2-mavzu: Xarajatlarni taqsimlash usullari hamda ularning samaradorlikni o’lchash va qarorlarni qabul qilishga ta’siri (6-soat). Reja

Moddiy-texnika resurslari

Oddiy so’zlar bilan aytganda, berilgan ko’rinish resurslarni mehnat vositalari (turli xil mashinalar, asbob-uskunalar, asboblar) va ular yordamida qayta ishlangan, qayta ishlanadigan mehnat obyektlari (yoqilg’i, xom ashyo, materiallar va boshqalar) yig’indisi sifatida belgilash mumkin.

Ma’muriy resurslar

Bu atama mansabdor shaxslar, siyosatchilar, davlat idoralari, mansabdor shaxslarning muayyan faoliyat sohalariga ta’sirini bildiradi.

Ma’muriy resurslar, birinchi navbatda, qonuniy (ta’sir shaxslarning qonuniy vakolatlari bilan belgilanadigan hollarda) va noqonuniy (siyosatchilar, mansabdor shaxslar va boshqa shaxslar hayotning turli sohalariga qonuniy asoslarsiz ta’sir ko’rsatganda) bo’linadi.
Axborot resurslari
Ushbu konsepsiya istalgan vaqtda biror narsa haqida to’liq ishonchli ma’lumot olishingiz uchun to’plangan barcha mavjud ma’lumotlar majmuasini aniqlash uchun ishlatiladi.
Axborot resurslariga quyidagilar kiradi:

• arxivlar;

  
  

• axborot fondlari;

  
  

• kutubxonalar;

  
  

• ma’lumotlar banklari;

  
  

• Internet ma’lumotlari.

  
  

Ushbu resurslar tarmog’i juda keng bo’lib, milliy ma’lumotlar bazalarida saqlanadigan ma’lumotlarni ham, har bir alohida muassasa va hatto har bir shaxsning ma’lumotlarini o’z ichiga oladi.

Hisoblash resurslari
Hisoblash tizimining ishlash jarayonida iste’mol qilinadigan ko’rsatkichlari hisoblash resurslari deb ataladi. Bularga quyidagilar kiradi:

• RAM (uskunaning ishlashi uchun javobgar);

  
  

• virtual xotira (apparat, kompyuteringizdan ko’ra ko’proq xotiradan foydalanish imkonini beradi);

  
  

• qattiq disk sig’imi (hisoblash uskunalari, kompyuterning ma’lum miqdordagi ma’lumotlarni saqlash qobiliyatini belgilaydi);

  
  

• tarmoqning o’tkazish qobiliyati (hisoblash uskunalari yoki kompyuterlar tizimining ma’lum miqdordagi ma’lumotlarni bir nuqtadan ikkinchisiga o’tkazish tezligi);

  
  

• prosessor vaqti (prosessor ma’lum bir vazifani bajarish uchun sarflaydigan vaqt).

  
  

"Resurs" so’zi rus tilida 18-asrning o’rtalarida paydo bo’lgan. Rossiyada mashhur iqtisodchilar va tabiat faylasuflarining asarlari nashr etiladi va tarjima qilinadi, yangi g’oyalar, iqtisodiyotni boshqarish va iqtisodiy jarayonlarni boshqarish usullari muhokama qilinadi. O’shanda “resurs” so’zi birinchi marta iqtisodga oid maqolalarda paydo bo’lgan. Asl manbalarda so’zning ma’nosi - inventar, iqtisodiy imkoniyatlar, turli xil foyda manbalari. Bu so’zning tug’ilgan joyi, ehtimol, Fransiya. Resurs – ko’tarilish, qayta ko’tarilish, qayta tug’ilish ma’nolarini bildiradi.

Resurslar nima ekanligi haqidagi zamonaviy konsepsiya bu atamani ikki komponentga ajratadi. Bu tabiiy va iqtisodiy resurslar.
Tabiiy resurslar yakuniy foydalanish zahiralari bo’lib, ular birlamchi va qayta tiklanmaydi. Iqtisodiy resurslar qayta tiklanadigan.
Ishlab chiqarish jarayonlarida o’z qo’llanilishini topadigan turli xil tabiiy komponentlar ilmiy adabiyotlarda tabiiy resurslar sifatida tanilgan.