4-mavzu: talab, taklif va bozor munosabati reja

Talab qonuni o'zgarmasdir. Odainlar odatda arzonron narxlardagi tovarlarni sotib oladi. Narx haridorlarni sotib olishga to'sqinlik qiluvchi eng katta omil. To'siq qancha katta bo'lsa, tovar shuncha kam sotiladi; to'siq qancha kichik bo'lsa, tovar shuncha tez sotiladi. Korxonalaming savdoga bu qadar ishonishlari o'zini to'liq oqlaydi. Biror vaqt oralig'ida, ma'lum bir turdagi tovaming sotib oluvchi haridor o'zining haridida ko'ngli qolishi mumkin. Hardomi ko'ngli ikkinchi sotib olingan gilamdan birinchisini sotib olgandagidan ko ra kongli to'lmasligi mumkin. Uchinchisi undanda zerikarliroq bo'lishi mumkin. Shuning uchun, iste'molchining sotib olish xohishi pasayib boruvchi me'yoriy moyillikka ega. Sababi ayni bir turdagi tovaming davriy sotib olishi yana va yana pastroq me'yoriy moyillikka ega bolib, haridorlar agar o'sha tovarning narxi borgan sari pasaytirilsagina sotib olinishi mumkin bo ladi.
Talab qonunini daromad va almashishlar oqibati misolida ham tushuntirib berishimiz mumkin. Daromad ta'siri shuni ko'rsatadiki, past narx haridorni ko'proq harid qilishiga turki bo'ladi va haridorni avvalgidan ko ra ko'proq sotib olishga rag'batlantiradi. Baland narx salbiy ta'sirga egadir. Almashish ta'siri shuni ko'rsatadiki, narxlar past bo'lganda, haridorlar uncha qimmat bo'lmagan tovarlar o'rniga qimmatroqlarini sotib olishga rag'batlantiriladi. Narxi tushgan mahsulot hozir boshqa mahsulotlarga nisbatan “foydali kelishuv” hisoblanadi. Masalan, tovuqning narxining pasayishi har doim daromadini sotib olish imkoniyatini oshiradi va odamlarga ko'proq tovuqlarni sotib olishga imkoniyat yaratadi. Past narxlarda, tovuq savdosi odamlarni nisbatan o'ziga jalb etadi va iste'molehilar uni tovarlarga (baliq, qo'y go'shti) almashtira boshlaydi. Daromad va tanlov ta'siri birgalikda mahsulot arzonroq bo'lganda undan ko'proq sotib olishga undaydi.