3-Amaliy mashg‘ulot. O‘zbekiston aholisining joylashuvini viloyatlar va qishloq tumanlari bo‘yicha tahlil qilish

3-Amaliy mashg‘ulot. O‘zbekiston aholisining joylashuvini viloyatlar va qishloq tumanlari bo‘yicha tahlil qilish (aholi zichligi misolida).

	3-Amaliy mashg‘ulot. O‘zbekiston aholisining joylashuvini viloyatlar va qishloq tumanlari bo‘yicha tahlil qilish (aholi zichligi misolida).
Amaliy mashg‘ulotni bajarish natijasida talaba:
	O‘zbekiston aholisining joylashuvini haqida tasavvurga ega bo‘lishi kerak; O‘zbekiston Respublikasida O‘zbekiston aholisining joylashuvini bilishi kerak; O‘zbekiston aholisining joylashuvini geografik jihatlarini ochib berish malakalariga ega bo‘lishi kerak

Topshiriq 1 O‘zbekiston aholisi zichligini statistik materiallar asosida tahlil qilish

• 
  O‘zbekiston aholisi zichligini yozuvsiz kartaga tushirish
  

• 
  Aholi zich va siyrak joylashgan viloyatlarni belgilang;
  
• 
  Aholisi yuz ming kishidan ortiq bo‘lgan shaharlarni ajratib ko‘rsating;
  

Topshiriq 2. O‘zbekiston Respublikasi shahar va
shaharchalarining tarkibi ( 2000 va 2020 yil)

Shahar joylarining kategoriyasi	Shahar va shahar-chalar soni		Aholisi
			2000 y	2020y
	Soni		Soni, Ming kishi	Foiz hisobida
	2000 y	2020 y
Jami shahar va shaharchalar
Shundan: aholi soni bo‘yicha
10 mingtagacha
10­20 ming
20­50 ming
50­100 ming
100­250 ming
250­500 ming
500 mingdan ortiq

Topshiriq 3. Viloyatlar bo‘yicha ranglar bilan mehnat resurslarini taqsimlanishini ko‘rsating;
Topshiriq 4 O‘zbekiston Respublikasi viloyatlari maydoni, aholi soni va aholi zichligi jadvalini tuzing va tahlil qiling.

№	Viloyatlar	maydoni	aholi soni	aholi zichligi

Topshiriq 5. O‘zbekiston Respublikasi viloyatlarida ish bilan band bo‘lgan aholining iqtisodiyot tarmoqlari bo‘yicha taqsimlanishini jadvalda ifodalab, O‘zbekiston Respublikasi bo‘yicha diagrammada taqsimlanishini ko‘rsating.

Viloyatlar	Jamiga nisbatan foiz hisobida
	sanoat	qishloq xo‘jaligi	qurilish	transport va aloqa	savdo, umum. ovqatlanish	uy­joy xo‘ja-ligi, aholiga maishiy xiz-mat ko‘rsatish	sog‘liqni saqlash va sport		ta’lim, mada-niyat, fan va ilmiy tad-qiqot xizmati		Boshqa tarmoqlar
O‘zbekiston Respublikasi
Qoraqalpog‘iston Respublikasi
Andijon viloyati
Buxoro viloyati
Jizzax viloyati
Navoiy viloyati
Namangan viloyati
Samarqand viloyati
Sirdaryo viloyati
Surxondaryo viloyati
Toshkent viloyati
Farg‘ona viloyati
Xorazm viloyati
qashqadaryo viloyati
Toshkent shahri

	Savollar	Bilaman	Bilmoqchiman	Bilib oldim
1. O‘zbekistonning aholisi. 2. O‘zbekiston aholisi zichligi. 3. Zichlik nima? 4. Zichlik qanday topiladi? 5. O‘zbekiston aholisining o‘rtacha umr ko‘rish yoshi? 6. O‘zbekistonda yashaydigan tub millat vakillari? 7. O‘zbekistonda yashaydigan ko‘chib kelgan millat vakillari. 8. Tabiiy ko‘payish. 9. Mexanik ko‘payish. 10. Migratsiya. 11. Emmigratsiya. 12. Immigratsiya. 13. Mehnat resursi nima? 14.Mehnatga yaroqli aholi kimlar. 15. Moddiy ne’mat ishlab chiqaradigan soxa. 16.Moddiy ne’mat ishlab chiqarmaydigan soha.

Talabalarga noma’lum bo‘lgan yangi bilimlar o‘qituvchi tomonidan tushuntirib beriladi.

• 
  O‘zbekistonning aholisi 35 mln kishi.
  
• 
  O‘zbekiston aholisining soni bo‘yicha jahonda 38 o‘rinda turadi.
  
• 
  Tabiiy ko‘payish -o‘lganlar soniga nisbatan tug‘ilganlar sonining ortiqligi.
  
• 
  Mexanik ko‘payish- aholini migratsiya hisobiga ko‘payishi.
  
• 
  Migratsiya – aholini bir yerdan ikkinchi joyga ko‘chishi.
  
• 
  Tashqi migratsiya - mamlakat tashqarisiga ko‘chib chiqish, chet mamlakatlardan kirib kelish.
  
• 
  Ichki migratsiya – aholini mamlakat ichkarisidagi harakati.
  
• 
  Immigratsiya – ko‘chib kelish.
  
• 
  Emmigratsiya – ko‘chib ketish.
  
• 
  Aholi zichligi – 1kv.km. hududga to‘g‘ri keladigan aholi soni.
  
• 
  O‘zbekiston aholisining zichligi – 74 kishi
  
• 
  Mehnatga yaroqli aholi 16 yoshdan 55 yoshgacha bo‘lgan ayollar va 16 yoshdan 60 yoshgacha bo‘lgan erkaklar.
  

Amaliy topshiriq.
1) Aholi zichligini topish.
Berilgan: O‘zbekiston aholisi -35 mln.kishi.
O‘zbekiston maydoni - 448.9 mln. kv.km.
Topish kerak – aholi zichligini.
Yechish: Aholi zichligini topish uchun aholi soni maydonga bo‘linadi:
33000000:448900=74 kishi.
Javob: O‘zbekiston aholisi zichligi - 74 kishi.

№	Ta’riflar	Atamalar
1	Mehnatga yaroqli aholi
2	Aholi sonining tug‘ilganlar hisobiga ko‘payishi.
3	Aholining bir joydan ikkinchi joyga ko‘chib yurishi
4	Aholining davlat ichida ko‘chib yurishi
5	Aholining mamlakatdan tashqariga ko‘chib yurishi
6	Aholining mamlakatdan ko‘chib ketishi
7	Aholining mamlakatga ko‘chib kelishi
8	Aholi soning migratsiya hisobika ko‘payishi
9	Ko‘chib kelganlardan ko‘chib ketganlarning farqi
10	1 km kv joyga to‘g‘ri keladigan aholi soni

Savollar
	O‘zbekiston aholisining o‘sishida qanday o‘zgarishlar sodir bo‘lmoqda? Respublika aholisi joylanishining xususiyatlarini izohlab bering. Nima sababdan mamlakatimizda urbanizatsiya darajasi yuqori emas? Mehnat resurslarining shakllanishiga aholining tabiiy va mexanik harakati qanday ta’sir qiladi?