1 Tuzuvchilar: N. Nematova

13
To‘xtang
O‘qituvchining ruхsatisiz 
navbatdagi sahifani ochmang.

---

14
Har yili olovrang tumshuqli oq-qora qushlar Islandiyaning Xeymey 
oroliga uchib keladi. Bu qushlar «tupik»lar deb ataladi. Yorqin tumshuqlari 
va beso‘naqay harakatlari sababli ularni “dengiz masxarabozlari “ deb ham 
atashadi. Semiz tanasi va qisqa qanotlari ularning uchish va qo‘nishlarini 
qiyinlashtiradi.
Anna ismli qiz Xeymey orolida yashaydi. U har kuni osmonni kuzatadi. 
Baland cho‘qqida turib bu yilgi birinchi 
tupikni ko‘rish uchun dengizdan nigohini 
uzmaydi. U «landi» deb shivirlaydi, bu 
islandcha tupik ma’nosini anglatadi. Tez 
orada osmonni to‘ldirib tupiklar paydo 
bo‘ladi, hamma joyda tupiklar, tupiklar... 
Ular qishlovdan dengiz bo‘yiga, Anna 
yashaydigan qishloq va yaqin atrofdagi 
orollarga tuxum qo‘yish va polaponlarni 
dunyoga keltirish maqsadida uchib 
kelishadi. «Dengiz masxarabozlari» har 
yili faqat va faqat o‘z inlariga qaytib 
kelishadi. Chunki, bu ularning qirg‘oqqa 
chiqadigan yagona vaqtidir. 
Anna va uning do‘stlari cho‘qqilarga 
o‘rmalab qushlarni kuzatishadi. Ular tupik juftliklarining bir-birlarini 
tumshuqlari bilan tuk-tuk qilib taqillatishlarini tomosha qilishadi. Oradan 
ma’lum vaqt o‘tib, har bir juftlik cho‘qqilarga berkitgan tuxumlari haqida 
qayg‘urishadi. Polaponlar tuxumlarni yorib chiqqach, ota-onalari ularga baliq 
ovlab olib kelishadi.
Har bir polapon vaqt o ‘tgan sayin yosh tupikga aylana boshlaydi. Har bir 
Bryus Makmilan.

---

15
yosh tupik o‘zining birinchi parvoziga shaylanganda «tupiklar tuni» boshlanadi. 
Tupiklar tuniga hali bir necha hafta bor bo‘lishiga qaramay Anna ko‘proq qog‘oz 
qutilar tayyorlab qo‘yish haqida o‘y suradi. Yoz davomida yoshi katta tupiklar 
baliq ovlab polaponlari haqida g‘am chekishadi. Avgust oyida cho‘qqilarni gullar 
qoplaydi, ular gullaganda Anna kutish tugaganligini tushunib yetadi. Polaponlar 
o‘sib yosh tupiklarga aylanadi. Anna va uning do‘stlariga quti va fonarlarni olish 
vaqti keldi. Bugungi kechadan boshlab ikki hafta davomida tupiklar qishlov 
uchun dengizga uchib ketishni boshlaydi. Tun qamrovida tupiklar o‘z inlarini 
tashlab birinchi parvozlarini amalga oshiradi. Bu baland cho ‘qqilardan qilingan 
qisqa parvozdir.
Ko‘pgina qushlar dengiz satxiga eson-omon qo‘nib olishadi. Lekin ba’zi 
qushchalarni qishloqdagi chiroq shu’lalari chalgitadi. Balki, ular bu holatni 
suv yuzasidagi oy aksi deb tasavvur qilishadi. Yuzlab tupiklar har kecha 
qishloqqa kelib qo‘nishadi, ular tekis joydan ucha olishmaydi, shu sababli 
yugurib berkinishga harakat qilishadi. Har kecha Anna va uning do‘stlari 
suvga yetib bora olmagan qushchalarni qidirishadi. Ulardan tashqari bu 
qushchalarni qishloqdagi mushuk va kuchuklar ham ovlashadi. Ba’zi holatlarda 
qushchalarning avtomashina ostiga tushib ketish xavfi ham bor. Shu sababli 
bolalar adashib qolgan qushchalarni birinchi bo‘lib topishlari kerak. Kechki 
soat o‘nlardan keyin Xeymey oroli ko‘chalari bolalar bilan to‘lib ketadi. Anna 
va uning do‘stlari tupiklarni qutqarish bo‘yicha musobaqa o‘ynaydi. Fonarlar 
bilan qurollangan bolajonlar qishloqning qorong‘i joylarida tentirab yurishadi. 
Anna tupikni topgach asta qog‘oz qutiga soladi.

---

16
Ikki hafta davomida Xeymey oroli bolajonlari kechasi uxlamaslik uchun, 
kunduzi uzoq dam olib, kechalari minglab tupiklarni qutqarishadi. Har kecha 
Anna va uning do‘stlari qutqarilgan tupiklarni uylariga olib kelishadi. Ertasiga 
tupiklar to‘la qutilarni dengiz qirg‘og‘iga olib borishadi. Anna qushchani shunday 
qo‘liga oladiki u qanotlarini silkita olishi kerak, so‘ngra havoda u yon bu yonga 
harakatlantirib dengiz tomon qo‘yib yuboradi. Tupik bir oz parvoz qilib eson- 
omon suv yuzasiga qo‘nadi. Kunlar o‘tgan sayin, tupiklar tuni tugamaguncha 
Annaning qushchalari birin-ketin dengizga suzib ketadi. Dengizga qishlov uchun 
uchib ketayotgan oxirgi yosh va qari tupiklarni kuzatgan holda Anna ularga oq 
yo‘l tilab kelasi bahorgacha xayrlashib qoladi. 
«Xayr, Ko‘rishguncha!»…..