A b u z ə r b a ğ I r o V y. E. B e r t e L s V ə a z ə r b a y c a n ə d ə b I y y a t I
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
h ə y a t s ə f ə r l ə r i n d ə mü ş a y i ət ed ə n i l ah i t ə l i m a t ç ı o b r a z ı ( X ı z r p e y ğ ə m b ə r ) t ə d q i q e t m i ş d i r . N i z a m i G ə n c ə v i p o e ma l a r ı n d a v ə b ü t ö v l ü k d ə mə s n ə v i j a n r ı n d a t ə s a d ü f o l u n an Q u r a n k ə l aml a r ı v ə i s t i n a d l a r s a h ə s i n d ə B e r t e l s i n m ü ş a h i d ə l ə r i q e y r i - a d i d ə r ə c ə d ə d ə q i q v ə d o ğ r u d u r . O r t a ə s r l ə r Ön Ş ə r q ə d ə b i y y at l a r ı n ı n o b r a z - s i m v o l i k a s i s t e mi n i ö y r ə n ə r k ə n B e r t e l s r ə d d ü l - ə c z ə l - ə s s ə d r , t ə k r i r v ə b u k i mi p o e t i k mə c a z l a r ı n y o zu mu n a x ü s u s i d i q q ə t y e t i r i r d i . Y e v g e n i E d u a r d o v i ç i n əs ə r l ə r i n d ə t ö v s i f , t ə q s i m , s ə h l i - m ü m t ə n e k i mi b ə d i i t ə s v i r v as i t ə l ə r i n i n , h ə z ə c , r ə m ə l , m ü t əq a r i b v ə b aş q a p o et i k ö l ç ü v ə v ə z n l ər i n h ey r ət a m i z d ə r ə c ə d ə d ə q i q t ə r i f l ə r i n ə r a s t g ə l mə k o l u r . Y . E . B e r t e l s h i n d - mü s ə l ma n m ə d ə n i s i n t ez i , h i n d v ə mü s ə l m a n mə d ə n i y y ət l ə r i n i n q a r ş ı l ı q l ı t ə s i r p r o b l e m l ə r i n ə d ə d i q q ə t a y ı r mı ş d ı r . A l i m h a q l ı o l a r a q b e l ə h e s a b e d i r d i k i , mi l l i mə d ə n i y y ə t l ər i n q a r ş ı l ı q l ı z ə n g i n l ə ş mə s i ( mə d ə n i s i n t e z ) d ü n y a mə d ə n i p r o s e s i n i n ü mu mi l ə ş d i r i c i ü n s ü r ü d ü r . Q a p a l ı mə d ə n i y y ə t ö z ü ö zü n ü mə h v e d i r , y a l n ı z d i a l o q ü ç ü n a ç ı q o l an mə d ə n i y y ə t l ər i n q a r ş ı l ı q l ı t ə s i r v ə zə n g i n l ə ş mə s i n d ə d ü n y a mə d ə n i y y ə t i n i n ma h i y y ə t i n i , o n u n b ə ş ə r i y y ət ü ç ü n ə h ə mi y y ə t i n i g ö r mə k mü mk ü n d ü r . G ö r k ə ml i A z ə r b a y c a n ş ə r q ş ü n a s ı Ə . Ə . Ə l i z a d ə B e r t el s i n e l m i y a r a d ı cı l ı ğ ı n ı n p r i n s i p i a l m ü d d ə a l a r ı n ı ö z ü n ə mə x s u s ş ə k i l d ə b e l ə a ç ı q l ay ı r d ı : " Y e v g e n i E d u a r d o v i ç h ə mi ş ə ə d ə b i y y a t v ə mə d ə n i y y ə t x a d i ml ə r i n i n y a r a d ı c ı l ı ğ ı n ı o n l a r ı n d ü n y a g ö r ü ş ü n ə v ə ə d ə b i - e s t e t i k p r i n s i p l ə r i n ə t ə s i r g ö s t ə r ə n i