4-mavzu. Banklarda bosh va yordamchi kitoblar reja: Hisob tsikli tushunchasi, bosh va yordamchi hisoblarining mazmuni

2.Analitik hisob (yordamchi kitob) va uning tavsifi. 
Birlamchi buxgalteriya operatsiyalarini o‗zida aks ettirib, ular haqida
mufassal axborot beruvchi hisobvaraqlar guruhi analitik hisob, ya‘ni yordamchi
kitob deb yuritiladi. Banklarda Yordamchi kitob hisobga olinadigan har bir turdagi
mablag‗lar va boyliklar bo‗yicha ochiladigan shaxsiy hisobvaraqlar, kartochkalar,
kitolblar va jurnallarda yuritiladi. Boshqacha qilib aytganda, bank tomonidan
amalga oshiriladigan birlamchi operatsiyalarning hisobi dastlab shaxsiy
hisobvaraqlarda (kartochkalar, kitoblar, jurnallarda) aks ettiriladi. Bunda ularning
maqsadi, shunin
gdek, hisobvaraqlar egalari ko‗rsatiladi.
Banklarda eng ko‗p ishlatiladigan Yordamchi kitob materiallaridan biri bu
shaxsiy hisobvaraqlardir. Xo‗jalik yurituvchi subyektlar uchun ochiladigan barcha
hisobvaraqlar O‗zbekiston Respublikasi Bank Depozitorlari Milliy axborot
bazasida qayd etiladi. Bunda har bir mijozga uning qaysi mulkchilik shakliga
qarashliligi, faoliyat turi va boshqa belgilariga ko‗ra xosraqam, ya‘ni kod beriladi.
Bu kod ushbu mijozga bankda qanday turdagi shaxsiy hisobvaraq ochilayotgan
bo‗lsa, ularning barchasini nomerlashda foydalaniladi. Lekin mijoz hisobvaraq
ochish uchun avvalo o‗z bankiga murojaat etadi. Mijoz uchun hisobvaraq
ochilayotganda bank bosh buxgalteri mijoz taqdim etgan barcha materiallarni
yuridik jihatdan to‗g‗ri rasmiylashtirilganligini tekshirgandan so‗ng barcha kerakli
ma‘lumotlar asosida belgilangan shakl tuziladi. Bu ma‘lumotlar fayli Bank
Depozitorlari Milliy Axborot bazasiga jo‗natiladi.
Barcha hisobvaraq nomerlari 20 xonali sonlardan iborat bo‗ladi. Mijozlarning
shaxsiy hisobvaraqlari mijozlar tomonidan taqdim etilgan, ayrim hollarda bank
xodimlari tomonidan rasmiylashtirilgan birlamchi hujjatlari asosida tuziladi.
Shaxsiy hisobvaraqlar dasturiy yo‗l bilan tayyorlanadi. Shaxsiy hisobvaraqning

---

---

80
elektron nusxasi bel

gilangan tartibda tekshiruvdan o‗tkazilgandan so‗ng bankda
elektron bazada qoldiriladi. Mijoz uchun qog‗ozga chiqarib berilgan nusxa shaxsiy
hisobvaraqdan ko‗chirma bo‗lib xizmat qiladi va mijozga beriladi.
Shaxsiy
hisobvaraqlarga
yozuvlar
faqat
belgilangan
tartibda
rasmiylashtirilgan hisob-kitob va pul hujjatlari asosida kiritiladi. Shaxsiy
hisobvaraqning sodda shakli quyidagicha ko‗rinishda bo‗ladi: