10-Mavzu: Innovasion jarayonlarni nazorat kilish va tartibga solish Reja

---

10-Mavzu:
 
Innovasion jarayonlarni nazorat kilish va tartibga solish 
Reja: 
1.
Refleksiv – innovatsion texnologiyalar
2.
Oliy maktabdagi innovatsion jarayonlar
Tayanchtushunchalar: 
refleksiv 
innovatsion 
amaliyot, 
innovatsion 
jarayonlar, dialogic yondashuv. 
1.Refleksiv 
- 
innovatsiontexnologiyalar Yangig`oyalarizlashbosqichi 
«innovatsionpedagogika» 
asoslarikursibo’yichaaxborotinnovatsionsharoityuzagakeltirishmaktabmuammovat
alablarinidolzarblashtirish, 
maqsad, 
yangilikyaratishg`oyalariniifodaetishbo’yichadastlabkiishlar, 
bo’lajakmaktabsharoitinitasavvuretishdaniborat. 
Yangilikkiritishnishakllantirishbosqichiyangilikkiritishishlarinifaolravishdaloyihal
ashtirish, 
tanlanganyangiliklarnisinabko’rish, 
maktabdayangiliklarnikiritishbo’yichaqarorqabulqilishdaniborat. 
Yangiliklarnikiritishbosqichiniamalgaoshirishmaktabdatajribao’tkazishuchunsharoi
tlaryaratish, 
tajribajarayoninitahlilqilibborish, 
yangilikkiritishvamazmuninituzatibborishdaniboratbo’ladi. 
Yangilikkiritishnimustahkamlashbosqichimaktabningyangidanshakllantirilganobra
zinio
‟
qituvchilarongidamustahkamlash, 
o’qituvchininginnovatsionharakatlarinimukammalashtirishbo’yichapsixokorreksio
nmetodikishlardantashkiltopadi. 
Refleksivinnovatsionamaliyot o’qituvchiijodiyimkoniyatlarinirivojlantirishgaqara
tilib, bundapedagogikfandafaqatginayangilikyaratishqobiliyatiginaemas, balkio’z-
o’ziga, 
o’zmehnatiga, 
bolalarga, 
harqandaymuammolivaziyatnihaletishgavaumumanhayotgao’zigaxosijodiymunosa
batdabo’lishtushuniladi. 
Bularo’qituvchiuchunmuhimahamiyatgaega, 
chunkizamonaviyvaziyatlarmurakkabligidinatizmiundanodatiymutaxassilikko’nik
malardanholibo’lish, 
erkinliknitalabqiladi. 
Shu 
bilanbirga, 
o’qituvchiinnovatsionfaoliyatiniko’rsatuvchixususiyatlaribuyuzagakelganvaziyatda
maksimalravishdaerkinbo’lishvamaktabdayangiliknijoriyqilinishio’zibelgilayolishq
obiliyatihisoblanadi. Asosiymasalalardanbiriqulayinnovatsionmuhityaratishbo’ldi. 
Refleksivinnovatsionamaliyotishtirokchilarihaqiqiypedagogiksharoitdabo’lishlarisa
babli, 
qisqavaqtichidailgarigistereotiplarnibartarafqilaoldilar. 
Refleksivinnovatsionamaliyotilgarigitajribanidolzarblashtirishuniqaytaanglashbo’l
ajakmaktabningyangimuammovamunosabatlarinianiqlashuchunimkonberadi. 
Asosiymasalalardanbirio’z-
o’zinivao’zfaoliyatiniqaytaanglashjarayoniniyangiliklaryaratishsohasigayo’naltiris
hdir. 
Qaytaanglashgatalabmuammonizolivaziyatgaduchkelgandapaydobo’ladi, 
undailgarigitajribatubdano’zgargansharoitlardamutaxassisliksohasidakeraklinatijal
arnita’minlashgaqodirbo’lmayqoladi. 