c t i ma i - i q t i s a d i v ə s i y a s i ş ə r ai t l ə b ağ l ı ö y r ə n mə y i n z ə r u r i l i y i n i v u r ğ u l a y ı r d ı . Ey n i z a ma n d a o , b e l ə b i r f i k r i ə s a s l an d ı r ı r d ı k i , ə d ə b i ə s ə r l ə r mü ə y y ə n t ar i x i f a k t v ə h a d i s ə l ə r ə i ş ı q s a l d ı ğ ı n d an , t a r i x ç i ü ç ü n d ə ş a i r l ə r i n y ar a d ı c ı l ı ğ ı n ı ö y r ə n mə k v a c i b d i r . " ( 7 1 , s . 3 - 5 ) B e r t e l s i n e l m i ə s ə r l ə r i ü çü n ə d ə b i mə t n l ə r i n t ə d q i q i n ə t a r i x i - ə d ə b i v ə s o s i o l o j i y an a ş ma v ə h d ə t i s ə c i y y ə v i d i r . A n c a q a l i mi n e r k ən y a r a d ı cı l ı ğ ı n a b ö y ü k ə d ə b i - e s t e t i k y ö n ü m , b ə d i i mə t n i n e s t e t i k a s ı n a d ə r i n t ə d q i q a t ç ı d i q q ə t i x a s d ı r . Y a r a d ı c ı l ı ğ ı n ı n s o n r a k ı d ö v r ü n d ə Y . E . B e r t e l s d ə d i g ə r ş ər q ş ü n a s a l i ml ə r k i mi s o v e t i d eo l o g i y a s ı n d a n , q a r ş ı y a q o y d u ğ u s i y a s i v ə z i f ə l ə r d ə n y ax a s ı n ı q u r t ar a b i l mə mi ş d i . T ə ə s s ü f k i , b u o z a m a n k ı s o v e t ş ə r q ş ü n a s l ı ğ ı n ı n ü m u m i b ə l a s ı i d i . L a k i n z a m a n g ö s t ər d i k i , b u n l a r B e r t e l s i n n ə h ə n g e l mi n ü f u z u n a h eç b i r x əl ə l g ə t i r ə b i l mə y i b v ə o , d ü n y a ş ə r q ş ü n a s l ı q e l mi n d ə k o r i f e y l ə r c ə r g ə s i n d ə y er i n i t u t mu ş a l i m d i r . Y e v g e n i E d u a r d o v i ç B e r t e l s 1 9 3 9 - c u i l d ə n S S R İ E l m l ə r A k a d e m i y a s ı n ı n m ü x b i r ü z v ü i d i . O , T e h r a n ( 1 9 4 4 ) , A ş x a b ad ( 1 9 5 1 ) , D ə mə ş q ( 1 9 5 5 ) a k a d e m i y a l a r ı n a ü z v s e ç i l mi ş d i . A l i m i k i n ci d ə r ə c ə l i D ö v l ə t mü k a f a t ı l a u r e a t ı i d i ( 1 9 4 8 ) . A n c a q b ü t ü n b u n l ar a b ax ma y a r a q , Y . E . B e r t e l s i n d i y ə q ə d ə r d ə ə n a z ö y r ə n i l m i ş r u s ş ə r q ş ü n a s l a r ı n d a n b i r i o l a r a q q alı r . O n u n e l m i f ə a l i y y ə t i n i n n i z a m i ş ü n as l ı q mö v z u s u , f a r s d i l l i A zə r b a y c a n ə d ə b i y y a t ı n a h ə s r e t d i y i ə s ə r l ə r x ü s u s i t ə d q i q a t a m ö h t a c d ı r . M o n o q r a f i y a n ı n i k i n ci f ə s l i m ə h z a l i mi n e l mi y a r a dı c ı l ı ğ ı n ı n b u p r o b l e m l ə r i n i n ö y r ə n i l m ə s i n ə h ə s r e d i l m i ş d i r . Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|