3 Mavzu: inssenirovka ustidagi ish bosqichlari
Yüklə 240,46 Kb. Pdf görüntüsü
|
| Tasviriy masal —
ssenariysini yaratishda, asosan, bir mavzuga g’oyaviy jihatdan to’g’ri keladigan bir nechta masallar kompozitsion jihatdan birlashtiriladi. Tasviriy masal mavzusi tanlanganda uning dolzarbligi, g’oyaviyligi bor muammolarni ochib bera olish g’oyasi majoziy obrazlar orqali hal etiladi. Lekin shuni unutmaslik kerakki, majoziy obrazlar insonlashtiriladi. Ya'ni majoziy obrazlarda xarakter chizgilaridagi detallarning ba'zilari eng keraklilari olinib, insonning xarakterli chizgilari orqali ijro etiladi. Tasviriy masal ssenariysida masallar g’oyaviy jihatdan birbirini to’ldiruvchi, davom ettiruvchi sifatida montaj qilinadi. Tasviriy masalda faqatgina masallargina emas, balki hayvonlar obrazi ishtirokidagi ertak va hikoyalardan ham foydalanish mumkin. Masalan, Anvar Obidjonning «Qorin botir» nomli ertagi, talabalar ijrosida tasviriy masal janrida sahnalashtirildi. Bu 118 she'riy uslubda yozilgan ertakning g’oyasi masal janrining talab- [ariga toiiq javob beradi. Bu asardagi quyonlar, sher, ayiq va hokazo majoziy obrazlar ishtirok etib, insonlarning o’rmonda unutib qoldirgan shari (pufak) atrofida rivojlanadi. Odam timsolida ko’z, qosh, og’iz chizib qo’yilgan shardan quyonlar qorin botir sifatida foydalanib, yowoyi, yirtqich hayvonlarni qo’rqitish maqsadida unumli foydalanadilar. Bu tasviriy masalga chaqimchi qarg’alar obrazini kiritilishi masalning tomoshaviyligini yanada oshirgan. Ayniqsa, hammamizga maium boigan Krilovning «Tulki bilan qarg’a» masalining zamonaviy talqinining ishlatilishi tomosha g’oyasini yanada toidirishga yordam berdi. Bu masalning zamonaviy talqini quyidagicha hal etildi. Bir boiak pishloqni tishlab olgan qarg’a daraxt shoxida o’tiribdi. Buni ko’rgan tulki uning oldiga ayyorona, qo’shiq aytib, raqsga tushib, yaqinlashadi. Tulki qarg’ani ko’p maqtaydi, uning ovozini bulbulga o’xshatadi... Undan ajoyib bir qo’shiq aytib berishni iltimos qiladi. Uning gapini eshitib turgan qarg’a pishloqni qanoti orasiga shartta qistirib: — «Ey ahmoq tulki, kimni aldamoqchisan, u davrlar o’tib ketgan, ayyorliging menga o’tmaydi», — deb, tulkining ustidan kulib, uchib ketadi. Giybatchi qarg’alar obrazlari barcha masallarni bir-biri bilan g’oyaviy ulashga, tomosha tempo-ritmini rivojlantirishga yordam berdi. Yana bir misol, talabalar bilan material yig’ish jarayonida qoiimizga bir betlik, o’rmondagi hayvonlarning qo’shiq bo’yicha ko’rik tanlovi haqida yozilgan she'r tushib qoldi. She'r orqali tasviriy masal ssenariysi yaratiladi. Bu tomoshada qo’shiq, raqs va boshqa ta'sirchan vositalardan unumli foydalanildi. Tomosha prologida bir qancha hayvonlar rechtativ shaklida: Hayvonlaru, hayvonlar Eshitmadim demanglar. Bugun bizning o 'rmonda, Bo Tib o 'tur zo (r tanlov, deb o’rmondagi barcha hayvonlarni tanlovga chorlaydilar. Barcha tanlovlarning hakami Sher aka bilan uning rafiqasini qarsaklar bilan kutib oladilar. Ishtirokchilar endi eion qilinadigan vaqtda Eshshak sahnaga yugurib chiqib, Sher akaga egilib ta'zim qilib, Sher aka to’g’risida va'zxonlik qilib, unga to’n, do’ppi kiygazadi. 119 Shunday qilib, ko’rik-tanlov boshlanib, birinchi ishtirokchi Bo’ri, so’ng Xo’roz, Ayiq va Bulbul o’z mahoratlarini namoyish etib, qo’shiq kuylaydilar. Ayniqsa, Bulbul kuylaganda hamma qoyil qolib, qarsak chalib olqishlaydi. Oxirgi boiib, Eshshakvoy chiqib, maza qilib, barchaning qulog’ini qomatga keltirib, hangrab beradi. _oliblarni eion qilish uchun so’z Shyerga beriladi. Sher Eshshakni maqtab, g’oliblikni unga beradi. Ish jarayonida har bir obrazning xarakteri yaxshilab o’rganilib, chizgilari topildi. Shu tasviriy masalning g’oyaviy davomi sifatida boshqa kurs talabalari bilan «Ziyofat» nomli tomosha, bir qancha mashhur mualliflarning masallari asosida sahnalashtirildi. Bu tomoshada masallarni birlashtirish maium qiyinchiliklarni yuzaga keltirdi. Lekin, asosiy g’oyadan kelib chiqib, barcha masallar farzandli boigan o’rmon shohi Sherning farzandiga atab uyushtirgan ziyofati voqeasiga montaj qilindi. Bu tomoshada ko’plab turli obrazlarning ishtirok etishi, ommaviy sahnalarning ko’pligi bilan ajralib turdi. Tomoshada kursning barcha talabalari faol ishtirok etadilar (Ssenariy ilova qilinmoqda). Yüklə 240,46 Kb. Dostları ilə paylaş:
|