8 Mavzu Bilimlendiriw sıpatın bahalawdıń xalıqara sisteması

«Tekstti oqıw hám túsiniw dárejesin anıqlaw xalıqara monitoringi. PIRLS»
-Bilimlendiriw jetiskenliklerin bahalaw xalıqara assosaciyası (IEA- International Association for the Evaluation of Educational Achievement) tárepinen islengen.
- Xalıqara izertlewdi shólkemlestiriw ushın barlıq juwapkershilik Chestnut Hill (Massachusets, AQSH) Boston kolledjine júkletilgen.
- Izertlew ushın tapsırmalardı tayarlaw Germaniya (Gamburg) maǵlıwmatlar orayında ámelge asırıladı.
Dáslepki izertlew 2000-jılda ótkerilgen. Izertlew hár 5 jılda bir márte ótkeriledi IEA ÍZERTLEWLERÍ.
IEA - PIRLS izertlewi, IEA - TIMSSti úyrenedi, IEA-ICCS izertlewleri, IEA - ICILS izertlewleri, CIVED IEA izertlewleri saytları, IEA izertlewleri TEDS IEA Basqa izertlewler;
IEA bilimlendiriw sistemasında jáne onıń sheńberindegi siyasat hám ámeliyattıń tásirin tereń túsinip jetiw maqsetinde bilimlendiriw jetiskenlikleri hám bilimlendiriwdiń basqa táreplerin keń kólemli salıstırıw izertlewlerdi ótkeredi.
IEA izertlewleri bilimlendiriw procesleri hám nátiyjelerin kórip shıǵadı hám tómendegiler ortasındaǵı baylanıslılıqtı túsiniw ushın "úyreniw múmkinshiligi" túsinigine tiykarlanadı.
1958-jıldan berli IEA kóplegen pánler hám temalar boyınsha 30 dan artıq oqıw jetiskenliklerin salıstırıw izertlewlerdi ótkerdi. Házirgi IEA izertlewleri matematika hám pán (TIMSS ), oqıw (PIRLS), puqaralıq hám puqaralıq bilimi (ICCS) hám kompyuter hám informaciya sawatlıǵı (ICILS) sıyaqlı pánler boyınsha oqıwshılardıń jetiskenliklerin ólsheydi.
IEA izertlewleriniń kóbi bir yamasa bir neshe pánler yamasa pánler ara bilimlendiriw tarawıda oqıwshılardıń jetiskenliklerin bahalawdı óz ishine aladı, bul bólek mámleketlikler hám keń xalıqara kontekstdegi oqıw procesin tereń túsiniwge járdem beredi. Oqıwshılardıń jetiskenlikleri milliy populyaciyalarınıń wákili retinde saylanǵan oqıwshılar ushın obektiv tekstlerdi ótkeriw arqalı ólshenedi. IEA sonıń menen birge, mektep direktorları, oqıtıwshılar, oqıwshılar (birpara izertlewlerde, sonıń menen birge, ata-analar tárepinen) hám siyasatshılar tárepinen oqıwǵa tásir etiwshi faktorlar, atap aytqanda mektep resursları, oqıwshılarǵa bolǵan múnasebet, oqıtıwshılıq ámeliyatı hám úyde qollap-quwatlaw haqqında maǵlıwmattı toplaydı.
IEA izertlewleri kúshli empirik tıykarǵa iye hám olar tiykarınan qıyallar hám boylama eksperimental bolmaǵan dizaynlarǵa tayanadı, bunda úlgilerdi tekseriw usılları arqalı maǵlıwmat jıynaladı. Izertlewler, sonıń menen birge, zárúrlik payda bolǵanda, ámeliy izertlewler hám gúzetiw usılları sıyaqlı sapa usıllarınan paydalanadı.
IEA izertlewleri
PIRLS - 4-klass oqıwshılarınıń teksti oqıw hám túsiniw dárejesin anıqlaw xalıqara monitoringi;
TIMSS - 4 hám 8-klass oqıwshılarınıń mektepte matematika hám anıq pánler, tabiyiy-ilimiy pánler sapasın anıqlaw xalıqara monitoringi;
TALIS - basshı hám pedagog kadrlardıń ulıwma orta bilim beriw mákemelerinde oqıtıw hám bilim alıw ortalıǵın hámde oqıtıwshılardıń jumıs sharayatların úyreniw;
(ICILS) - kompyuter hám sapasın anıqlaw xalıqara programma;
(ICCS) - puqaralıq hám puqaralıq bilimin úyreniw;
Joqarıda ICILS hám ICCS xalıqara bahalawları mámleketimizde ótkeriliwi ele joybarǵa kiritilmegen.
PIRLS – 4 - klass oqıwshılarınıń teksti oqıw hám túsiniw dárejesin anıqlaw xalıqara monitoringi; (PROGRESS IN INTERNATIONAL READING LITERACY STUDY) Usı izertlew dúnyanıń hár qıylı mámleketlerinde oqıwshı baslanǵısh klass (4-klass) oqıwshılarınıń teksti oqıw hám túsiniw dárejelerin salıstırılatuǵın sonıń menen birge, mámleketler milliy bilimlendiriw sistemasında oqıw sawatlıǵı boyınsha ámelge asırılıp atırǵan jumıslar hám nátiyjelerdi salıstırıwlarǵa qánigelesken xalıqara bahalaw proekti esaplanadı.
Izertlew tiykarınan oqıwshılardıń sabaq waqtındaǵı hám mektepten tısqarı waqıttaǵı eki túrdegi oqıw sawatlıǵın bahalaydı;
2001- iyul 35 mámleket qatnasqan bolsa, 2016 - jıl 50 mámleket qatnasqan. Endi 2021-jılı ótkeriledi.
PIRLS - mudamı qatnasıwshı mámleketler;
Singapur, AQSH, Shveciya, Sloveniya, Slovakiya, Norvegiya, Jańa Zelandiya, Niderlandiya, Italiya, Iran, Bolgariya, Franciya, Germaniya, Angliya, Litva, Rossiya, Gonkong.
2016 - jılda ótkerilgen izertlewdiń tiykarǵı nátiyjeleri;
4-klass oqıwshılarınıń oqıw sawatlıǵı nátiyjeleri – 1-orın Rossiya Federaciyası.
27-orında Qazaqstan Respublikası Izertlewdiń áhmiyeti:
Izertlewde qatnasıwshı hár qıylı mámleketlerde baslanǵısh klasqa mektep oqıwshıların qabıl etiw jası hár qıylı. Kóplegen mámleketlerde mektepge 6 jastan qabıllaydı hám 4 - klasstı 10, 5 jasta tamamlaydı.
BIRAQTA: Angliya, Jańa Zelandiya, Trinidad Tobagoda - mektepke 5 jastan qabıllaydı hám áhmiyetli tárepi PIRLS xalıqara izertlewinde usı mámleketlerdiń 5 klass oqıwshıları xalqara izertlewde qatnasadı;
Shveciya, Daniya hám kóplegen Arqa Evropa mámleketlerinde - mektepke 7 jastan qabıl baslanadı hám usı mámleketlerdiń oqıwshıları qalǵan qatarlaslarına salıstırǵanda eń úlken (10, 7-10, 9 ) jastı quraydı.
Usı xalıqara izertlewde qatnasıw mámleketimizge ne beredi?
Baslanǵısh klass (4-klass) oqıwshılarımızdıń oqıw sawatlılıqları qanday qálipleskenligin biliw hám salıstırıw;
Mámleketimiz baslanǵısh klass oqıwshılarınıń (4-klass) basqa mámleketlerdegi qatarlaslarına salıstırǵanda tekstti oqıw hám túsiniw dárejelerin salıstırıw;
Oqıw sawatlıǵınan sabaq beretuǵın pedagog xızmetkerlerimizdiń sabaq beriw metodları basqa mámleketlerde sabaq beretuǵın pedagog xızmetkerler metodlarınan parıq etedime?
Búgingi kúnde bizdiń mámleketimizde oqıw sawatqanlıǵı boyınsha sabaqlar mekteplerde qanday islengen?
Ata-analar oqıwshılardıń oqıw sawatlıǵın jaqsılawda qanday úles qospaqta?
Baslanǵısh klass (4-klass) oqıwshılarımizǵa oqıw sawatlıǵı jaǵadı ma?
Izertlew tikarınan sabaq waqtı hám mektepten tısqarı waqıttaǵı eki túrdegi oqıw sawatqanlıǵın bahalaydı;
Izertlew oqıwshılar kórkem-óner hám xabar (ilmiy) tekstlerdi oqıw qábileti 4 topta bahalanadı;
Anıq formada berilgen tekstten maǵlıwmat tabıw;
Berilgen tekstten juwmaq shıǵarıw;
Informaciyanı ulıwmalastırıw hám aytıw;
Teksttiń mazmunın, til qásiyetlerin hám dúzilisin analiz etiw hám bahalaw;
2021- jıl izertlewler tómendegishe bolıwı belgilengen;
Kitaplar, jurnallar, hújjetler hám gazetalardaǵı sıyaqlı dástúriy jazıw formaları;
Internet arqalı ushırasıwdıń kóp sanlı túrleri (forum, chat, blog), kóp hallarda tekst óz-ara baylanısqan veb-saytlar sıyaqlı cifrlı sırtqı kórinisler;
PIRLS- izertlewde ańlap oqıw tómendegi payızlarda;
Túsiniw processleri
PIRLS
1. Anıq kóriniste berilgen maǵlıwmattı tabıw 20%
2. Kelip shıqqan juwmaqlardı ańlatıw 30%
3. Maǵlıwmattı ulıwmalastırıw hám túsindiriw 30%
4. Teksttiń dúzilisi hám mazmunı, tildiń ayrıqshalıǵın analizi hám bahalanıwı 20%
PIRLS- izertlew nızamları;
1. Uzınlıǵı PIRLS: 1000 sózge shekem;
PIRLS-literacy oqıw sawatlıǵı dárejesi tómen bolǵan mámleketler ushın 400 -500 sóz.

