3-mavzu. Xalqaro mehnat bozorining rivojlanishiga ta’sir ko’rsatuvchi omillar. Reja

3.2. Xalqaro mehnat bozorining rivojlantirish omillari
Mazkur maqsadlarga uzluksiz erishish uchun mehnat bozori rivojlanishining asosiy bosqichlari va vazifalarini aniq belgilash zarur.
Mehnat bozori rivojlanishining birinchi bosqichida (1991-1996yy.) quyidagi vazifalar bajarilgan: mehnat birjasi va bandlik xizmatining boshlang`ich tashkilotlari tashkil etilib, ular ishsizlik va bo`sh o`rinlar miqdor va tuzilishning hisob-kitobi, tahlili va kelajagi, band bo`lmagan aholini ishga joylashtirish va qayta o`qitish, bandlikka ko`maklashish jamg`armasini tashkil etish va sarflash ishlari bilan shug`ullanadilar, kichik va o`rta biznes hamda xususiy tadbirkorlik doirasida imtiyozli kreditlar ajratish yo`li bilan yangi ish joylarini yaratishga, muayyan moliyavi yordam ko`rsatilildi, xalq xo`jaligi tarmoqlarida, ayniqsa qishloq xo`jaligida tarkibiy islohotlar amalga oshirilib, «paxta yakka hukmronligi»ni tugatish uchun shart-sharoitlar yaratildi; yollanma xodimlar va ish beruvchilar sonining huquqiy asoslari yaratildi va boshqalar.
Bu davrda aholining ish bilan bandilk darajasining pasayishi, ishsizlikning
oshishi, ishchi kuchiga talab va unnig taklifi o`rtasidagi nomutanosiblikning ortishi sodir bo`ldi.
Ushbu bosqichning yakuniy natijasi – Mehnat bozorini shakllantirish uchun
ijtimoiy-iqtisodiy va tashkiliy-huquqiy shart-sharoitlarini yarattilish bo`ldi.
Ikkinchi bosqich ishlab chiqarish (1997-2000 yy.) quyidagi vazifalar bajarilishi belgilangan:
Mahalliy investisiyalar va juda zarur bo`lgan holda xorijiy kreditlarni
jalb qilish asosida qishloq xo`jaligida bo`lmagan yangi ish joylarini yaratish yo`li bilan ishchi kuchiga talabni oshirish;
mehnatga layoqatli o`smirlar, ko`p bolali ayollar, pensionerlar va nogironlar uchun kvotalangan ish joylarini tashkil etish va ularni iqtisodiy rag`batlantirishni ta`minlash;
band bo`lmagan shaxslarga yangi ish joylarini yaratish bilan shug`ullanuvchi – ish beruvchilarga doimiy yordamlar ko`rsatish;
ishchi kuchi taklifini uning malakasini, raqobatbardoshligini va eksportni oshirish yo`li bilan kamaytirish; mulchilikning turli formalarini shakllantirish va milliy iqtisodiyotda chuqur islohotlarni o`tkazish asosida aholini ish bilan bandligi sohasida tarkibiy o`zgarishlarni amalga oshirish; ish haqi va boshqa mehnat daromadlarining manbalari darajasidan soliq stavkasidan keskin kamaytirish; bandlik xizmatining bozor infratuzilmasini tashkil qilish; mehnat shartnomalarini tuzishni takomillashtirish va boshqalar. Bularni barchasi bandlikni sezilarli o`sishi va ishsizlikning kamayishi hamda ishchi kuchiga talab va uning taklifi o`rtasidagi farqi qisqarshiga ko`maklashadi.
Uchinchi bosqichda (2001-2005yy.) quyidagi vazifalarni amalga oshirish ko`zda tutladi: ishchi kuchiga talabni oshishi va uning taklifini kamayishga yo`naltirilgan tadbirlarni amalga oshirishni kuchaytirish; bandlik xizmati va uning infratuzilmasida qudratli va tez rivojlanuvchi tizimini yaratish; ishsizlikni yo`l qo`yiladigan darajasiga qisqatirish; ish bilan band bo`lmagan mahalliy xodimlarning malakasi, raqobatbardoshligi, ijtimoiy himoyasi va eksportni oshirish, mehnat bozori, bandlik va ishsizlikni tartibga solishning samarali tashkiliy-iqtisodiy va huquqiy mexanizmlarini yaratish va hokazo.
Qayd etilgan vazifalarni bajarish ijtimoiy yo`naltirilgan mehnat bozorining
shakllanishiga olib keladi. Mazkur bozorning rivojlanishining keyingi bosqichida (2010-2015 yillar va undan keyingi davr ) ishchi kuchi talabi va taklifi o`rtasidagi bozor muvozanatiga erishish mumkin. Bularning barchasi mehnat bozorini samarali rivojlanishiga yo`naltirilgan ishchi kuchiga talabning oshishi va uning taklifini kamayishi bo`yicha iqtisodiy. ijtimoiy va tashkiliy tadbirlar majmuasi mujassamlashgan.