100 Soruda Merkez Bankacılığı
29
Enflasyon ve Para Politikası
25.Enflasyon nedir ve nasıl hesaplanır?
Enflasyon, mal ve hizmet fiyatlarının genel seviyesinde yaşanan artış
olarak tanımlanmaktadır. Enflasyon oranı fiyatlar genel seviyesinin
artış hızını göstermektedir. Dolayısıyla enflasyon oranının düşmesi
fiyatların düşmesi değil, daha yavaş artması anlamına gelmektedir.
Ayrıca, enflasyon, sadece bir veya birkaç mal ve hizmetin değil, or-
talama bir tüketicinin yıl içinde kullandığı tüm mal ve hizmetlerden
oluşan bir sepetin fiyat değişikliğini kapsamaktadır. Başka bir ifa-
deyle, bazı mal ve hizmetlerin fiyatları genel enflasyon oranın üze-
rinde artıyorken bazılarının artış oranı genel düzeyin altında kalıyor
veya düşüyor olabilir.
Genellikle bir önceki yılın aynı dönemine göre yüzde değişim olarak
ifade edilen enflasyon, mal ve hizmet sepeti içinde bulunan öğele-
rin ortalama fiyatlarında bir yıl boyunca yaşanan değişime bakılarak
hesaplanmaktadır.
Mal ve hizmet sepeti, enflasyonun hesaplana-
bilmesi için belirli bir dönem boyunca fiyatları takip edilen mal ve
hizmet kalemlerinin toplamına verilen isimdir. Sepette yer alan mal
ve hizmetlerin ağırlıkları, hane halkı bütçe anketine konu olan geniş
bir hane halkı örnekleminin yıl boyunca yaptığı harcamalar esas alı-
narak
belirlenmektedir
Enflasyon, piyasada seçilmiş mal ve hizmetlerin ortalama fiyatla-
rının dönemsel değişimini gösteren fiyat
endeksleri ile hesaplan-
maktadır. Enflasyon oranı, yahut fiyatlar genel düzeyindeki değişim
oranının ölçüsü olarak Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) ve Üretici
Fiyatları Endeksi (ÜFE) değişim oranları kullanılmaktadır.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından hesaplanan TÜFE hane
halklarının tüketim harcamalarında
yer alan mal ve hizmetlerin
belirli zaman aralıklarında fiyatlarındaki değişmeleri göstermektedir.
Dönemlere göre hangi fiyat endekslerinin kullanıldığı bilgisi
aşağıdaki gibidir:
• 1969 - 1982 yılları arasındaki veriler 1968=100 temel yıllı
Ankara
tüketici fiyatları endeksine,
• 1983 - 1989 yılları arasındaki veriler 1978-79=100 temel yıllı Türki-
ye tüketici fiyatları endeksine,
• 1990 - 1995 yılları arasındaki veriler 1987=100 temel yıllı Türkiye
tüketici fiyatları endeksine,
• 1996 - 2004 yılları arasındaki veriler 1994=100 temel yıllı Türkiye
tüketici fiyatları endeksine,
• 2005 yılı sonrasındaki veriler 2003=100 temel yıllı Türkiye tüketici
fiyatları endeksine aittir.
30
100 Soruda Merkez Bankacılığı
ÜFE ise tarım, imalat sanayi, madencilik ve enerji sektörlerinde üre-
timi yapılan malların, üretici tarafından KDV, ÖTV vb. dolaylı vergiler
hariç, yurt içi peşin satış fiyatlarındaki değişmeleri göstermektedir.
Endeksin bir önceki yılın aynı dönemine göre değişim oranı üretici
fiyatlarında yıllık enflasyon oranını vermektedir. ÜFE madencilik ve
taş ocakçılığı, imalat, elektrik ve gaz, su temini sektörlerini kapsa-
maktadır.
Dostları ilə paylaş: