4-mavzu: talab, taklif va bozor munosabati reja

Narxlarning normallovchi xususiyatlari Sotish va sotib olinish imkoniyatlari turg'un bo’lgan narxni belgilovchi talab va taklifning raqobatbardoshlik imkoniyatlariga narxlaming normallovchi xususiyatlari deyiladi. Biz eslatib o'tgan sharoitda 3 dollarlik muvozanat narxi sotuvchilarga tovarlarnmg ortib qolish va handorlarga tanqislikni keltirmovchi miiammolarni keltirib chiqarmaydi. Bu esa bozorni muvofiqlashtiruvchi ihtiyoriy qilingan individual qarorlar kombinatsiyasidir. Amal da, 3 dollarlik narx sharoi ti da barcha hari dorlar tovarlarni sotib oli shga qodir bo’ladi; huddi shunday qilib, 3 dollarlik narxda sotishni ixtiyor etgan barcha ishlab chiqaruvchilar donlami huddi shu narxda sotib yuborihslari mumkin bo’ladi.
Samarali taqsimlash Biz ко'rib o'tgan raqobatbardosh bozor nafaqat haridorlarga tovalami normallashtirib beradi, balki jamiyat resurslarini ma'lum turdagi tovarlar ishlab chiqarish uchun taqsimlab beradi. Don yetishtiruvchilar orasidagi raqobat ularni eng yaxshi texnologiyadan va maqbul aralash sermahsul resurslardan foydalanishga undaydi. Aks holda, ularning narxlari bozor narxlariga ko'ra baland bo'lib kelgan boiardi. Bu ularga foyda keltirmas edi. Natijada samarali taqsimlash yuzaga keladi: bu eng kam pul sarflab, ma lum turdagi tovarlar ishlab chiqarilishini anglatadi. Qachon jamiyat eng kam narxlarda donishlab chiqarsa, o'sha tovami ishlab chiqarish uchun eng arzon resurs manbaalaridan foydalanayotgan bo'ladi va shuning uchun ular boshqa o'zlari xohlagan tovarlardan ko'proq ishlab chiqarishni ko'zda tutadi. Agar u o'sha resurslardan foydalanib 3 dollarlik don ishlab chiqarsa, unda qolgan 97 dollami boshqa o'zlari xohlagan tovarlarni sotib olishga sarflaydilar. Bu 5 dollami donga va qolganini boshqa mahsulotlar ishlab chiqarishga sarflagandan yaxshiroqdir.
Raqobatdosh bozorlar, shuningdek, resurslarni samarali taqsimlash orqali ham ishlab chiqaradilar: bu esa jamiyat ko'proq qadrlagan muayyan aralash xizmatlar va tovarlarni tashkil etadi. Masalan, jamiyat, o'z navbatida, don uchun mos keladigan yer maydonidan tovar ishlab chaqarishda foydalanadi. Ular mineral suv ishlab chiqarish uchun yuqori sifatli suvdan foydalanishadi.
Talab va taklif tushunchalari tahlil, bizga sotuvchi va xaridorlar manfaatlari mos kelishini qarab chiqishga o'tish imkonini beradi. Mos kelishlik o'z ifodasini muvozanatini narxda topadi.
Talab hajmiga ta'sir qiluvchi boshqa omillar o'zgarmay qolgan sharoitda narxning lfoiz ga o'zgarishi talabning necha foizga o'zgarishini ifodalovchi ko'rsatkich talabning narx bo'yicha egiluvchanligi ko'rsatkichi deyiladi. Bu ko'rsatkich ko'pincha oddiy qilib talabning egiluvchanligi deb ataladi.

1.