1. 
   Tema:
   

Kórkem ádebiyatqa baylanıslı tekstler tiykarǵı temaǵa iye bolıp, ol berilgen tekstten tısqarı oqıwshı tárepinen ulıwmalastırıladı. Informaciyadan ibarat bolǵan tekstler oqıw máteriallardan alınbaǵan temanı kórsetip beriw kerek.

2. 
   Til:
   

Bólimler 40 tan artıq tillerge awdarma etiledi, sol sebepli awdarma qolay bolıwı áhmiyetli bolıp tabıladı. Metafora yamasa epitet sıyaqlı anıq ańlatpalı súwretlew sózleri saylanadı. Hesh qanday sóylesiwge tiyisli leksika yamasa sleng (jargon) isletilmeydi. Hádden zıyat artıqsha texnikalıq ańlatpalar alıp taslanadı.

3. 
   Mazmunı:
   

Teksttiń mazmunı 9 -10 jastaǵı oqıwshılardıń jas qásiyetlerine sáykes keliwi kerek. Ayırım mádeniyatlarǵa júdá tán bolǵan temalardan shetlep ótiw kerek. Tekst sol jastaǵı mektep oqıwshıları ushın qızıqlı bolıwı kerek. Jaqsı jazılǵan hám onsha tanıw bolmaǵan bolıwı kerek.