---

Ushbuvaziyatniijodiyinqirozsifatidaifodaetishmumkin. 
Buniijobiytomonishundaniboratkiinqirozholatiyangilikizlashgayordamberadi, 
ammo 
bungaerishaolinmasaundavaziyatningkeyingirivojlanishio’zibarbodbo’lishigaolibk
eladi. 
Alohidaijodiymuhityaratishnatijasidaushbumuammobo’yichama’lumotvatajribaal
mashishsodirbo’libginaqolmay, 
undantashqarialohidabirgaijodqilishmuhitiniyaratishhisobiga, 
yangifikrlargabeg`arazlikkaerishiladi, 
u 
keyinchalikinnovatsionfaoliyatasosibo’libxizmatqiladi. 
Pedagogikaga oid adabiy otlarda innovatsion jarayon kechishining 4 ta asosiy 
qonuniyati farqlanadi: Pedagogik innovatsiyaning davriy takrorlanishi va qaytishi 
qonunining mohiyati shundaki, unda yangilik yangi sharoitlarda qayta tiklanadi. 
Pedagogik innovatsiya tadqiqotchilari innovatsiya jarayonining ikki tipini 
farqlaydilar: Innovatsiyaning birinchi tipi stixiyali o’tadi, ya’ni innovatsion 
jarayonda unga bo’lgan ehtiyoj hisobga olinmaydi, uni amalga oshirishning barcha 
shart-sharoitlari tizimi, usullari va yo’llariga ongli munosabat bo’lmaydi. 
Innovatsiyaning ikkinchi tipi ongli, maqsadga muvofiq, ilmiy asoslangan faoliyat 
mahsulidir.
2.Oliy maktabdagiinnovatsionjarayonlar V.A. Slastenin, M.M. Levina, M.Ya. 
Vilenskiyvaboshqalartomonidantadqiqqilingan. 
Oliymaktabinnovatsionjarayonlarinegizidaquyidagiyondashuvlarnibelgilashmumki
n: madaniyatshunoslikjihatidan (insonnibilishningustuvorrivojlanishi) yondashuv;
shaxsiyfaoliyatjihatidan (ta’limdagiyangitexnologiyalar) yondashuv;
ko’psub’ektli (dialogik) yondashuv, kasbiytayyorgarlikniinsonparvarlashtirish;
individual - ijodiy (o’qituvchivatalabalarningo’zaromunosabatlari) yondashuv.
Oliymaktabdainnovatsionfaoliyatningsub’ektio’qituvchi, 
uningshaxsiyimkoniyatihisoblanadi. Bundao’qituvchishaxsiningijtimoiy-madaniy, 
intellektualvaaxloqiyimkoniyatlariyuksakahamiyatgamolikbo’ladi. 
S.M. 
Godninningishlaridatalabaningshaxsiyxislatlaripedagogikjarayonningsub’ektisifati
dayoritiladi. 
Ungaquyidagilarnikiritadi: 
o’qitishninghozirgivakelgusibosqichlariuchunqabulqilingano’quv-
tarbiyajarayoniningmaqsadi, 
vazifasivako’rsatmalarinianglaybilish; 
intellektualmehnatningyangitadbirlariniegallash; 
maqsadgamuvofiqkasbiyo’z-
o’zinitarbiyalashvamustaqiltahsilolish, 
qiyinchiliklarnia’lodarajadayengabilish, 
o’sishvamustahkamo’rinegallashningkengayayotganintellektualvakasbiyimkoniyatl
ari, 
istiqbollaribilanqoniqish, 
o’ziningsotsialroli, 
funksiyasinibajarishidafaolmunosabatdabo’lishvahokazo. 
Innovatsionpedagogikjarayonningmuhimunsurlarishaxsningo’z-
o’ziniboshqarishivao’zini- 
o’zisafarbarqilaolishihisoblanadi. 

