2-mavzu. O’zbekistonda kartografiya fanining rivojlanish tarixi. Uyg’onish davri kartografiyasi. Buyuk allomalarning fanga qo’shgan hissalari

2-MAVZU.O’ZBEKISTONDA KARTOGRAFIYA FANINING RIVOJLANISH TARIXI.UYG’ONISH DAVRI KARTOGRAFIYASI. BUYUK ALLOMALARNING FANGA QO’SHGAN HISSALARI.  

REJA:

1.Ijtimoiy-iqtisodiy kartografiyaning shakillanishi.

2.O’zbekistonda uyg’onish davri kartografiyasi.

3.Ijtimoiy-iqtisodiy kartografiyaning qisqacha tarixi

4. O’zbekistonda Mustaqillikdan so’ng Ijtimoiy-iqtisodiy kartografiya

 

Geografik kartalarni yaratish tarixi ko’p jihatdan hududni tadqiq etish tarixini aks ettiradi. Geografik kartalar-tarixiy hujjatlar bo’lib, ular tabiatdagi o’zgarishlarni va jamiyat taraqqiyotini o’zlarida aks ettiradi.

• Geografik kartalarni yaratish tarixi ko’p jihatdan hududni tadqiq etish tarixini aks ettiradi. Geografik kartalar-tarixiy hujjatlar bo’lib, ular tabiatdagi o’zgarishlarni va jamiyat taraqqiyotini o’zlarida aks ettiradi.
• O’rta Osiyo h’ududi birinchi bor aloxida o’lka sifatida K.Ptolemey (90-160yy) tomonidan uning “Geografiya” kitobida aks ettirilgan. O’rta asrlarda jaxon kartografiyasining rivojlanishiga O’rta Osiyolik olimlar Muh’ammad al Xorazmiy, Abu Rayh’on al Beruniy va boshqalar katta h’issa qo'shdilar.
• Muh’ammad al Xorazmiy (VIII asrning ikkinchi yarmi va IX asrning O’rtasi) 0 meridian yoyini o'lchash ishlariga rah’barlik qildi, shuningdek u “Dunyo kartasi” ni tayyorlashda h’am ishtirok etdi.
• Abu Rayh’on al Beruniy (973-1048 yy) “Masud qonunlari” (1037y) kitobida geografik koordinatalar va masofalarni aniqlash usullarini ko’rsatib bergan va Dunyo kartasini tuzishda doiraviy proektsiyani ishlab chiqib Erning shar shaklida ekanligini ko’rsatib bergan.
• O’rta Osiyo h’ududi, “Moskva davlati va unga tutushgan ma’mleketlarni Katta chizma kitobi” da (1600y) o’z aksini topgan.
• O’rta Osiyo qadimdan Rossiya uchun katta qiziqish uyg’otgan. Chunki u Rossiyani Eron, Xitoy, Hindiston va Afg’oniston bilan bog’lab turuvchi quruqlikdagi shtadigan “Buyuk ipak yo’li” O’rta Osiyo orqali shtgan edi. Shuning uchun h’am bu o’lka h’ududi shsha davr kartalarida o’zining keng ifodasini topgan.