4. 
   Baylanıslılıq hám izbe-izlik:
   

Syujettiń logikalıq dúzilisine ámel qılıw áhmiyetli bolıp tabıladı. Ápiwayı hám quramalı gáplerdiń bir túr isletiliwi. Eger dialog ústinlik qılsa maǵlıwmattı birlestirip, quramalı gáplerdi qosıw kerek. Informaciya tekstte teksttiń strukturası hám maǵlıwmattıń logikalıq izbe-izligin betler, kesteler, grafiklar sıyaqlı vizual elementler menen baylanısın baqlaw shárt esaplanadı.
Oqıw jetiskenliklerin bahalaw xalıq ara shólkemi IEA (IEA- International Association for the Evaluation of Educational Achievement)! Joqarıda biz IEA quramına kirmeytin xalıqara bilim sıpatın bahalaw baǵdarlamalarıda bar ekenligi tuwralı aytıp óttik. Solardan birine toqtalsaq.
PISA-15 jas oqıwshılardıń oqıw, matematika, tabiyiy pánlerdegi jetiskenliklerin bahalawshı xalıq ara programma. Bul IEA quramına kirmeydi!... PISA-15 jas oqıwshılardıń oqıw, matematika, tabiyiy pánlerdegi bilim jetiskenliklerin bahalaw xalıqara programma;
Oqıwshılardıń sawatqanlıǵın (oqıw, matematika, tabiyiy PISA (inglizshe - Programme for International Student Assessment) - Ekonomikalıq baylanıs hám rawajlanıw shólkemi ( IXTT ) (OECD - Organisation for Economic Co-operation and Development) tárepinen ámelge asırılatuǵın programma.
Bul programma 3 jılda bir márte ótkeriledi. Dáslep 1997-jılda islep shıǵılǵan hám 2000-jıl birinshi ret qollanılǵan.
PISA testlerinde qatnasatuǵın mámleketler sanı hár jılı artıp barmaqta;
2000-jıl 32 mámleket qatnasqan bolsa 2018-jılǵa kelip bul kórsetkish 78 mámleketke jetken.
Oqıw jetiskenliklerin bahalaw xalıq ara shólkemi IEA (IEA- International Association for the Evaluation of Educational Achievement)! IEA quramina kirmeytin xalqara bilim sıpatın bahalaw dásturlerinen biri PISA hám TIMSS ortasındaǵı tiykarǵı parq.
PISA hám TIMSS programmalarınıń tiykarǵı ayırmashılıǵı bárinen burın olardıń hár qıylı jas hám klasslar qatlamında ótkeriliwinen ibarat esaplanadı. Mısalı, PISA on bes jaslı oqıwshılardıń bilimlerin bahalawǵa qaratılǵan bolsa, TIMSS bolsa arnawlı bir jastaǵı oqıwshılardıń emes, bálki tórtinshi hám segizinshi klass oqıwshılarınıń bilim hám kónlikpelerin bahalaydı. Usınıń menen birge, TIMSS bahalawları oqıw programmalarına tiykarlanǵan bolsa, PISA bolsa oqıwshılar iyelegen bilim hám kónlikpelerin real mashqalalardı sheshe alıwların bahalawǵa qaratıladı. TIMSS áyne mektep bilimlerdi ózlestiriw dárejelerin bahalasa, PISA bilim hám kónlikpelerdi mektepte, úyde hám jámiyetshilik arasında qollay alıw dárejelerine bólek itibar qaratadı.
PISA - nátiyjelerin bul saytlarda alıw múmkin.
oray. tdi. uz hám IHTT www. oecd. org/pisa
Bul bahalaw xalıqaralıq programmalarına mámleketimizde úlken itibar qaratılǵan;
Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Ózbekstan Respublikasın jáne de rawajlandırıw boyınsha háreketler strategiyası haqqında”ǵı 2017-jıl 7-fevraldaǵı PF-4947-sanlı pármanı menen tastıyıqlanǵan “2017-2021-jıllarda Ózbekstan Respublikasın rawajlandırıwdıń bes ústin turatuǵın baǵdarı boyınsha Háreketler strategiyası” sheńberinde Ózbekstanda bilimlendiriw sapasın bahalawda jańasha monitoring sistemasın xalıqara bahalaw programmaları járdeminde anıqlaw hám salıstırıwlarǵa tiykarlanǵan qáliplestirildi. Bilimlendiriw sapasın bahalaw boyınsha xalıq ara tájiriybelerdi úyreniw, ámeldegi sistemanı salıstırıw hám hár tárepleme analiz etiw, tiyisli baǵdardaǵı xalıqara hám shet el shólkemler, agentlikler, ilimiy-izertlew mákemeleri menen jaqınnan xızmet etiw, bilimlendiriw sapasın bahalaw boyınsha xalıqara joybarlardı ámelge asırıw, zaman talaplarına juwap beretuǵın múnásip milliy bahalaw sistemasın jetilistiriw zárúrli áhmiyetke iye esaplanadı. Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabinetiniń 2018-jıl 8-dekabrdegi 997-san “Xalıq bilimlendiriwi sistemasında bilimlendiriw sapasın bahalaw salasındaǵı xalıqara izertlewlerdi shólkemlestiriw ilajları haqqinda”ǵı Qararı menen Xalıq bilimlendiriw sistemasında bilimlendiriw sapasın bahalaw salasındaǵı Xalıqaralıq izertlewlerdi shólkemlestiriw, Xalıqaralıq baylanıslardı ornatıw, oqıwshı - jaslardıń ilimiy-izertlew hám innovaciya iskerligin, bárinen burın, jaslardiń dóretiwshilik ideyaları hám dóretiwshiligin hár tárepleme qollap-quwatlaw hámde xoshametlew maqsetinde Ózbekstan Respublikası Ministrler Kabineti janındaǵı Bilimlendiriw sapasın qadaǵalaw mámleketlik inspekciyasınıń Bilimlendiriw sapasın bahalaw boyınsha Xalıqaralıq izertlewlerdi ámelge asırıw Milliy orayı dúzildi. 2019-jıl 29-apreldegi Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń 5712-sanlı pármanı, yaǵnıy “Xalıq bilimlendiriwi sistemasın 2030-jılǵa shekem rawajlandırıwdıń koncepciyası“. Ol jaǵdayda 2030-jılǵa kelip Ózbekstan Respublikası PISA reytinginde dúnyanıń 30 eń iri mámleketler qatarına kiriwi haqqında aytılǵan. Ilimiy izertlewde alınǵan nátiyjeler mámlekettegi bilimlendiriw sapası hám onıń Xalıqaralıq normaların esapqa alǵan túrde iyelegen ornı boyınsha juwmaqlawshı nátiyje shıǵarıw imkaniyatın beredi. Milliy bilim beriw tarawın reforma etiw, oqıtıw mazmunı, pedagog kadrlar tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw programmaların jáne de rawajlandırıwdıń hám qánigeler tárepinen sabaqlıqlardıń jańa áwladın jaratıwda qollanıladı. Xalıqaralıq izertlew bilimlendiriw tarawındaǵı milliy izertlewlerdi sapalı ótkeriwge jaqsı tásir kórsetedi. Xalıqaralıq standartlar dárejesinde joqarı ekonomikalıq nátiyjege tiykarlanǵan milliy bahalaw sistemasın jaratıw imkaniyatın beredi. Ózbekstan túrli shólkemlerdiń jetekshi qánigeleri járdeminde xalıqaralıq izertlewlerde qatnasıw arqalı jergilikli qániygelerimizde monitoring izertlewlerin ótkiziw mádeniyatı rawajlanadı, bilimlendiriw sıpatın bahalawdaǵı xalıqaralıq standartlarǵa beyimlesiwge alıp keledi. Milliy bilimlendiriw sapasın bahalawdaǵı qadaǵalaw máterialların xalıqaralıq izertlewlerde qollanılǵan qadaǵalaw máterialları sapası dárejesinde islep shıǵıw imkaniyatın beredi.
1.Xalıqaralıq bahalaw programmaları izertlewlerine tayarlıq kóriw boyınsha aldımızdaǵı wazıypalar.
Oqıw (ana tili), matematika hám tábiyiy pánlerdi (fizika, ximiya, biologiya, geografiya) oqıtıwda zamanagóy pedagogikalıq texnologiyalar, interaktiv metodlardan nátiyjeli paydalanıw.
Tábiyiy pánlerdi (fizika, ximiya, biologiya, geografiya) oqıtıw procesinde pánler aralıq baylanıslardı kúsheytiw, pánlerdi túrli tarawlarǵa (fizika, ximiya, biologiya, geografiya) turmıslıq processler menen baylanıstırıp oqıtıw.
Fizika, ximiya hám biologiya pánlerinen ámeliy sabaqlardı (laboratoriya, máseleler sheshiw) jánede nátiyjeliligin asırıw.
Sabaqtan tısqarı pán dógereklerinde oqıwshılardıń kognitiv hám kreativlik sıpatların, erkin pikirlewin rawajlandırıwǵa baǵdarlanǵan shınıǵıwlardı alıp barıw.
2 Xalıqaralıq bahalaw baǵdarlamaları izertlewlerine tayarlıq kóriw boyınsha aldımızdaǵı wazıypalar.
Oqıwshılardıń kognitiv hám kreativlik sıpatların anıqlawǵa baǵdarlanǵan oqıw tapsırmaların jaratıw hám klasslarda qollanıw.
Anıq, tábiyiy hám filologiya baǵdarlarındaǵı tayanısh mektepleri seminarlarında xalıqaralıq programmaları, olarda paydalanılatuǵın tapsırmalar boyınsha shınıǵıwlar alıp barıw.
Ulıwma bilim beriw mekteplerin zamanagóy informaciyalıq kommunikaciya texnologiyaları, internetten paydalanıw imkaniyatın hám sıpatın jaqsılaw.
Ulıwma bilim beriw mekteplerinde oqıwshılardıń ámeliy kónlikpeleriniń qáliplesiwin bahalawǵa qaratılǵan sınawlardı sistemalı túrde ótkizip barıw.