---

Uningengmuhimyo’nalishlaridanbiritalabalarningbilishfaoliyatinirivojlantirish. 
Bundayyo’nalishtalabalarningo’quvishlarinifaollashtirish, 
ularningkasbiyixtisoslashishinianiqlabolishfaolliginio’zichigaoladi. 
Innovatsionlikpedagogikjarayonniifodalab, 
nafaqatuningdidaktikqurilmasiga, 
balkio’qituvchiningijtimoiymohiyatlinatijalarivaruhiyqiyofasiga ham taalluqlidir. 
O’qituvchininginnovatsionfaoliyatiturlixildagiqarashlarningto’qnashuvivao’zarobo
yitilishidinamikasidaamalgaoshishiniko’zdatutadi.
Pedagogo’znuqtainazarlarigao’ralashibqolmaydi, u pedagogiktajribalarning boy 
shakllariorqaliochilib, 
mukammallashibboradi. 
Bundayvaziyatlardao’qituvchiningfikrlashusullari, aqliymadaniyatio’zgaribboradi, 
hissiytuyg`ularirivojlanadi. 
Keyingisharti 
- 
buo’qituvchiningmadaniyatvamuloqotgashayligi. 
Pedagogninginnovatsionfaoliyativoqeliknio’zgartirishga, 
uningmuammolarivausullariniyechishnianiqlashgaqaratilgandir. 
O’qituvchivatalabao’rtasidagimuloqotnamunasiningo’zgarishiinnovatsionfaoliyats
hartlaridanbiridir. 
Yangimunosabatlaran’analardabo’lganidek, 
qistovlar, 
hukmgabo’ysunishkabiunsurlardanholibo’lishilozim. 
Ulartenglarninghamkorligi, 
o’zaroboshqarilishi, 
o’zaroyordamshaklidaqurilganbo’lishidarkor. 
Ularmunosabatlaridagiengmuhimxususiyatibuo’qituvchivatalabaningijoddagihamk
orligidir. 
Hozirgijamiyat, 
madaniyatvata’limtaraqqiyotisharoitidao’qituvchiinnovatsiyafaoliyatigabo’lganzar
uriyatquyidagilarbilano’lchanadi: 
Ijtimoiyiqtisodiyyangilanishta’limtizimi, 
metodologiyavao’quvjarayonitexnologiyasiningtubdanyangilashnitalabqiladi. 
Bundaysharoitdao’qituvchininginnovatsiyafaoliyatipedagogikyangiliklarniyaratish, 
o’zlashtirishvafoydalanishdaniboratbo’ladi; 
Ta’limmazmuniniinsonparvarlashtirishdoimoo’qitishningyangitashkiliyshakllarini, 
texnologiyalariniqidirishnitaqozoqiladi; 
pedagogikyangiliknio’zlashtirishvaunitatbiqetishganisbatano’qituvchiningmunosab
atixarakterio’zgarishi. 
O’qituvchininginnovatsionfaoliyatitahliliyangilikkiritishningsamaradorliginibelgilo
vchimuayyanme’yorlardanfoydalanishnitalabqiladi. Bundayme’yorlarga - yangilik, 
maqbullik 
(optimalnost), 
yuqorinatijalilik, 
ommaviytajribalardainnovatsiyaniijodiyqo’llashimkoniyatlarikiradiYangilikpedago
gikyangilikme’yorisifatidao’zidataklifqilinadiganyangini, 
yangilikdarajasimohiyatiniaksettiradi. 
Pedagogolimlaryangilikningqo’llanishmashhurligidarajasivasohasigako’rafarqlana
diganmutlaq, chegaralanganmutlaq, shartli, sub’ektivdarajalarinifarqlaydilar. 
Maqbullikme’yorio’qituvchivatalabaningnatijagaerishishuchunsarflangankuchvavo
sitalarinibildiradi. 
Natijalilikoqituvchifaoliyatidagimuayyanmuhimijobiynatijalarnibildiradi. 
Pedagogikyangiliko’’zmohiyatigako’raommaviytajribalarmulkibo’libqolishilozim. 
Pedagogikayangiliknidastlabayrimo’qituvchilarningfaoliyatigaolibkiriladi. 
Keyingibosqichda 
- 

---

sinalgandanvaob’ektivbahoolgandanso’ngpedagogikyangilikommaviytatbiqetishga
tavsiyaetiladi. 
O’qituvchininginnovatsionfaoliyatio’zichigayangiliknitahlilqilishvaungabahoberis
h, 
kelgusidagiharakatlarningmaqsadivakonsepsiyasinishakllantirish, 
ushburejaniamalgaoshirishvatahrirqilish, samaradorlikkabahoberishniqamraboladi. 
Mavzubo'yichasavollar 
1. Refleksiv-innovatsiontexnologiyahaqidaizoh? 
2. Innovatsionfaoliyatigatayyorlashmuammolari? 
3. Interfaolstrategiyaningijobiyvasalbiytomonlari? 
4. Ta'limamaliyotida 
"pedagogiktexnologiya" 
tushunchasiuchtaierarxikjihatdanbo'ysunadigandarajalardaqo'llaniladi, bular? 
5. Refleksivinnovatsionfaoliyatgatarbiyachinitayyorlashbosqichlari