1.İStatiSTİK

İstatistik ile yapılabilecekler bu basit işlerden çok daha fazlasıdır. Bugün birçok istatistikçinin farkına varamadığı gerçek odur ki; istatistik bilimi yalnızca veri toparlayıp, basit formüllerle sonucu belirlemek, aynı veri grubu için geleceğin sınırlarını çizmek değildir. Bunlar zaten işin aritmetik kısmıdır.

• İstatistik ile yapılabilecekler bu basit işlerden çok daha fazlasıdır. Bugün birçok istatistikçinin farkına varamadığı gerçek odur ki; istatistik bilimi yalnızca veri toparlayıp, basit formüllerle sonucu belirlemek, aynı veri grubu için geleceğin sınırlarını çizmek değildir. Bunlar zaten işin aritmetik kısmıdır.

Bu soru şuna eşittir: İnsan davranışları önceden öngörülebilir mi? Rasyonelliği ölçebiliyorsanız, ortada rasyonel olan bir şeyler var demektir. Davranışlar rasyonel olabilir mi? Yani mantıklı nedenlere bağlı olarak, insan davranışları modellenebilir mi? Öngörülebilir mi?

• Bu soru şuna eşittir: İnsan davranışları önceden öngörülebilir mi? Rasyonelliği ölçebiliyorsanız, ortada rasyonel olan bir şeyler var demektir. Davranışlar rasyonel olabilir mi? Yani mantıklı nedenlere bağlı olarak, insan davranışları modellenebilir mi? Öngörülebilir mi?

Şehirde yaşayan, işi, evi, ailesi olan bir insanı dikkate alalım. Bu insan için öngörülebilen davranışları sıralayalım: Yılın en az 330 gününde, haftanın en az 5 gününde; 09-17 saatleri arasında işinde olabilir, en az pazar günü; ya evinde ya da ev dışında olabilir. Bütün diğer insanlar için buna benzer bir öngörü oluşturabiliriz.

• Şehirde yaşayan, işi, evi, ailesi olan bir insanı dikkate alalım. Bu insan için öngörülebilen davranışları sıralayalım: Yılın en az 330 gününde, haftanın en az 5 gününde; 09-17 saatleri arasında işinde olabilir, en az pazar günü; ya evinde ya da ev dışında olabilir. Bütün diğer insanlar için buna benzer bir öngörü oluşturabiliriz.

Bireyi göz önüne aldığınızda işi veya yapması gerekenler dışındaki zamanlarda davranışlarını öngörmek zayıf tahminden öteye gitmez. Kişinin yaşamında anormal bir gelişme olmadığı sürece zamanında yaptığı işi öngörülebilir. İnsanların topluluk halindeyken davranış öngörüleri, birey halindeki davranış öngörülerinden daha doğru ve kesin olarak yapılabilir.

• Bireyi göz önüne aldığınızda işi veya yapması gerekenler dışındaki zamanlarda davranışlarını öngörmek zayıf tahminden öteye gitmez. Kişinin yaşamında anormal bir gelişme olmadığı sürece zamanında yaptığı işi öngörülebilir. İnsanların topluluk halindeyken davranış öngörüleri, birey halindeki davranış öngörülerinden daha doğru ve kesin olarak yapılabilir.

Bunun sebebi topluluk halindeyken her bireyin davranışlarının kendi isteği dışında da geçerli olan kontrol etkenlerine bağlı olmasıdır. Topluluk belirli bir yöne hareket ediyorsa ve birey bu topluluğun parçasıysa birey de aynı yöne gitmek durumundadır. İstatistiğin profesyonel kullanımlarına başladık.

• Bunun sebebi topluluk halindeyken her bireyin davranışlarının kendi isteği dışında da geçerli olan kontrol etkenlerine bağlı olmasıdır. Topluluk belirli bir yöne hareket ediyorsa ve birey bu topluluğun parçasıysa birey de aynı yöne gitmek durumundadır. İstatistiğin profesyonel kullanımlarına başladık.

İstatistiki bilginin geçersizliğine ancak fizikteki 'başlangıç durumuna hassas bağlılık' prensibi neden olabilir. Bu öngörülemeyecek olayların bileşkesi ile artar. İstatistikçilerin genelde düşündüğü budur. Genellikle tek ve kontrol edilebilir veya gözlemlenebilir veri grubu işlem için uygundur.

• İstatistiki bilginin geçersizliğine ancak fizikteki 'başlangıç durumuna hassas bağlılık' prensibi neden olabilir. Bu öngörülemeyecek olayların bileşkesi ile artar. İstatistikçilerin genelde düşündüğü budur. Genellikle tek ve kontrol edilebilir veya gözlemlenebilir veri grubu işlem için uygundur.

Çoklu regresyon analizinde işler yeterince olmasa da mümkün olduğunca karışır. Hesap tekniğinde n>=2 boyutlu yaklaşımlar gerekir. Birden çok etken bir arada hesaplanabilirse gelecek öngörülebilir.

• Çoklu regresyon analizinde işler yeterince olmasa da mümkün olduğunca karışır. Hesap tekniğinde n>=2 boyutlu yaklaşımlar gerekir. Birden çok etken bir arada hesaplanabilirse gelecek öngörülebilir.

Şekilde k1, k2, k3 kapıları görülüyor. Bu kapılar tek yönlü çalışıyor. a, b ve c yönlerinden gelen insanlar için nasıl bir düzenleme yapılmalıdır ki insan trafiği hızlandırılsın?

• Şekilde k1, k2, k3 kapıları görülüyor. Bu kapılar tek yönlü çalışıyor. a, b ve c yönlerinden gelen insanlar için nasıl bir düzenleme yapılmalıdır ki insan trafiği hızlandırılsın?

Aklımıza gelecek ilk cevap şöyledir: Karşılıklı yönlere gidip geri dönen bireyleri göz ardı edersek, a yönünden gelen kişi k1 kapısından, b‘den gelen k3'ten ve c'den gelen k2'den geçecektir. Peki bu varsayım hangi şartlar altında doğrudur? Bu varsayım k1 ve k3 kapıları k2'den en az x mesafesinde iken doğrudur denebilir.

• Aklımıza gelecek ilk cevap şöyledir: Karşılıklı yönlere gidip geri dönen bireyleri göz ardı edersek, a yönünden gelen kişi k1 kapısından, b‘den gelen k3'ten ve c'den gelen k2'den geçecektir. Peki bu varsayım hangi şartlar altında doğrudur? Bu varsayım k1 ve k3 kapıları k2'den en az x mesafesinde iken doğrudur denebilir.