2. ÜMumi DİLÇİLİk II indd
Yüklə 11,61 Mb. Pdf görüntüsü
|
| III mərhələ. Kağızın yaranması mərhələsidir. Cəmiyyət
tarixinin müəyyən dövründə mədəniyyətin inkişafı ilə bağlı olaraq yazı üçün asan tapılan və ucuz başa gələn ma- terialın əldə edilməsi tələbi ciddi şəkildə meydana çıxdı. Belə bir tələb əsasında kağız yarandı. Kağızın yaranması ən böyük kəşflərdən biri oldu 1 . Bu kəşf dünya mədəniyyə- tinin daha sürətlə inkişafına son dərəcə böyük təsir göstər- di, elmdə, təhsildə yeni dövr açdı. Kağız oxu və yazı prose- sində perqamentlərdə baş verən dolaşıqlığa, qüsurlara son qoydu. Kağızın meydana çıxması əsasında yazının mövqeyi nisbətən artdı və kütlə arasında geniş yayıla bildi. Bununla bərabər, XV əsrdə kitab nəşr olundu. Həmin əsrdən əlyaz- ma kitablar çap kitabı ilə əvəz edilməyə başlandı. Kağızın yaranması ilə əlaqədar fırça meydana çıxdı, qələm və qələmucu təkmilləşdi, müxtəlif tərkibli mürək- kəblər, tuş və sair əmələ gəldi. Kağız ilk dəfə bizim eranın II əsrində Çində meydana çıxmışdır. Kağızı Tzay Lui kəşf etmişdir. Çinlilərin istehsal 1 Alimlər kəşflərdən bəhs edəndə göstərirlər ki, dünyada ən böyük kəşflərdən biri təkərin əmələ gəlməsi, digəri isə kağızın yaranmasıdır. Ü M U M İ D İ L Ç İ L İ K – I I C İ L D 228 etdikləri ibtidai kağız bitkidən hazırlanırdı. Bunun istehsal üsulu da müasir qaydalardan çox-çox fərqli idi. Məlum olduğu üzrə, VIII əsrə qədər kağızın istehsal üsullarını ancaq çinlilər bilmişlər. Bu sirr başqa xalqlara aydın olmamışdır. Lakin 751-ci ildə Səmərqənddəki Bağ- dad xəlifəsinin nümayəndəsi hərbi ekspedisiya zamanı Çin sərhədində iki nəfər fəhlə əsir almışdır. Həmin fəhlələr Çində kağız istehsal edən fabrikin fəhlələrindən olmuşdur. Bağdad xəlifəsinin nümayəndəsi fürsətdən istifadə edərək əsir alınmış Çin fəhlələrinin köməyi ilə Səmərqənddə ka- ğız fabriki tikdirmişdir. Bu fabrikdə istehsal olunan kağız ərəb şəhərlərinə göndərilmişdir. Eyni zamanda ərəblərin köməyi ilə Qərbin bir sıra şəhərləri də bu kağızdan əldə edə bilmişlər. VIII əsrin sonunda Bağdad və Dəməşqdə kağız isteh- sal olunmuşdur. Dəməşqdə hazırlanan kağız öz əla keyfiy- yət və xüsusiyyətlərinə görə böyük şöhrət tapmışdır. IX əsrin ortalarında Misirdə və başqa yerlərdə də ka- ğız meydana çıxmışdır. Sonralar, XII əsrin əvvəllərindən başlayaraq Avropanın bəzi yerlərində, XIII əsrdə İspaniya- da, həmin əsrin sonunda İtaliyada, XIV əsrdə isə Almaniya və başqa ölkələrdə xüsusi kağız istehsalı yarandı. |