A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

3.7. Manbaning o ‘ziga xos xususiyatlarini tahlil etish
Yozma manbalar to'g'risida talabalarga m a ’lumot berishda ularning 
har birining o'ziga xos xususiyatlarini ajratib ko'rsatish juda muhimdir. 
Chunki har bir manba, asar albatta boshqalardan qator xususiyatlari 
bilan, qaysi voqealar bayonining mavjudligi bilan, qay tarzda bayon etilishi 
bilan, qanday manfaatlarni ifoda etgani bilan o'z aro farqlanib turadi. 
Asarning o'ziga xos xususiyatlarini aniqlashda uning qanday tarixiy 
asarlarga o'x sh a sh lig i, u la rd a n farqi h a m d a q a n d a y m a n b a la r d a n
foydalanib yaratilganligiga alohida e ’tibor berish zarur.
3.8. Asarning ilmiy ahamiyatini aniqlash
Y o z m a m a n b a d a g i a sa r m a z m u n in in g tahlili, un in g tarix fani 
taraqqiyotiga qo'shgan yangiligi, hissasini belgilash bilan yakunlanadi. Ya’ni, 
qaysi voqealar birinchi bor yoritilgan? Avvalgi yoritilgan voqealar bayoni 
qay tarz d a talqin etilgan? Asarda bayon etilgan voqealar yurtim iz 
taraqqiyotiga qay tarzda ta ’sir etgan? Aynan slui masalalar asarning yurtimiz 
tarixini o'rganishdagi ilmiy ahamiyatini ochib berishga xizmat qiladi.
3.9. Manbaning o ‘rganilishi, uning tarixnavisligi
M an b a n in g o'r ganilishi, uning tarixnavisligi maxsus q o 's h im c h a
tarixnavislik fanida qay darajada yoritilganligini aniqlash ham m uhim
ahamiyatga ega. Chunki, bo'lg'usi pedagoglar ushbu m anbalar ustida 
mustaqil tadqiqot olib borishlari uchun ilmiy asos yaratiladi. Manbaning 
o'rganilish tarixi maxsus tarixnavislik yordamchi fanida tadqiq etilsa-da, 
manbashunoslikda ham uning to'g'risida ixcham m a ’lumot berish zarur 
deb o'ylaymiz.
Bunda, asosan m anbaning qo'lyozmalari qay darajada o'rganilgani,
24

---

asarning asl matni, zamonaviy m atbaa usulida — faksimile, litografik va 
tcrm a tarzda chop etilganmi, noshir ya’ni nashrga tayyorlovchi nomi, 
nashrga yozilgan so 'z boshi, ilova qilingan izohlar va k o ‘rsatkichlar 
mavjudligini qayd etish maqsadga muvofiqdir.
M anbaning o'rganilishi, tarixnavisligi oxirida asardagi m a ’lum otlar 
qanday maxsus tadqiqotlarda, darslik va q o'llanm alarda yoritilganligi 
bayon etiladi.
Bir akademik soat davom ida talabalarga yozm a m anbalar t o ‘g ‘risidagi 
yuqoridagi m a ’lum otlarni berish kifoya, deb o ‘ylaymiz. C hunki, bu 
m a ’lum otlarga q o 's h im c h a tarzda dars rejasi, kam ida 10 ta, asosiy 
t u s h u n c h a l a r , en g k o 'p i b ila n 15 t a a t a m a l a r , m a n b a b o 'y i c h a
foydalanilgan asosiy (5ta) va q o 'sh im ch a (lOtagacha) maxsus adabiyotlar 
ro'yxati talabalarga tavsiya etiladi. Yana dars jarayonida ko'rgazmali qurol 
sifatida asar qo'lyozmasi, nashrlari va boshqa materiallardan, zamonaviy 
texnik vositalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir.
Dars oxirida o'tilgan darsni m ustahkam lash uchun savollar tavsiya 
etilishi kerak.