1. ÜMumi DİLÇİLİk I indd

2.02.  DİLÇİLİYİN İNKİŞAF TARİXİNİN 

 

DÖVRLƏŞDİRİLMƏSİNƏ DAİR

Qədim  və  çox  maraqlı  elm  olan  dilçilik  cəmiyyətin 

tərəqqisi ilə əlaqədar ictimai tələblərə müvafiq surətdə in-

kişaf etmiş və edir. Bu elmin, təxminən, 2500 ildən çox in-

kişaf tarixi vardır. Dilçiliyin keçib gəldiyi inkişaf yolu heç 

də düz xətlə və asan olmamışdır. Belə ki, bu elm ictimai-si-

yasi məsələlərlə əlaqədar müəyyən dövrlərdə aşağı, yaxud 

---

Ü M U M İ   D İ L Ç İ L İ K   –   I   C İ L D

30

yüksək  səviyyədə  tərəqqi  etmişdir.  Məsələn,  XIX  əsr də 

dilçilik o dərəcədə inkişaf etmişdir ki, əvvəlki əsrlərin heç 

birini onun nailiyyəti ilə müqayisə etmək mümkün deyil. 

Dil haqqında elmin əsrlərə görə belə qeyri-bərabər inkişafı 

onun tarixini dövrləşdirmək problemini son dərəcə çətin-

ləşdirir. Ümumiyyətlə, bu məsələyə dair filoloji ədəbiyyat-

da müxtəlif mülahizələr vardır. Belə ki, bəzi alimlər dilçi-

liyin tarixini üç dövrə, bəzi alimlər isə iki dövrə bölmüş və 

XIX əsrə kimi olan dövrü qeyri-elmi, yaxud elməqədərki 

dövr adlandırmışlar. Əlbəttə, XIX əsrədək olan dövrü qey-

ri-elmi  hesab  etmək  fikri  doğru  deyil,  çünki  hələ  qədim 

dövrlərdə dilçiliyin çox mühüm problemlərindən, o cüm-

lədən dilin mənşəyi, mahiyyəti, cümlə üzvləri, nitq hissələ-

ri, qrammatik kateqoriyalar, sözün morfoloji tərkibi və sair 

müəyyən dərəcədə elmi surətdə şərh olunmuşdur.

Dilçilik  elminin  bu  günə  qədər  olan  inkişafını  beş 

dövrə bölmək olar: