6- a maliy mashg’uloti Mavzu: Teodolitni tekshirish va tuzatish. Maqsad
Yüklə 0,58 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 6.1-shakl.
Trubaning ob’ektivi tomoni pastga tushiriladi. Shunda to’rdagi iplarning kesishgan nuqtasiga oldin belgilangan A1 nuqtaga to’g’ri kelsa asbob yuqoridagi shartga mos keladi. Aks xolda devordagi A2 belgilanadi. 4.Iplar to’rininig vertikal chizig’i trubani aylanishi o’qiga perpendikulyar bo’lishi kerak bu shartni tekshirish uchun asbobni aylanish o’qi vertikal xolga keltiriladi, iplarning kesishish nuqtasi ixtiyoriy biror nuqtaga to’g’rilanadi. So’ngra trubaning aylanish o’qi atrofida mikrometr vint yordamida sekin- asta aylantirilib iplar to’rining vertikal chizig’i vizirlangan nuqtaga nisbatan siljishi ko’zatiladi. Vertikal chiziq xar gal vizirlangan nuqtani to’ssa, shart bajarilgan bo’ladi. Teodolit bo’laklarining o’zaro geometrik bog’lanishiga muvofiq ravishda o’rnashuvini aniqlash teodolitni tekshirish deyiladi. Tekshirish talab qilingan matematik shartlar bajarilmasa, uni kerakli vintlar yordamida tuzatish yustirovka deyiladi. TT-5 teodoliti quyidagi shartlar bo’yicha tekshiriladi: 1.Alidada doirasidagi tsilindrik adilak o’qi hh1 asbobnnng aylanish o’qi (VV1) ga perpendikulyar bo’lishi kerak, ya’ni hh1 VV1. Bu adilakni tekshirish bo’ladi. Tekshirishda ko’tarish vintlari ko’p ishlatiladi. Ko’tarish vintlari to’g’ri rez’bali bo’lib, soat strelkasining yurishi bo’yicha buralsa, shu vint tomon ko’tariladi; soat strelkasining yurishiga teskari buralsa, shu tomon pasayadi. Uchta ko’tarish vintining qaysi biri qay vaqtda qanday buralishi kerakligida adashmaslik uchun quyidagi tartibni tavsiya etamiz. Limbni maxkamlab, alidadani bo’shatib, adilakni ikkita (1 va 2) ko’tarish vinti o’rtasiga shunday qo’yiladiki, adilak o’qi ikki ko’tarish vintidan o’tadigan chiziqqa parallel bo’lsin (4.1–shakl, a). Keyin alidadani mahkamlab, 1 vern’erdan sanoq olinadi. Pufakcha o’rtada turmay, o’ngga qochsa, o’ngdagi ko’tarish vinti 1 soat strelkasi yuradigan tomonga teskari, chapdagi vint 2 soat strelkasi yuradigan tomonga bir vaqtda aylantiriladi (burash yo’nalishi shaklda punktir chiziqli strelka bilan ko’rsatilgan). Shu tartibda burab, pufakcha adilak o’rtasiga keltiriladi. Keyin alidadani bo’shatib va uni 180° aylantirib II vern’erni yuqoridagi sanoqqa qo’yiladi. Bunda adilak 4.1–shakl, a da ko’rsatilganidek vaziyatni saqlaydi, lekin adilak to’g’ri bo’lmasa, pufakcha o’rtadan o’ngga yoki chapga qochadi. Masalan, o’rtadan p bo’lak qochsin. Adilakni tuzatish uchun, agar shaklga ko’ra necha bo’lak qochgan bo’lsa, shuning yarmiga (n/2) bo’lakka adilakning tuzatish vinti 19 bilan pufakcha orqaga suriladi. Keyin 180° ga aylantirib 1 va 2 ko’tarish viitlari bilan pufakcha o’rtaga keltiriladi. Bu ish adilakning ikkala turishida ham pufakcha o’rtada turadigan bo’lguncha davom ettiriladi. Adilakning ikkala turishda pufakcha o’rtada tursa, adilak to’g’rilangan bo’ladi. Agar alidada bo’shatilib, 90° ga aylantirilsa, adilak 4.1–shakl, b dagi holatida bo’ladi, ya’ni adilak o’qi 1- va 2- ko’tarish vintlari chiziqlariga perpendikulyar bo’lgan va 3- ko’tarish vintidan o’tadigan chiziq yo’nalishida bo’ladi. Shu turishda 3- vint buralib pufakcha o’rtaga keltirilsa, asbob gorizontal holatga kelgan bo’ladi. Adilakni tekshirib, uni tuzatish ko’p vaqt oladi. Yuqoridagi ishlarni bir necha marta takrorlashga to’g’ri keladi. Chunki adilak pufakchasining o’rtada turmasligiga alidada doirasini 180° ga to’g’ri aylantirmaslik 3- ko’tarish vintning holati ta’sir etadi. Shunga ko’ra, adilakni tekshirish va tuzatishnn tezlatish uchun quyidagicha ishlash ma’qul. Adilakni ikkita ko’tarish vinti o’rtasiga qo’yib, pufakchani o’rtaga keltirgach, alidadani bo’shatib 180° o’rniga taxminan 90° ga aylantiriladi, ya’ni tsilindrik adilak uchini ko’tarish vinti yo’nalishiga parallel qo’yiladi va uchinchi ko’tarish vintini burab, pufakcha o’rtaga keltiriladi. Bunda adilak to’g’ri bo’lsa, teodolit gorizontal vaziyatga kelgan bo’ladi. Keyin adilak ilgarigi holatiga ikkita ko’tarish vinti o’rtasiga qo’yiladi, pufakcha o’rtada bo’lsa, 180° ga aylantiriladi. Pufakcha o’rtadan qancha qochsa, shuning yarimiga adilakning tuzatish vinti bilan to’g’rilanadi, yana 180° ga aylantirib ikkita ko’tarish vinti bilan pufakcha o’rtaga keltiriladi, keyin 90° ga aylantirib, uchinchi vint bilan pufakcha o’rtaga keltiriladi. Bu ish bir necha marta – adilak hamma yerda gorizontal bo’lguncha davom ettiriladi. Yüklə 0,58 Mb. Dostları ilə paylaş:
|