5-ma`ruza. Gazlarning turi. Tabiiy va sun’iy gazlar sun’iy gazlarni olish usullari. Koks va generator gazlari

Yuqori haroratli (10000S gacha) va o‘rtacha haroratli (6000Sgacha) bo‘lib, qattiq yoki suyuq organik yoqilg‘ini kislorodsiz qayta ishlov natijasida olinadi.

Qattiq yoqilgidan qoldiqsiz ishlov berish natijasida gazni ajratib olish bilan.

Birinchi guruhga kiruvchi gazlarga bu asosan koksli, torfli (slanseviy) gazlar bo‘lib termik pechlarda qattiq yoki suyuq yoqilg‘ini havfsiz qizdirish natijasida olinadigan gazlardir. Bunday holatda, ya’ni yonuvchi gazlarni termoximik ajratishda, manbaviy yoqilg‘idan tashqari, koks, toshko‘mir, bitum eritmasi, benzin, kerosin va h.k.z. lardan ham katta miqdorda yonuvchi suniy gazlar ajralib chiqadi.

Masalan: bir tonna toshko‘mirni qayta ishlaganda 300-350 kub.metr. kokisli yonuvchi gaz olish mumkindir, 1tonna slanetsdan esa 350-400 kub metr. Slanetsli yonuvchi gaz olish mumkindir. Suniy gazlar yonganda undan ajralib chiqadigan issiqlik miqdori Qyon.past=16000-18000 kJ/kub. metrni tashkil etadi va uning zichligi =0,45-0,5 kg/kub. metrga teng bo‘ladi.

Gazlashtirish, ya’ni suniy gaz xosil kilish uchun yoqilg‘iga qayta ishlov berib termoximik ajratishdir. Buning natijasida yoqilg‘idan uglerod, kislorod, suv bug‘i ajralib chiqib yonuvchi gazlar paydo bo‘ladi. YOqilg‘ini gazlashtirishning mahsuli bu yonuvchi gaz, kul va qurimdir.

Yoqilg‘idan yonuvchi gaz ajratib oluvchi uskunaga gaz g e n e r a t o r i deb aytiladi, bunday usul bilan olingan gazlarga g e n e r a t o r l i gaz deb aytiladi. Suniy gazlar asosan yirik metallurgiya sanoati mavjud bo‘lgan korxonalarda, metallarni erituvchi shisha erituvchi yirik quvvatli pechlar mavjud bo‘lgan korxonalardan ko‘proq olinadi va ishlatiladi. Suniy gazlarning asosiy kamchiliklari, ularning o‘ta zaxarliligi va ajralib chiqqan issiqligining past miqdorda ekanligidir. Mamlakatimizda suniy gaz ishlab chiqarish keyingi paytlarda tugatilgandir va undan foydalanish tejamkori emas.

http://fayllar.org