugın interfeys IDE (Integrated Drive Electronics — jıynawshılardın ishki interfeysi) dep ataldı; biraq onı—ATA (AT Attachment) depte atadı.
Paydalanılģan adebiyatlar.
1. "Computational Physics: An Introduction" - Franz J. Vesely (1991)
2. http://studfile.net internet web saytı.
3. http://studfile.net internet web saytı.