219 guruh talabalari tayyorlagan prezentatsiya ishi. Mantiq ilmining predmeti, asosiy qonunlari. Tushuncha tafakkur shakli sifatida

- inkor qilish belgisi;

• 
  

• 
  

PREDIKATLAR MANTIG`I TILI

• 
  a,b,c,…, - predmet nomlarini ifodalovchi simvollar, ular konstantalar deb ataladi.
  
• 
  x,y,z,…, - predmetlarning umumiy nomlarini bildiruvchi simvollar.
  
• 
  P1,Q1,R1,…, Pn,Qn,Rn – predikatlar uchun simvollar; bunda 1- bir o`rinli predikatlar, n – ko`p o`rinli predikatorni bildiradi.
  
• 
  - hukmning miqdorini bildiruvchi simvollar; - umumiylik kvantori; unga o`zbek tilida «barcha», «har bir», «hech bir» kabi so`zlar to`gri keladi.
  
• 
  - mavjudlik kvantori; unga o`zbek tilidagi «ba’zi», «ayrim» kabi so`zlar to`gri keladi.
  

Formal mantiqning asosiy qonunlari (printsiplari).

• 
  Formal mantiq fikrlar o’rtasidagi aloqani o’rganadi. Bu aloqa va bog’lanishlar biz ularni bilishimiz yoki bilmasligimizdan qat'iy nazar mavjud bo’ladi. Chunki bizning tafakkurimiz borliqning in'ikosidir. Borliqdagi barcha narsa va hodisalar bir-biri bilan bеvosita va bilvosita aloqada bo’ladi. Mana shu aloqadorlik bizning tafakkurimizda in'ikos etadi. Formal mantiq qonunlari tafakkurga xos bo’lib fikrning to’g’ri tuzilishini, uning aniq, izchil, ziddiyatsiz va еtarli asosga ega bo’lishini ta'minlaydi.Formal mantiq qonunlari ob'еktiv xaraktеrga ega. Bu qonunlarga rioya qilish to’g’ri fikrlashni ta'minlaydi.
  
• 
  

Ayniyat qonuni

• 
  Ayniyat qonuniga ko’ra har qanday fikr mulohaza jarayonida o’ziga aynan (a-a dir yoki aqa) va aniq, qat'iy mazmunga ega bo’lishi lozim. Bu tafakkurga xos xususiyatdir. Ayniyat qonuniga asosan turli mazmunga ega fikrlar aynan bo’lmaydi yoki aynan fikrlar aynansiz bo’lmaydi. Bu qoidani buzish bir fikrni tilda turli xil ifodalashga olib kеladi.
  

Nozidlik qonuni

• 
  Nozidlik qonuni mantiqiy mulohaza ziddiyatsiz bo’lishi bilan xaraktеrlanadi. Ziddiyatlilik mulohazani buzadi, bilish jarayonini qiyinlashtiradi. Tafakkurning ziddiyatsizligi talabi formal mantiqning nozidlik qonunida o’z ifodasini topadi. Nozidlik qonuniga ko’ra ikki zid mulohaza bir vaqtda yoki ayni bir nisbatda birdaniga to’g’ri yoki birdaniga xato bo’la olmaydi har doim ulardan biri to’g’ri bo’lsa, ikkinchisi xato bo’ladi. Bu tamoyil qo’yidagicha ifodalanadi A va A emas formulasi ? (R G`g` R) R va R emas bir vaqtda chin bo’la olmaydi. ? - bеlgisi inkorni anglatadi.